Middeleeuwen - dierenverhalen en start Reinaert de Vos... week 51/week2 - les 11

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Middeleeuwen en dierenverhalen

20 december 2022

V4

Startvraag: de middeleeuwen duurden ongeveer van:

1. 800-1200
2. 500-1500
3. 1000-1400
4. 800-1500

planning 

- Herhaling uitleg over middeleeuwse literatuur deze periode

- Theorie middeleeuwen en dierenverhalen - Reinaert de Vos

- Starten met lezen verhaal van Reinaert de Vos gerapt van Charlie May.

leerdoelen

Na deze les...

- heb je een tijdsduiding van de middeleeuwen

- weet je iets meer over het Middelnederlands 

- weet je de betekenis en het doel van dierenverhalen uit de middeleeuwen.

- ben je gestart met het verhaal van Reinaert de Vos gerapt...

De middeleeuwen

Vroege middeleeuwen = theocentrisch

Latijn

• Handschriften 
• Kopiisten 

Volkstaal en orale vertelcultuur  

• Moraliserend
• Versvorm 

Een kopiist is een persoon die creatieve werken kopieert of nabootst, met name – en als historisch begrip – in gebruik bij het overschrijven van boeken.

De middeleeuwen

Late middeleeuwen = standenmaatschappij & feodaal stelsel

Handschriften

Groei in vraag naar handschriften

• 12e eeuw: opkomst kathedraalscholen
• 13e eeuw: universiteiten
• hulpmiddel voor studie
• voorwerp van macht en aanzien

Het ontstaan van teksten 

In verschillende stappen

Stap 1: aanschaffen perkament

Stap 2: aanbrengen bladspiegel

Stap 3: aanbrengen liniëring

Gewoonlijk lichtblauwe lijnen die, zonder onderbrekingen, getrokken zijn op vellen papier.

Stap 4: kopiist aan het werk

Een kopiist is een persoon die creatieve werken kopieert of nabootst, met name – en als historisch begrip – in gebruik bij het overschrijven van boeken.

Stap 5: aanbrengen miniaturen: rood, geel, blauw, bladgoud

Benaming voor kleine geschilderde voorstellingen in een handschrift of incunabel. Miniaturen werden na het afschrijven van de tekst in het handschrift aangebracht, vaak door een specialist: de miniaturist.

incunabel = (wiegendruk) Een vóór 1 januari 1501 in Europa gedrukt boek of blad papier of prent. Een beroemde incunabel is het eerste echte gedrukte boek, de Gutenberg-bijbel.

Stap 6: de boekband. Leer of hout ter bescherming

Waarom zijn er weinig handschriften bewaard gebleven?

Beschadiging van handschriften

Oorzaken: 

1. brand 
2. knagende dieren
3. hergebruik van perkament

Oudnederlands

rond 1100

"Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (a)nda thu uuat unbidan uue nu"

Wat betekent dit?
"Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi(c) (a)nda thu uuat unbidan uue nu"

Middelnederlands

"doe quamen tes coninx hove

Alle die dieren, groet ende cleene, 

Sonder vos Reynaert alleene.

Hi hadde te hove so vele mesdaen

Dat hire niet dorste gaen

Wat valt je op aan de taal?

Oudnederlands

Middelnederlands

modern Nederlands

Middelnederlands

• fonetisch lezen en klanken
• leenwoorden
• dubbele ontkenningen: en ... ne
• clisis: int dorp, alsi

clitisch

(taalkunde) een onbeklemtoonde vorm aannemend.

Bij zelfstandige pronimina is het al dan niet clitische (gereduceerde, onbeklemtoonde) gebruik van persoonlijke pronomina in beide talen [Frans en Nederlands] vrij verschillend.[1]

"Je" is de clitische vorm van "jij", "jou", "jouw" of "jullie". 

Reinaert de Vos

 Sinds twaalfde eeuw in de Lage Landen zijn dierenverhalen in omloop waarin Reinaert een hoofdrol speelt.

* Van den Vos Reynaerde is een van de hoogtepunten van middeleeuwse literatuur.

wat zijn speaking names? Hoe zien we dit terug in Reinaert?

Dierenverhalen als literair genre

 * Bijzonder geschikt om mensen op indirecte wijze iets duidelijk te maken.

* Een dierenverhaal toont de de wereld van de mens in spiegelbeeld.

* Goede en veilige manier om commentaar of kritiek te geven

Verschillende lagen...

Laag 1: Het letterlijke verhaal (bv. de misdaden van Reinaert)

Laag 2: De allegorie (verwijzing naar echte gebeurtenissen, bijv politiek) Vaak satirisch.

Laag 3: Moraal, levenslessen. (Bv de schijnheiligheid van de personages in Reinaert. Leert ons iets over de mens.) Spiegel

Laag 4: Religie. Waar moet de mens zijn hoop op richten?

Reinaert de Vos - lagen?

Wat valt je op aan het verhaal?

* wat zijn het voor dieren?

* ze worden gedreven door..?

* wat wil de schrijver duidelijk maken denk je?

* Welke spiegel wilde het verhaal het publiek voorhouden?

Geef hierbij bij elk personage een voorbeeld uit de tekst:

Coppe de Kip, Bruun de Beer, Lamfroit en Tibeert de Kater

Lezen uit Reinaert de Vos

gezamenlijk

Middeleeuws lezen

Afronding

Na deze les...

-  heb je een tijdsduiding van de middeleeuwen

- weet hoe de boekdrukkunst in de middeleeuwen is ontstaan

- weet je iets meer over het Middelnederlands 

- heb je een beeld van het verhaal Reinaert de Vos.

Volgende les:

Kerstquiz!