Les 3 Paragraaf 1.1 Machtige mannen in de Republiek (B)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Wel op tafel:

Map

Pen

Feniksboeken

Welkom bij de Geschiedenisles ZM2C!

Niet op tafel:

Telefoon of Zakkie

Laptop

Tas

Warming-up: Schrijf de antwoorden in je schrift:

1. Hoe kwamen regenten aan hun banen in de Republiek?

2. Hoeveel Gewestelijke Staten waren er in de Republiek?

3. Welk bestuursorgaan van de Republiek besloot over militaire zaken en buitenlandse zaken?

De VOC wordt opgericht in 1602

1. Staten-Generaal
2. Gewestelijke Staten

De muren van de stad Utrecht moeten worden verstevigd

1. Staten-Generaal
2. Gewestelijke Staten

Er moet een groter leger worden gevormd voor de Republiek

1. Staten-Generaal
2. Gewestelijke Staten

Regenten

17e eeuw:

1. Zeeland

2.  Holland

3. Utrecht

4. Gelderland

5. Overijssel

6. Groningen

7. Friesland

Regenten

17e eeuw:

Staten-Generaal

1. Zeeland

2.  Holland

3. Utrecht

4. Gelderland

5. Overijssel

6. Groningen

7. Friesland

Regenten

17e eeuw:

Staten-Generaal

Tweede 

Kamer

Eerste

Kamer

NU:

§1.1 

Staatsinrichting

• De Staten-Generaal bestaat nog steeds > De Eerste Kamer en Tweede Kamer samen
• Tweede Kamer heeft 150 leden > taak: controleren van de ministers, nieuwe wetten bedenken en stemmen daarover.
• Eerste Kamer heeft 75 leden > taak: controleren wetsvoorstellen
• Prinsjesdag 
• De troonrede

Elke derde dinsdag van september begint het nieuwe parlementaire jaar. Op die dag worden alle plannen en begrotingen (miljoenennota) van het parlement gepresenteerd en leest de koning de troonrede voor.

Begrip: Eerste Kamer= Volksvertegenwoordiging. Samen heten ze de Staten- Generaal of het parlement.

Begrip: Tweede Kamer= Volksvertegenwoordiging. Samen heten ze de Staten- Generaal of het parlement.

Begrip: Toespraak over de regeringsplannen voor het komende jaar. De koning leest de troonrede voor op Prinsjesdag.

Programma deze les:

1. Warming-Up

2. Lesdoelen

3. Bespreken huiswerk

4. Uitleg/aantekeningen: Macht in de Republiek

5. Opdrachten 6 t/m 10

Lesdoelen

Hoofddoel:

Je kunt uitleggen hoe de macht in elkaar zat in De Republiek

Lesdoelen

Hoofddoel:

Je kunt uitleggen hoe de macht in elkaar zat in De Republiek

Subdoelen:

... Kun je uitleggen hoe de Republiek werd bestuurd. (T1)

... Kun je beschrijven hoe de moderne staatsinrichting van Nederland eruit ziet. (T1)

.. Kun je uitleggen wat er gebeurde gedurende het Rampjaar van 1672 en welke gevolgen deze had. (T1)

... Kun je verklaren waarom de gebroeders de Witt gelynched werden.

... Kun je beschrijven hoe er twee keer een conflict ontstond tussen de stadhouder en de raadspensionaris.

Bespreken huiswerk opdracht 2 t/m 5 (werkboek blz. 5-6) 

Bespreken huiswerk opdracht 2 t/m 5 (werkboek blz. 5-6) 

Bespreken huiswerk opdracht 2 t/m 5 (werkboek blz. 5-6) 

Bespreken huiswerk opdracht 2 t/m 5 (werkboek blz. 5-6) 

§1.1 Regenten       

leerboek blz. 8

• Het bestuur van 'De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden'  was in handen van regenten
• Vaak uit rijke, hoogopgeleide families +
• Vriendjespolitiek, corruptie -
• De meeste regentenfamilies waren rijke handelaren/ kooplieden > De Republiek werd bestuurd op een manier, om zoveel mogelijk winst te kunnen maken 

Begrip: Bestuurder in de Republiek.

'De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden' bestond uit zeven, zichzelfbesturende, gewesten. Dit waren Holland, Zeeland, Groningen, Utrecht, Friesland, Gelderland en Overijssel. Deze Republiek is ontstaan tijdens de 80 jarige oorlog tussen de Nederlanden en Spanje. De samenwerkende gewesten hadden elk hun eigen wetten en regels, maar werkten op een aantal vlakken samen: buitenlandse politiek, vrede- en oorlogsverklaringen en de verdediging van het land (defensie). 

