4.4 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

4.4 Evolutie in populaties

Reflectie en voorkennis

1. Hoe noemen we een variant van een gen? 

2. Wat zijn de twee voorwaarden van evolutie?

3. Hoe ontstaat er genetische variatie in een populatie bacteriën?

4. Vul het juiste woord in: Een hoge selectiedruk leidt tot een lage / hoge genetische variatie in de populatie. 

Genenpool

Allelfrequentie 

Constante allelfrequenties

Veranderende allelfrequenties

Seksuele selectie

4.4 Evolutie in populaties

Belangrijke definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is een verzameling van alle genen in een populatie 
  
  
• Allelfrequentie is hoe vaak een bepaald allel in een populatie voorkomt

Soort en Populatie

Organismen die veel op elkaar lijken, hoeven niet tot dezelfde soort te behoren.

Soort; organismen die samen vruchtbare nakomelingen krijgen

Populatie; een groep organismen van dezelfde soort in een gebied

Constante Allelfrequenties

• geen selectiedruk,
• allelen worden op een willekeurige manier doorgegeven
• Hoe vaker een allel voorkomt in een populatie, hoe groter de kans is dat dit allel wordt doorgegeven

Veranderende Allelfrequenties

• mutatie die voordelig is
• wel selectiedruk
• Seksuele selectie;  bepaalde eigenschappen beïnvloeden de voortplantingskans.

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
- Allelen hebben dus geen specifiek voordeel

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Veel allelfrequenties worden beïnvloedt door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval 

4.4 Evolutie in populaties

Evolutie

Mutaties zorgen voor nieuwe varianten van genen (allelen), vooral als deze dominant zijn zal snel worden geselecteerd op het  positieve/nadelige effect. 

Waarom bij vooral bij dominante allelen? 

Evolutie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie voor survival of the fittest 

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans* dan spreken we van seksuele selectie

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Veel allelfrequenties worden beïnvloedt door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval -> Genetic Drift

4.4 Evolutie in populaties deel 2

Maak opdracht 49 t/m 62

4.4 Evolutie in populaties

Genetic drift

- Puur toevalsproces:

1. Afzondering van een kleine sub-populatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie  (Founder-effect: vb. migratie ; Flessenhalseffect: rest van populatie sterft door bijv. natuurramp) 
2. De sub-populatie groeit uit 

4.4 Les 2

1. Welke beschrijving voldoet aan het begrip populatie:

A. Alle kikkers in Nederland

B. Alle vogels in een weiland

C. Alle planten in een tuin

D. Alle mussen in omgeving Barneveld

2. J of OJ? Als er geen selectiedruk is op een populatie blijven de allelfrequenties constant

3. J of OJ? Een plotselinge verandering van de allelfrequentie door een toevallige gebeurtenis (bijv. vulkaanuitbarsting) noemen we genetic drift

4. Wat zijn de voorwaarden voor evolutie?

5. Wat is nodig dat uit één populatie twee verschillende soorten ontstaan?

6. Als het bezit van een bepaald allel ervoor zorgt dat soortgenoten vaker met jou willen paren dan spreken we van ...

7. J of OJ? Als een bepaald allel een voordeel geeft in de strijd om voorzieningen dan zal de allelfrequentie van dit allel over de tijd veranderen.

Lesdoel

Je kunt onderscheid maken tussen drie verschillende processen in de evolutie.

Evolutie

 Micro-   
binnen soort (bijv. berkenspanner)

Macro- 

onstaan nieuwe soorten 

Co-

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

(Hbⁿ Hb^s)

Zelfstandig werken

4.4 Maak opdracht ...