Bedrijvende en lijdende vorm - deel 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Grammatica

Vandaag

• Werkwijzer grammatica
• Antwoorden opdracht 8 blz. 116 bespreken
• Uitleg bedrijvende en lijdende vorm 
• Opdrachten maken

Opdracht 8 blz. 116

• 2 x betrekkelijk voornaamwoord
• 2 x aanwijzend voornaamwoord
• 1 x betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.
• 1 x onderschikkend voegwoord
• 1 x onbepaald voornaamwoord
• 1 x vragend voornaamwoord 

Aan het eind van deze les..

• kun je het verschil uitleggen tussen een bedrijvende en een lijdende zin;
• kun je benoemen of een zin in de bedrijvende of in de lijdende vorm staat.

a. De dieven hebben mijn laptop gestolen.
b. Mijn laptop is door de dieven gestolen.

Wat valt je op aan het zinsdeel 'de dieven'?

a. De dieven hebben mijn laptop gestolen.
b. Mijn laptop is door de dieven gestolen.

In welke zin doet het onderwerp echt iets?

1. A
2. B

Bedrijvende vorm

De dieven | hebben | mijn laptop | gestolen.

• De dieven = onderwerp
  
• De dieven doen iets in deze zin: ze stelen de laptop. 
• Dit is een bedrijvende/actieve zin

Lijdende vorm

Mijn laptop | is | door dieven | gestolen.

• Mijn laptop = onderwerp
  
• De laptop doet zelf niets in deze zin: hij wordt gestolen.  
• Dit is een lijdende/passieve zin

In een bedrijvende zin kan wel een lijdend voorwerp staan:

De dieven hebben mijn laptop gestolen. 

In een lijdende zin kan geen lijdend voorwerp staan. 

Lijdende zinnen bevatten een bijwoordelijke bepaling met 'door': 

Mijn laptop is door de dieven gestolen.

Bedrijvend of lijdend?

1. Zoek het werkwoordelijk gezegde in de zin.
2. Zoek het onderwerp in de zin.
3. Doet het onderwerp wat in het werkwoordelijk gezegde staat?
4. Ja --> Bedrijvende vorm
5. Nee --> Lijdende vorm

Het gras van onze tuin werd door de hovenier gemaaid.

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

Dit werkstuk is door vier leerlingen uit mijn klas gemaakt.

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

Wis je alle mailadressen van je oude vrienden uit je bestand?

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

De rechercheur vond bloedspetters op de muur van de keuken.

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

De vuilinis wordt iedere woensdag om 9.00 uur opgehaald.

1. Lijdende vorm
2. Bedrijvende vorm

Begrepen...

Aan de slag

Maak opdracht 5 (blz. 114)

• Schrijf eerst het werkwoordelijk gezegde op
• Schrijf daarna het onderwerp op
• Bepaal of het onderwerp iets doet
• Ja: bedrijvende vorm
• Nee: lijdende vorm

Aan de slag

Maak opdracht 6 (blz. 115)

• Verander eerst de twee zinnen van vorm: 

lijdend naar bedrijvend en omgekeerd (vr. 1 + 2)

• Beschrijf welke zinsdelen je hiervoor moet veranderen (vr. 3)

De  lijdende vorm

Van bedrijvend naar lijdend

Stappenplan:

• Het lijdend voorwerp wordt onderwerp;
• Het onderwerp wordt bijwoordelijke bepaling die begint met door;
• In het gezegde komt een vorm van het hulpwerkwoord worden (onvoltooide tijd) of zijn (voltooide tijd) te staan.
  

Van lijdend naar bedrijvend

Andersom kunnen we zinnen uit de lijdende vorm ook omzetten naar de bedrijvende vorm. Ook hiervoor is een stappenplan.

• Het onderwerp wordt een lijdend voorwerp.
• De bijwoordelijke bepaling met door (indien aanwezig) wordt het onderwerp.

Aan de slag

Maak opdracht 7 (blz. 115)

• Schrijf eerst op in welke vorm de zin staat: bedrijvend of lijdend.
• Schrijf daarna op in welke tijd de zin staat: ott/ovt/vtt/vvt.
• Maak van de bedrijvende zinnen lijdende zinnen en andersom.