§1.1 

Twee machtige mannen

• Elk gewest had een eigen bestuur > de gewestelijke staten
• Voor alle gemeenschappelijk belangrijke zaken > de Staten-Generaal (vertegenwoordigers uit elk gewest)
• De voorzitter van de Staten-Generaal > de raadspensionaris (de belangrijkste politicus van de Republiek)
• Aanvoerders van het leger en de vloot > de stadhouder (de familie Van Oranje)

Begrip: Bestuur van een gewest.

Begrip: Het hoogste bestuur van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Begrip: Machtige politicus in de Republiek, voorzitter van de Staten-Generaal.

Begrip: Legeraanvoerder, behorend tot de familie Van Oranje.

Gemeenschappelijk belangrijke zaken: De samenwerkende gewesten hadden elk hun eigen wetten en regels, maar werkte op een aantal vlakken samen: buitenlandse politiek, vrede- en oorlogsverklaringen en de verdediging van het land (defensie). 

§1.1 

Van Oldenbarnevelt onthoofd

• Het 'Twaalfjarig bestand' (1609-1621) > wapenstilstand tussen de Republiek en Spanje (stadhouder minder nodig)
• De raadspensionaris op dat moment, Johan van Oldenbarnevelt, wilde bezuinigen op het leger en de vloot (vrede)
• Machtsstrijd tussen de raadspensionaris en de stadhouder > wie is belangrijker? wie heeft meer macht?
• Stadhouder (prins Maurits van Oranje) won > in 1619 werd van Oldenbarnevelt onthoofd.

Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619) was de raadspensionaris van Holland. Hij was daarmee de belangrijkste bestuurder in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Hij kreeg een conflict met prins Maurits over wie de meeste macht in de Republiek had. Johan verloor en werd door prins Maurits ter dood veroordeeld in 1619.

Prins Maurits van Oranje was een zoon van Willem van Oranje. Hij werd in 1585 tot stadhouder benoemd van Holland en Zeeland. Hij was een sterke legerleider en populair bij het Nederlandse volk. Hij kreeg een conflict met de raadspensionaris, Johan van Oldenbarnevelt, over wie de meeste macht had in de Republiek. Maurtis won en liet van Oldenbarnevelt onthoofden.

Twaalfjarig bestand: periode van wapenstilstand (GEEN VREDE) tussen Spanje en de Republiek tijdens de tachtigjarige oorlog. 

§1.1

Geen stadhouder meer

• In 1650 overleed stadhouder, Willem II onverwacht
• De regenten vroegen zich af; hebben we wel echt een nieuwe stadhouder nodig? (Vrede van Münster)
• Eerste 'stadhouderloze tijdperk'
• Test; 1667 zeeoorlog met Engeland > de Republiek wint (dankzij admiraal de Ruyter)

Willem II van Oranje was maar 3 jaar stadhouder tot hij heel onverwacht overleed aan koorts (hij leed aan een dodelijke ziekte in die tijd: de pokken).

Michiel de Ruyter (1607-1676) was een Nederlandse admiraal (leider van de vloot/ oorlogsschepen) die erg veel succes had in zeeslagen. Hij wordt gezien als een Nederlandse held en was erg populair en bekend in zijn tijd. 

Met de vrede van Münster wordt het vredesvedrag tussen de Nederlanden en Spanje bedoeld dat een einde maakte aan de 80-jarige oorlog. 

§1.1 Het Rampjaar (1672)

• Oorlog met Engeland (via de zee), Frankrijk vanuit het Zuiden (België) en met 2 Duitse gebieden vanuit het Oosten > van alle kanten aangevallen, tegelijk
• Weer versloeg admiraal de Ruyter de Engelse vloot > het landleger van de Republiek was minder sterk
• Bezuinigingen van de raadspensionaris > Johan de Witt, kreeg de schuld van de nederlagen (werd samen met zijn broer vermoord)
• Het 'rampjaar' was voor velen het bewijs > De Republiek kon niet zonder stadhouder (Willem III werd de nieuwe stadhouder)
• Einde stadhouderloze tijdperk & einde "Gouden Eeuw"

Johan de Witt (1625-1672) was tijdens het eerste stadhouderloze tijdperk 19 jaar lang de raadspensionaris van Holland. Hij was een effectieve bestuurder en mede verantwoordelijk voor de 'Gouden Eeuw'. Johan was erg gericht op de handels concurrentie met Engeland en gaf daarom veel geld uit aan de vloot (de schepen), maar verwaarloosde daarom het land leger. Dat bleek tijdens het rampjaar een grote fout, want Nederland werd van twee kanten op het land aangevallen. De oorlog met Frankrijk en twee Duitse gebieden verliep erg slecht en Johan en zijn broer cornelis kregen de schuld. Ondertussen wilde het volk een nieuwe stadhouder (Willem III) aanstellen in de hoop dat die de oorlog nog kon redden. Willem III werd aangesteld als nieuwe stadhouder en daarmee was het stadhouderloze tijdperk ten einde. Een woedende menigte viel de broers aan in Den Haag en zij werden bruut vermoord. Na hun dood zijn hun lichamen opgehangen, open gesneden, lichaamsdelen geamputeerd en zijn de organen en lichaamsdelen verkocht.

