VS §6 De toekomst een participatiesamenleving? (2024)

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

§3.6

Is de verzorgingsstaat toekomstproof?

Leerdoelen

 Je kunt aan de hand van de functies van de verzorgingsstaat uitleggen welke vier maatschappelijke ontwikkelingen een uitdaging vormen voor de toekomst van de verzorgingsstaat.

Je kunt met behulp van de reguleringsmechanismen uitleggen wat er wordt bedoeld met de participatiesamenleving en een standpunt innemen over de gewenste toekomst van de verzorgingsstaat

daarover gaat video later in de les. We weten al: Verzorgingsstaat: verzekeringsfunctie : aow: omslagstelsel

Wat is de levensverwachting van een Nederlandse man/vrouw?

1. 80/83,2
2. 83/86,3
3. 76,6/82
4. 79,4/82,3

Nederlanders worden steeds ouder

2024	42,2
1975	33,2
1950	30,8

Bekijk hier de bevolkingspiramide

gemiddelde leeftijd stijgt

De levensverwachting stijgt door

het gevolg is dubbele vergrijzing

Vergrijzing begint altijd met ontgroening: het afnemen van de jongeren in de samenleving. Vervolgens neemt het aantal ouderen in de samenleving toe en dat is de echte vergrijzing

Bedenk een gevolg van de vergrijzing voor de samenleving.

ik zie mezelf in de toekomst in de zorg werken

ja

misschien

nee

anders

De verzorgingsstaat onder druk

AOW wordt in Nederland betaald door de werkenden= omslagstelsel

Ik vind het eerlijk dat ik langer moet doorwerken dan mijn ouders

1. helemaal mee eens
2. mee eens
3. mee oneens
4. helemaal mee oneens

Functies van de Verzorgingsstaat

1- Verzorgen    -> kwetsbaren en zieke mensen helpen.

2- Verzekeren -> van voldoende inkomen

3- Verheffen -> kansen bieden voor mensen zich te ontplooien.

4- Verbinden ->  meer verbondenheid ofwel: sociale cohesie

Vergrijzing en druk

Gevolg AOW

AOW wordt in Nederland betaald door de werkenden

Omslagstelsel

Vergrijzing en v-functies 

Verzekerings-, verzorgings- en
verbindingsfunctie komen door vergrijzing onder druk te staan (bekostiging en solidariteit)

Leg uit waardoor de verzekerings-, verzorgings- en
verbindingsfunctie door vergrijzing onder druk komen te staan (

uitdagingen voor de verzorgingsstaat

Vergrijzing / ontgroening

Individualisering

Globalisering

Europese eenwording

Uitdagingen voor onze verzorgingsstaat

Individualisering

Ontgroening en vergrijzing

Globalisering

Automatisering

Wie gaat er helpen?

Gaan we meer betalen? Kiezen we voor minder overheid en meer markt? Of meer particulier initiatief? Welke keuze heeft voor onze samenleving de meeste positieve effecten en welke groepen zullen moeten inleveren?

Vergrijzing en v-functies 

Verzekerings-, verzorgings- en
verbindingsfunctie komen door vergrijzing onder druk te staan (bekostiging en solidariteit)

(de laatste v-functie = verheffingsfunctie)

Individualisering en druk

Is ook een gevolg van de verzorgingsstaat

Gaat de verzorgingsstaat dan onder, ten dele, aan haar eigen succes?

Individualisering en druk

Sinds jaren 60' zijn individuen in de samenleving steeds minder betrokken bij traditionele verbanden
(familie, buurt, kerk, tradities)
= verlies van sociaal kapitaal

Hebben we dan minder een netwerk waar we tegenwoordig op terug kunnen vallen?

Welk gevolg heeft vergrijzing op het stelsel van AOW in Nederland?

dit stelsel komt onder druk te staan omdat er minder inkomsten zijn door premies en meer uitgaven voor uitkeringen omdat er minder werkenden zijn en meer gepensioneerden

Vergrijzing en druk

Ontgroening

Babyboomgeneratie (geboren 1946 - 1970)

Levensverwachting stijgt

Zorgkosten stijgen

Je ziet hierboven de leeftijdsopbouw van de Nederlandse bevolking in 1965 (links) en 2022 (rechts).

de zorgkosten stijgen, door betere maar ook duurdere zorgbehandelingen.

bron: https://www.cpb.nl/sites/default/files/omnidownload/CPB-Publicatie-Zorguitgaven-ons-een-zorg.pdf

Automatisering

Polarisering van banen

Een interessante maar zorgwerkkende trend is dat door automatisering van een deel van het werk van 'midden-banen' zoals secretarissen, boekhouders (boekhouderssoftware, internet, AI) hebben hier banen hier vernietigd. Maar ook outsourcing naar het buitenland. Dit is minder mogelijk voor 'onder-klasse' (kappers, schoonmakers) en bovenklasse (artsen, advocaten)

zorg van polarisatie op arbeidsmarkt

Zullen de hoogopgeleiden van de toekomst bereid zijn te delen met de lager opgeleiden, de ouderen, en de werklozen van de toekomst?

