Het Gouden ei - les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Periode 2

Het gouden ei

theorie en uitleg	vr 4/2 en vr 11/2
d-toets	niet!
e-toets	ma 14/2

Nederlands 

P2 - 2021/2022 - V3 - Les 1

                                     

Vorige lessen heb je geleerd ...

... om vragen te beantwoorden op 3 niveaus:

• verkenningsvragen
  
• reflectievragen
  
• interpretatievragen
  

Aan het eind van deze les ...

... ken je een aantal literaire begrippen die gaan over: 

• (non-)fictie en (niet-)realistisch
• de titel
  
• de setting: de tijd en ruimte
  
• de personages 
  
• het begin van een verhaal
  
• vertelperspectief

... heb je deze begrippen toegepast op Het gouden ei.

Hoe ga je te werk?

1. Je leest de theorie over een begrip.
   
2. Daarna volgt een aantal vragen over dit begrip, toegepast op Het Gouden Ei.
3. Je beantwoordt de vragen. 

Tip: Benader de vragen per hoofdstuk. In ieder hoofdstuk kun je weer aanvullende informatie krijgen over een onderdeel. 

Tip!

Doe dit zo uitgebreid en serieus mogelijk. 

Op deze manier bereid jij je namelijk voor op de toets en maak maak jij je eigen leerstof!

Fictie & non-fictie

Fictie Verzonnen verhalen over gebeurtenissen en mensen, die bedacht zijn door de schrijver (leesboek, stripverhaal, film, gedicht).

Non-fictieVerhalen over de werkelijkheid, met feiten over (echte) mensen en (echte) gebeurtenissen. De schrijver heeft het niet bedacht/verzonnen. Het is echt gebeurd (krantenbericht, journaal) of geeft informatie (schoolboek).

Is het Gouden ei fictie of non-fictie? Leg je antwoord uit. Gebruik de theorie.

Realistisch & Niet-realistisch

Realisme In hoeverre kan een verzonnen verhaal wel of niet echt gebeuren? 

Realistisch Een schrijver verzint mensen en gebeurtenissen die erg lijken op de werkelijkheid, die echt zouden kunnen gebeuren.

Niet-realistisch / onrealistisch Een schrijver verzint een verhaal met mensen en gebeurtenissen, die in werkelijkheid niet kunnen gebeuren.

Realistisch & Niet-realistisch

Realismelijn Elk verhaal kun je ergens plaatsen op de realismelijn.

Heel realistisch – een beetje realistisch – niet-realistisch

Hoe realistisch is een verhaal? Hoe realistisch een verhaal is, wordt bepaald door de beschrijving van: tijd, omgeving, personages, gesprekken, gedachten, problemen, bezigheden, gebeurtenissen, de afloop.

Is het Gouden ei realistisch of niet-realistisch?
Leg je antwoord uit. Gebruik de theorie.

Verhaalbegin - blok 4, blz. 208

Inleidend begin De schrijver geeft eerst een beeld van de personages en hun situatie. Daarna begint het verhaal.

Midden in de gebeurtenissen De schrijver valt met de deur in huis (er is geen inleidend begin). Later krijg je aanwijzingen over de personen en hun situatie. 

Proloog Een apart hoofdstuk voor het eerste hoofdstuk. Er wordt hierin al iets verteld over de afloop. Aan het einde begrijp je pas wat hier wordt verteld. Dit wekt extra spanning op. 

Wat kun je vertellen over het verhaalbegin van Het gouden ei?
Gebruik voor je antwoord de theorie. Pas de begrippen toe.

Setting: Tijd – blok 4, blz. 158/159

Chronologische vertelvolgorde De gebeurtenissen in een verhaal worden verteld in de volgorde waarin ze hebben plaatsgevonden.

Hierbij kunnen verwijzingen voorkomen naar dingen die eerder of later in het verhaal gebeuren. De vertelvolgorde wordt daarmee niet onderbroken.

Niet-chronologische vertelvolgorde De gebeurtenissen in een verhaal worden niet verteld in de volgorde waarin ze hebben plaatsgevonden.

Setting: Tijd - blok 4 – blz. 205

Vertelde tijd De tijd die voorbijgaat in een verhaal.

Verteltijd De tijd uitgedrukt in woorden of pagina’s, die gebruikt wordt om het verhaal te vertellen.

Verteltempo Het tempo waarin wordt verteld. 

Setting: Tijd- blok 4 – blz. 204

Versnelling De vertelde tijd is lang en de verteltijd is kort. Een langere periode wordt verteld in weinig woorden. 

Vertraging De vertelde tijd is kort en de verteltijd lang. Een korte periode wordt verteld in veel woorden. 