Stadhouder Willem III werd in 1672, tijdens het rampjaar, aangesteld tot stadhouder. Het volk van de Republiek hoopte dat hij het land leger naar de overwinning kon leiden tegen de Fransen en Duitsers.

De 17e eeuw (1600-1700) staat bekend als de 'Gouden Eeuw' uit de Nederlandse geschiedenis. Door het rampjaar 1672 komt er een einde aan deze gouden eeuw. Met name doordat Engeland na de oorlog de handelspositie van de Republiek overneemt en de winsten van Nederlandse handelsbedrijven minder worden. 

In het Rampjaar werd Willem III tot nieuwe stadhouder benoemd, omdat er weer een stadhouder uit de familie van Oranje is, komt er een einde aan het eerste stadhouderloze tijdperk.

Welke weg?

1. Staten-Generaal
2. Den Haag
3. Raadspensionaris
4. Stadhouder

Welke weg?

1. Legerleiding
2. Familie Van Oranje
3. Raadspensionaris
4. Stadhouder

Maak opdracht 6 t/m 10 (werkboek blz. 8-10) 

IN STILTE!

Spanning tussen:

De Raadspensionaris

(politieke leider en voorzitter van de Staten-Generaal)

De Stadhouder

(legerleider en afkomstig uit de familie Van Oranje)

Van Oldenbarnevelt

• De Republiek is in oorlog met Spanje  sinds 1568.  De rivier De Schelde werd afgesloten door de Nederlanders.
• Na bijna 40 jaar vechten besloten de Nederlanders en de Spanjaarden wapenstilstand te tekenen: het Twaalfjarig bestand. (1609-1621).
• Hierom wilde Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt bezuinigen op het leger, het geld kon beter besteed worden aan de handel en het aflossen van schulden.
  
• Stadhouder Maurits (opvolger van zijn vader: Willem van Oranje) was het daar niet mee eens, een grote vloot en een sterk leger was noodzakelijk volgens hem. Hij kreeg ruzie (over meerdere onderwerpen) met Van Oldenbarnevelt en het lukte Maurits om deze in 1619 te laten onthoofden op grond van landverraad.
  

Eerste stadhouderloze tijdperk

• In 1650 overleed de stadhouder Willem II
• Met de Vrede van Münster (1648) vroegen veel regenten zich af of er nog nodig was een stadhouder aan te stellen. --> men ging verder zonder stadhouder. (Eerste stadhouderloze tijdperk, 1650 - 1672/1675)
  
• Na spanningen met Engeland wordt de vloot versterk door raadspensionaris de Witt, in 1667 brak er een oorlog uit met de Engelsen, deze werd onder leiding van Michiel de Ruyter gewonnen door de Nederlanders.
  

film Michiel de Ruyter

Rampjaar 1672

• In 1672 werd opnieuw de Republiek aangevallen door de Engelsen, dit maal hadden deze hulp van de Fransen en twee Duitse legers. Het land werd dus vanaf drie kanten aangevallen.

De moord op de gebroeders de Witt

• Hoewel Michiel de Ruyter wederom de Engelse vloot wist te verslaan was het landleger te zwak om zowel de Fransen als de Duitsers tegen te houden. 
• Raadspensionaris Johan de Witt kreeg de schuld hiervan, deze had te weinig geïnvesteerd in het landleger volgens sommige. Zowel Johan de Witt als zijn broer, Cornelis de Witt, werden door een woedende menigte de Gevangenenpoort uit gesleurd en gelyncht.
  

De lijken van de gebroeders De Witt door Jan de Baen (1672-1675)

Het Rampjaar (1672)

• Door de dijken in Holland door te steken wisten de Hollanders een verovering door de Fransen te voorkomen.

• Het Rampjaar was bewijs voor vele dat men weer een stadhouder nodig had. En wie anders dan dat een Oranje die rol kon vervullen.

https://www.youtube.com/watch?v=LrJlH1U5ZWg