K11 Regeling en zintuigen: zenuwstelsel en prikkels

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Regeling en zintuigen

Hoe werk je met deze lessonup?

Deze lessonup is bedoeld als training en extra uitleg voor de repetitie en je examen.

• Er staan uitleg pagina's in: lees door wat jíj nodig hebt.
  
• Er staan video's in: handig om te kijken: je krijgt de stof op een andere manier binnen; zo onthoud je het beter
  
• Er staan oefenopgaven in: weet jij wat je moet weten?
  
• Je hoeft de lessonup niet in 1 keer helemaal te maken

Prikkels en impulsen

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Prikkels

Inwendige prikkels

• pijn
• dorst
• honger
• pijn 
• hormonen

Uitwendige prikkels

• Licht
  
• smaakstoffen
  
• Geluid
  
• Geurstoffen
  
• Druk
• Hogere temperatuur
• Lagere temperatuur

Adequate prikkels

• Juiste prikkel bij het juiste zintuig

Adequate prikkels 

Adequate prikkel

Een adequate prikkel is een prikkel bij het juiste orgaan

Dus bijvoorbeeld 

• Licht bij het oog
• Geluid bij het oor

Verschillende prikkels

Zintuigen zetten prikkels 

om in impulsen. 

Een impuls is een elektrisch stroompje door een zenuw

impulsen gaan door het zenuwstelsel

Onthouden

Zintuigcellen vangen de prikkel uit de omgeving op.
En zetten de prikkel om in een impuls.
Een impuls is een electrisch stroompje dat door zenuwen gaat:

van het zintuig naar de hersenen of van de hersenen naar de spier.

Drempelwaarde

Als een prikkel te klein is, dan kan het zituig het niet waarnemen.

De prikkel is beneden de DREMPELWAARDE.

De drempelwaarde is bij verschillende organismen anders: een hond kan beter horen dan een mens.

reageren of niet?

• Je reageert niet op:
• -te zwakke prikkels
  
• -prikkels die er de hele tijd zijn (gewenning)
  
• -onbelangrijke prikkels (motivatie)
  

Hersenen en ruggenmerg = centraal zenuwstelsel

Hoe zitten je hersenen in elkaar?

Hersenen bestaan uit drie delen:

- grote hersenen

- kleine hersenen

- hersenstam

Bouw, ligging en functie van delen van het centraal zenuwstelsel. 

- grote hersenen: bewustzijn, zintuiglijke waarneming en bewuste beweging

- kleine hersenen: coördinatie van bewegingen

- hersenstam: verbinding tussen grote hersenen en ruggenmerg en een rol bij reflexen in hoofd- en halsgebied

- ruggenmerg: verbinding van organen met hersenen en een rol bij reflexen van romp en ledematen

type zenuwcellen

Er zijn 3 typen zenuwcellen:

• gevoelszenuwcellen
  
• bewegingszenuwcellen
  
• schakelcellen
  

Bouw van een zenuwcel met cellichaam en uitlopers ligging en functies van typen zenuwcellen

Gevoelszenuw

(let op: cellichaam 

buiten het ruggemerg)

Bewegingszenuw 

(let op: cellichaam 

in het ruggemerg)

1. Bouw van een zenuwcel met cellichaam en uitlopers

ligging en functies van typen zenuwcellen

Schakelcel

(ligt in het ruggenmerg/

centraal zenuwstelsel)

Gevoelszenuw, bewegingszenuw, gemengde zenuw

Gevoelszenuw;        => bevat alleen gevoelszenuwcellen 

Bewegingszenuw; => bevat alleen bewegingszenuwcellen 

Gemengdezenuw; => bevat gevoelszenuwcellen en bewegingszenuwcellen

Bewuste reactie 

zintuig - gevoelszenuwcellen - ruggenmerg/hersenstam - hersenen    REACTIE  

ruggenmerg/hersenstam - bewegingszenuwcellen - spieren/klieren

 Reflex is een vaste, onbewuste reactie op een zeer stereke prikkel

Functies van een reflex: onbewust regelen van motoriek, snel reageren bij kans op onverwachte beschadiging van het lichaam

• Bij een reflex reageert het ruggenmerg en niet de hersenen
  
• Alleen bij een zeer sterke prikkel
  

Terugtrekreflex; 

Strekreflex; Kniepeesreflex; 

Pupilreflex; 

Reflex

zintuig - gevoelszenuwcellen - ruggenmerg/hersenstam 

  REACTIE  

ruggenmerg/hersenstam - bewegingszenuwcellen - spieren/klieren

Reflex

Bewuste reactie

reflexen/reflexboog

Hoe noemen we hersenen en ruggenmerg samen?

1. Zenuwstelsel
2. Hersenstelsel
3. Centraal zenuwstelsel
4. autonoom zenuwstelsel

Welke drie typen zenuwcellen zijn er?

Grote hersenen

Hersenstam

Kleine hersenen

Ruggenmerg

Je bent aan het schrijven en ziet dat je ben lekt. Je pakt een nieuwe pen uit je etui. Zet de onderdelen van het zenuwstelsel die bij deze handeling betrokken zijn in de juiste volgorde:
Schakelcel 1 - Grote hersenen - gevoelszenuw - bewegingszenuw - schakelcel 2

Welk nummer geeft de schors aan van het ruggenmerg?

1. 1
2. 2
3. 4
4. 6

Bewegingszenuwen geleiden impulsen van ...

1. zintuigen naar het ruggenmerg
2. het ruggenmerg naar zintuigen
3. spieren naar het ruggenmerg
4. het ruggenmerg naar spieren

Gevoelszenuwen geleiden impulsen van ....

1. zintuigen naar het ruggenmerg
2. het ruggenmerg naar zintuigen
3. spieren naar het ruggenmerg
4. het ruggenmerg naar spieren

waaruit bestaat het centrale zenuwstelsel?

1. hersenen
2. hersenen en zenuwen
3. hersenen, zenuwen en ruggenmerg
4. hersenen en ruggenmerg

Alcohol heeft invloed op:

1. alleen de grote hersenen
2. alleen de kleine hersenen
3. zowel de grote hersenen als de kleine hersenen
4. niet op de grote hersenen en ook niet op de kleine hersenen

Koppel de juiste prikkel aan het juiste zintuig

Lichtzintuig

Reukzintuig

Smaakzintuig

Gehoorzintuig

Licht

Geur

Geluid

Stoffen in voedsel

Zintuigen

Prikkels

ogen

oren

neus

tong

huid

muziek luisteren

vieze sokken ruiken

vuurwerk kijken

zachte kussen voelen

Welk deel van de hersenen zorgt voor het coördineren van bewegingen?

1. Kleine hersenen
2. Grote hersenen
3. hersenstam
4. hypofyse

Waar geleiden gevoelszenuwcellen de impulsen naar toe?

1. Zintuigen
2. Klein hersenen
3. Grote hersenen
4. Spieren

Waar wordt de ademhaling geregeld?

1. kleine hersenen
2. grote hersenen
3. hersenstam
4. ruggenmerg

                           is de                           prikkel voor het oog en geluid is de                           prikkel voor het                   .  Een prikkel wordt pas waargenomen als de                            hoog genoeg is. Dan wordt het elektrische signaal omgezet in een         

adequate

 oor 

adequate

licht

drempelwaarde 

impuls 

Grote hersenen

Hersenstam

Kleine hersenen

Ruggenmerg

5 zintuigen

Er zijn meer lessen over dit hoofdstuk. 

Je kunt kiezen uit:

• Het oog
  
• Het oor
  
• De huid
  
• Het hormoonstelsel

Het is handig deze te maken voor de toets.