2 vmbo-bk 5.2 Erfelijkheid en evolutie: Chromosomen en genen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.2 Chromosomen en genen

wat gaan we vandaag doen?

herhalen 5.1 Genotype en fenotype

leerdoelen vandaag

nieuwe theorie: 5.2 Chromosomen en genen

zelf aan de slag

herhalen leerdoelen

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

1. Alles wat je leert van je ouders
2. Erfenis die jou wordt nagelaten door je ouders
3. Eigenschappen die je hebt geerfd van je ouders

Hoe noemen we alle uiterlijke eigenschappen van een organisme?

1. Fenotype
2. Genotype

Wat is genotype

1. Alles wat jou aangeleerd is
2. Alle informatie in je DNA

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Sproeten

Een litteken

gespierd lichaam

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Hoeveel chromosomen heeft de mens?

1. 23
2. 46
3. 12
4. 40

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kan je benoemen dat elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

Inleiding

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

De informatie hiervoor is opgeslagen in 46 chromosomen.

Van elk chromosoom heb je er twee.

5.2 Chromosomen en genen

Een cel van een mens bevat 46 chromosomen.

Die chromosomen komen voor in paren (chromosomenparen).

Een mens heeft 23 paren chromosomen in een celkern

(2 x 23 = 46). Dit geldt voor alle lichaamscellen.

De twee chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook de informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

5.2 Chromosomen en genen

Ieder mens heeft duizenden erfelijke eigenschappen.

De chromosomen van elke cel bevatten de informatie voor al deze erfelijke eigenschappen.

Een gen is een deel van een chromosoom met de informatie voor 1 erfelijke eigenschap.

Alle genen in een celkern vormen samen het genotype van een organisme.

In de afbeelding links zie je chromosomen en genen in een lichaamscel.

De blauwe lijnen zijn chromosomen.

De genen zijn weergegeven met verschillende vormen.

Elke vorm geeft een gen voor een bepaalde eigenschap weer.

Je ziet dat er telkens twee chromosomen aan elkaar gelijk zijn. Ze vormen een chromosomenpaar.

Daardoor komen ook de genen in paren voor: de genenparen.

5.2 Chromosomen en genen

De twee chromosomen van een paar bestaan uit dezelfde genen.

Ze bevatten informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen.

Voor elke eigenschap komen steeds dezelfde genen voor.

Bijvoorbeeld twee genen voor de oogkleur vormen samen een genenpaar. De oogkleur wordt net als veel andere eigenschappen bepaald door meerdere genen. Samen bepalen deze genen welke oogkleur je hebt.

5.2 Chromosomen en genen

Eicellen en zaadcellen zijn geslachtscellen. In de kernen van geslachtscellen komen de chromosomen niet in paren voor maar enkelvoudig. In een geslachtscel zit van elk chromosomenpaar 1 chromosoom.

Een geslachtscel van een mens bevat geen 46 chromosomen, maar de helft daarvan (23 chromosomen).

5.2 Chromosomen en genen

De kern van de zaadcel bevat 23 chromosomen van de vader. De kern van de eicel bevat 23 chromosomen van de moeder.

De kern van de bevruchte eicel bevat 46 chromosomen.

Van elk chromosomenpaar is 1 chromosoom afkomstig van de vader en 1 van de moeder.

5.2 Chromosomen en genen

Alle cellen van je lichaam zijn ontstaan uit 1 enkele bevruchte eicel. In de baarmoeder groeit de bevruchte eicel uit tot een kind.

Tijdens deze groei worden miljoenen nieuwe lichaamscellen gemaakt. De vorming van nieuwe cellen vindt plaats door celdeling. Hierbij ontstaan uit een moedercel 2 dochtercellen.

5.2 Chromosomen en genen

De chromosomen in 1 celkern bevatten alle informatie voor alle erfelijke eigenschappen.

Bij elke celdeling worden de chromosomen gekopieerd.

Elke nieuwe cel krijgt dus dezelfde chromosomen.

Daardoor bevat elke lichaamscel dezelfde erfelijke informatie.

VRAGEN??

zelf aan de slag

5.2 Chromosomen en genen: lees de tekst en maak de opdrachten:

opdracht 1 t/m 7 maken

(vanaf blz. 91)

herhalen leerdoelen

Aan het einde van de les:

- kan je benoemen dat elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.