paragraaf 3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

§ 3 Het volk krijgt de macht

Lesplanning:

- Herhaling vorig les

- Intro H. 1 Par. 3 (HB blz. 16)

- Uitleg en aantekeningen Par. 3.1

- Opdrachten maken (WB blz. 12) 
- Terugkoppeling en afsluiting

Lesdoelen par. 3 (2 lessen):

1: Welke gevolgen van de industrialisatie waren rond 1900 in Nederland zichtbaar

2: Op welke manieren streden vrouwen voor hun rechten?

3: Wat veranderde er met de grondwetswijziging van 1917?

Wat betekende het censuskiesrecht?

1. Kiesrecht waarbij alleen rijke mannen en vrouwen mochten stemmen.
2. Kiesrecht voor alle mannen in een bepaald gebied.
3. Kiesrecht voor mannen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden.
4. Kiesrecht voor mannen met een bepaald beroep.

Welke politieke groep zat van 1850 tot 1900 vooral in het parlement?

1. Confessionelen.
2. Socialisten
3. Liberalen
4. Protestanten

Socialisten zijn mensen ... ?

1. die vinden dat iedereen in de samenleving gelijkwaardig is.
2. die vinden dat de overheid zich zo min mogelijk moet bemoeien met de burgers.
3. die tegen algemeen kiesrecht zijn.
4. waarvoor het geloof heel belangrijk is.

Welke vier zuilen ontstaan er aan het eind van de 19e eeuw?

1. Katholieken, Socialisten, Confessionelen en Liberalen
2. Katholieken, Protestanten, Socialisten en Liberalen
3. Protestanten, Socialisten, Confessionelen, en Liberalen
4. Katholieken, Protestanten, Socialisten en Conservatieven

Hoe heet het wetsartikel waarbij steeds meer mannen het kiesrecht kregen?

1. chocolade-artikel
2. cacao-artikel
3. caoutchouc-artikel
4. census-artikel

Gevolgen van de industrialistatie

• Bevolkingsgroei in de stad

• Meer welvaart voor de rijken

• Verslechtering van de leef- en werkomstandigheden van de onderste bevolkingslagen 

Filmpje werkomstandigheden 

Slechte werkomstandigheden

• onveilig en ongezond, saai werk
• lange werkdagen (14u/dag)
• lage lonen => amper gezin onderhouden
• Geen rechten !
  

Erbarmelijke woonomstandigheden

• slechte kleine huisjes (krotten)
• grauwe arbeiderswijken
• veel gezinsleden
• slecht eentonig voedsel (vlees was zeldzaam)
  
• hoge kindersterfte
• weinig hygiëne -> één toiletblok voor heel de wijk.
  

Wat is de Sociale Kwestie? (1)

Industrialisatie leidt tot urbanisatie . 

Er ontstaat een grote klasse van fabrieksarbeiders. 

Woon- en werkomstandigheden zijn erg slecht. 

Sociale kwestie = vraagstuk over deze omstandigheden. Moet overheid wel/niet ingrijpen? 

Wat is de Sociale Kwestie? (2)

Er volgen maatschappelijke discussies over de sociale kwestie. 

• Lange tijd heerst overtuiging dat het probleem zichzelf wel zal oplossen
• Liberalen (in veel landen de macht in handen, vanaf midden 19e eeuw): overheid moet niet ingrijpen
• Socialisten willen wel dat overheid de positie van arbeiders verbetert.

Van liefdadigheid naar sociale wetten

• Armenwet (1854)
  
• 'Kinderwetje van Van Houten' (1874)
  
• Leerplichtwet (1900), 
• Woningwet (1901),
• Ongevallenwet (1901)

Werkboek

Maken:

Opdracht 1 t/m 6 (Wb blz. 12)

Klaar? 

Werk verder aan je PO
of 
de samenvatting van H. 1

Afsluiting les 1:

Welke gevolgen van de Industrialisatie waren rond 1900 in Nederland zichtbaar? 

Afsluiting les 1:

Welke gevolgen van de Industrialisatie waren rond 1900 in Nederland zichtbaar? 

- Slechte werkomstandigheden
- Slechte woonomstandigheden
- Maatschappelijke discussie: Sociale Kwestie
- Opkomst eerste sociale wetten zoals kinderwet v. Van Houten en woningwet

Terugkoppeling vorige les

• Industrialisatie en alle gevolgen daarom heen. 

• Sociale kwestie

Wat is de sociale kwestie?

1. Het probleem dat arbeiders niet mochten stemmen.
2. Het probleem van de slechte leef- en werkomstandigheden van de arbeiders.
3. Het probleem dat er kinderen moesten werken.
4. Het probleem dat mensen niet sociaal deden tegen elkaar.

Kinderwetje van Van Houten

Sociale wetgeving

Het kinderwetje van Van Houten

• De liberalen kregen schrik voor opstanden van arbeiders (socialistische revolutie).
  
• Samuel van Houten (een liberaal) ziet dat sociale wetgeving nodig is om dit te vermijden.
  
• In 1874 wordt het Kinderwetje van Van Houten goedgekeurd. 
• Alleen in fabrieken kwam er een verbod op kinderarbeid onder de 12 jaar.

Feminisme

Vrouwen die opkomen voor 

de (gelijke) rechten van de vrouw

Eerste feministische golf

• In Nederland: 1870-1920
  

• Doel 1: Kiesrecht voor vrouwen
• Doel II: Toelating tot universiteiten

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VvVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Hoe keken de zuilen naar vrouwenkiesrecht?

Socialisten

Confessionelen

Liberalen

 MENINGEN OVER VROUWENKIESRECHT

• SOCIALISTEN: Loon (mannelijke) arbeiders omhoog -  Steunden vrouwenkiesrecht maar algemeen kiesrecht voor mannen is belangrijker!
  

• CONFESSIONELEN: Politiek is alleen voor mannen - Vrouw thuis bij het gezin!

• LIBERALEN: Verdeeld - Grootste deel vóór vrouwenkiesrecht

3.3 De veranderingen in de grondwet van 1917

Algemeen kiesrecht

''Zoveel mensen zoveel wensen''

Verandering grondwet is nodig! 

Zuilen moeten samenwerken om doelen te bereiken

Grondwetswijziging 1917

•  Algemeen mannenkiesrecht (1917) en
•  Passief kiesrecht vrouwen

Schoolstrijd opgelost door:

•  Financiële gelijkstelling onderwijs
•  Evenredige vertegenwoordiging
  
  
  
  

  1815
  
  1848
  
  18
  
  venredige vertegenwoordiging

Schoolstrijd

Pacificatie

1917

• Pacificatie betekent letterlijk: vredestichting
  
• Er werd tussen de partijen politieke vrede gesloten door een oplossing te vinden voor een aantal politieke problemen

'Sinterklaasfeest van 1917'

Aletta Jacobs

Zij krijgt hier 'niks', omdat vrouwen slechts passief en geen actief kiesrecht kregen.

Pieter Jelles Troelstra

Hij was blij, omdat er algemeen kiesrecht voor mannen kwam.

Abraham Kuyper

Hij was blij, omdat er ook geld kwam voor bijzonder onderwijs.

Verhoudingen vóór en na de Pacificatie van 1917

Werkboek

Maken:

Opdracht 7 t/m 12

Terugkoppeling

- Wat hield het kinderwetje van van Houten in?

- Wat bedoelen we met de sociale kwestie?

- Wat waren de doelen van de eerste feministische golf?

- Wat was de mening van de socialisten over vrouwenkiesrecht?

- Wat werd er allemaal geregeld met de pacificatie van 1917?