Tijdsprong De schrijver slaat periodes over.  

Setting: Ruimte – blok 4, blz. 158/159

Setting De setting herken je aan de tijd en ruimte waarin het zich afspeelt.

Ruimte Alles wat te maken heeft met plaatsen. Een land, stad, dorp, een huis, een kamer, een straat, een gebouw, een planeet. 

De ruimte kan bestaan, maar ook niet bestaan, herkenbaar zijn of niet  herkenbaar.
De ruimte kan een bepaalde sfeer oproepen, bijvoorbeeld spanning.
Ook kan de ruimte het verhaal verduidelijken.

Waar (ruimte) speelt het verhaal zich af? Noem de belangrijkste ruimtes/plaatsen.
Geef per ruimte/plaats aan waarom deze belangrijk is voor het verhaal. Gebruik de theorie.

Personages – blok 3, blz. 111/112

Hoofdpersoon Dit is de belangrijkste persoon (soms meer dan 1). Van een hoofdpersoon kom je het meeste te weten (gevoelens en gedachten), het grootste deel van het verhaal ‘beleef’ je door zijn/haar ogen. Hij/zij heeft vaak een belangrijk probleem of een opdracht. 

Bijpersonen Deze personen zijn minder belangrijk en je komt over hen minder te weten. Je leert hen minder goed kennen.

Personages – blok 3, blz. 111/112

Relaties tussen personages (kunnen veranderen in het verhaal)

Helpers Bijfiguren die de hoofdpersoon helpen om zijn doel te bereiken.

Tegenstanders Bijfiguren die de hoofdpersoon tegenwerken.

Beschrijving van een personage

• Uiterlijk en karaktereigenschappen
• Kenmerken: geslacht, leeftijd, achtergrond

Personages - blok 3, blz. 111/112

Ontwikkeling  In een verhaal maken personages een ontwikkeling door. Ze worden ouder, volwassen. Ze veranderen van karakter, van gedrag. Ze komen tot inzichten, verwerken wat ze hebben meegemaakt.

Mening over personages Heb je sympathie of juist geen sympathie voor het personage? Kun jij je wel of niet vinden in hun gedrag, keuzes, daden, opvattingen?

Personages - blok 3, blz. 111/112

Personages leren kennen

Je kunt personages op verschillene manieren leren kennen.

Direct De informatie over de personages wordt letterlijk in de tekst verwerkt.

Indirect Je moet de informatie zelf afleiden uit wat personages doen, zeggen, denken of uit wat anderen over hem zeggen of denken.

Personages - blok 3, blz. 111/112

Ontwikkeling In een verhaal maken personages een ontwikkeling door. Ze worden ouder, volwassen. Ze veranderen van karakter, van gedrag. Ze komen tot inzichten, verwerken wat ze hebben meegemaakt.

Mening over personages Heb je sympathie of juist geen sympathie voor het personage? Kun jij je wel of niet vinden in hun gedrag, keuzes, daden, opvattingen?

Enkele karaktereigenschappen

Wie is/zijn de hoofdpersonen in Het gouden ei?
Wat kun je over hem/haar/hen vertellen?
Maak gebruik van de theorie bij het beantwoorden van de vraag.

Wie zijn de bijpersonen in Het gouden ei?
Wat kun je over hun rol vertellen?
Maak gebruik van de theorie bij het beantwoorden van de vraag.

Titelverklaring (niet in Op Niveau)

De titel verklaren Uitleggen hoe de titel bij het boek past.

Letterlijk/figuurlijk Een titel kun je letterlijke en/of figuurlijk uitleggen. 

Thema, persoon, plaats, gebeurtenis De titel heeft vaak iets met het thema (onderwerp) te maken. De titel kan ook naar een persoon, plaats of gebeurtenis wijzen.

Leg uit hoe de titel past bij het verhaal.
Maak gebruik van de theorie bij het beantwoorden van de vraag.

Vertelperspectief – blok 4, blz. 207

Auctoriaal vertelperspectief Dit is een alwetende verteller, die zelf geen rol speelt in het verhaal, maar hij weet alles van alle personages en gebeurtenissen. 

Wisselend perspectief Als een schrijver kiest voor het ik-perspectief of het hij- of zij-perspectief, dan kunnen verschillende personages elkaar afwisselen als hoofdpersoon.

Er kan dan ook sprake zijn van meerdere verhaallijnen. 

In elke verhaallijn draait het om andere personages en gebeurtenissen.

Van welk vertelperspectief is er sprake in Het gouden ei? Licht je antwoord toe. Gebruik de theorie.

Einde van de les!

Volgende les gaan we aan de slag met nog een aantal literaire begrippen.