Globalisering en EU

Gevaar dat kapitaal (geld en kunde) Nederland verlaat

Concurrentie met landen wereldwijd voor werkgelegenheid. Vandaar lage belastingen voor grote bedrijven.
EU legt regelgeving op waar Nederland aan gebonden is

dividendbelasting

Oplossing: participatiesamenleving

participatiesamenleving

van iedereen die dat kan wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving

Bedenk waarom de participatie een succes of een mislukking zal zijn

De verschillende generaties die er nu zijn en in hoeverre zijn ze nog bereid om voor elkaar te zorgen

Is het de oplossing?

1. De participatiestaat zorgt voor toename van de kansenongelijkheid:

initiatieven worden voornamelijk door hoogopgeleide mensen in gang gezet/ zelfredzaamheid geeist

2. projecten raken snel in verval

3. projecten lopen tegen wetten en regels aan

Wat verstaat de overheid onder de participatiesamenleving?

een samenleving waarin de overheid van de burgers verwacht dat iedereen die dat kan,  verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar eigen leven en omgeving.

Tegen welk probleem lopen we aan in die participatiesamenleving?

particulier initiatief is niet voor iedereen mogelijk. Wie zorgt er voor alleenstaanden? De overheid verwacht ook dat mensen werken, hoe kunnen mensen dit doen en zorgen voor hun familieleden, buren etc?

Tegen welk probleem lopen we aan in die participatiesamenleving?

particulier initiatief is niet voor iedereen mogelijk. Wie zorgt er voor alleenstaanden? De overheid verwacht ook dat mensen werken, hoe kunnen mensen dit doen en zorgen voor hun familieleden, buren etc?

Maken

Zie planner

De tegenprestatie

Sinds de verzorgingsstaat plaats heeft moeten maken voor de participatiesamenleving wordt van burgers meer eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid gevraagd. Een bijstandsuitkering is niet zomaar een recht, maar een voorziening waarvoor je iets terug moet doen. Rotterdam loopt al langer vooruit op deze ontwikkelingen en staat bekend als een van de strengste gemeentes van Nederland met een vaak spraakmakende aanpak. Zo stuurde een Rotterdamse wethouder enkele jaren geleden werklozen met bussen naar het Westland om te gaan werken in de kassen. En waar andere steden inmiddels experimenteren met een basisinkomen voor bijstandsgerechtigden, houdt 'werkstad' Rotterdam vast aan het principe dat iedereen iets terug moet doen voor zijn uitkering. Ze werken er met een verplichte tegenprestatie en met het programma 'Werk Loont', waarbij iedereen, ongeacht opleiding of werkervaring een dag per week papier moet prikken.

De tegenprestatie

In de volgende slide staat de link naar de documentaire. Bekijk deze en beantwoord de volgende vraag:
Beschrijf het systeem van de tegenprestatie in Rotterdam en geef aan in hoeverre dit een goed idee is waarbij je de voor- en nadelen tegen elkaar afweegt.

Nederlanders worden steeds ouder

2024	42,2
1975	33,2
1950	30,8

Bekijk hier de bevolkingspiramide

gemiddelde leeftijd stijgt

De levensverwachting stijgt door

het gevolg is dubbele vergrijzing

Vergrijzing begint altijd met ontgroening: het afnemen van de jongeren in de samenleving. Vervolgens neemt het aantal ouderen in de samenleving toe en dat is de echte vergrijzing

Nederlanders worden steeds ouder

2024	42,2
1975	33,2
1950	30,8

Bekijk hier de bevolkingspiramide

gemiddelde leeftijd stijgt

De levensverwachting stijgt door

het gevolg is dubbele vergrijzing

Vergrijzing begint altijd met ontgroening: het afnemen van de jongeren in de samenleving. Vervolgens neemt het aantal ouderen in de samenleving toe en dat is de echte vergrijzing

Bedenk een gevolg van de vergrijzing voor de samenleving.

ik zie mezelf in de toekomst in de zorg werken

ja

misschien

nee

anders

De verschillende generaties die er nu zijn en in hoeverre zijn ze nog bereid om voor elkaar te zorgen