Aspecten van de vormgeving V2

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1-6

Aspecten van de vormgeving

Een van de onderdelen waaruit een beeldend kunstwerk is opgebouwd, noemt je een beeldaspect. 

Een beeldaspect is eigenlijk een "beeldende truc" die een kunstenaar toepast om in zijn opzet te slagen. 

De belangrijkste beeldaspecten zijn: VLORK
Vorm, licht, Ordening (compositie), ruimte, kleur,
lijn/vlak, structuur/textuur.

Vorm

• Geometrisch (vierkant, cirkel, driehoek, rechthoek)
• Organisch (grillig van vorm, alsof het gegroeid is)
• Open of gesloten
• Ruimte innemend of ruimte veroverend
• statisch of dynamisch
• Symmetrisch of asymmetrisch
• Gestileerd, gedeformeerd, geabstraheerd.

Geometrisch

Organisch

3D Vorm

Open

Gesloten

3D Vorm

Ruimte veroverend

Ruimte innemend

3D Vorm

Symmetrisch

A-symmetrisch

3D Vorm

Statisch

Dynamisch

3D Vorm

Gestileerd

Gedeformeerd

3D Vorm

Gestileerd

(vereenvoudigd)

Geabstraheerd

(abstracter gemaakt)

Gedeformeerd

(uit elkaar gehaald en op een niet-natuurlijke manier aan elkaar gezet)

Licht 

Licht schept sfeer.

Het kan een voorstelling bijvoorbeeld gezellig, intiem, spannend of geheimzinnig maken.

Licht maakt vormen duidelijk.

Door de belichting kan je de aandacht op iets richten.

LICHT EN SCHADUW

Licht veroorzaakt schaduw. Door goed te kijken naar de schaduw, kun je zien waar het licht vandaan komt. Bij meer lichtbronnen zie je dus ook meer schaduw.

Eigen schaduw

op het onderwerp zelf

Slagschaduw

op de omgeving van het onderwerp

Soort schaduw

Meelicht, tegenlicht, zijlicht, strijklicht

Waar komt het licht vandaan?

Lichtrichting

doorvallend licht

glimlicht

Bijzonder licht

Clair obscur

= Sterk licht-donker contrast (dramatisch effect)

Clair obscur

Ordening (Compositie)

Compositie gaat over de manier waarop jouw tekening op het blad is geplaatst.

De belangrijkste, kleurigste, grootste vormen in een bepaalde richting.

We noemen dat de ordening van het geheel.

De richting of vorm die in een bepaalde compositie overheerst.

Driehoekscompositie

Horizontale Compositie

Verticale Compositie

Diagonale Compositie

Overall Compositie

Doorlopende Compositie

Symmetrische Compositie

A symmetrische Compositie

Statische Compositie

Dynamische Compositie

Ruimte

Perspectief

- Lijnperspectief (eenpunts-, tweepunts-, driepuntsperspectief)

Standpunt (kikkerperspectief, vogelperspectief, ooghoogte)

- Atmosferisch perspectief

- Kleurperspectief

Ruimtewerking
- Overlapping

- Afsnijding

- Vergroting / verkleining

- Repoussoir

- Stapeling

Uitleg Ruimtesuggestie

Er zijn verschillende manieren om in een tekening of schilderij ruimte uit te beelden. Door bepaalde trucjes toe te passen lijkt het dan net alsof er ruimte in je werk zit. Dit noem je ruimtesuggestie.

Wat is perspectief?

Perspectief is een trucje om op het platte vlak diepte te creëren. Bijvoorbeeld bij een schilderij of tekening.
Ruimtesuggestie!

Lijnperspectief

Bij lijnperspectief speelt de horizon een grote rol. 

Er zijn 3 soorten lijnperspectief:

• met 1 verdwijnpunt
• met 2 verdwijnpunten
• met 3 verdwijnpunten

1 verdwijnpunt

• verticale lijnen blijven verticaal
  
• horizontale lijnen blijven horizontaal
• alleen de lijnen die de diepte ingaan (wijkende lijnen) komen uit in het verdwijnpunt op de horizon

2 verdwijnpunten

Vaak zijn er in een afbeelding meerdere evenwijdige lijnen in verschillende richtingen. Dan zijn er dus meer verdwijnpunten. In de figuur hieronder zijn er twee verdwijnpunten.

3 verdwijnpunten

Soms gebruikt een tekenaar voor de evenwijdige lijnen die omhoog gaan ook een verdwijnpunt. Dit kan een sterk effect veroorzaken voor de suggestie van flatgebouwen bijvoorbeeld. De tekenaar bedenkt dan waar het vluchtpunt, hoog in de lucht, zou liggen.

Standpunten

Horizon en verdwijnpunt kunnen op verschillende hoogtes voorkomen. 

Waar, dat hangt af van het standpunt van de kunstenaar .

Ooghoogte

De kunstenaar staat op ooghoogte, de horizon en het verdwijpunt bevinden zich in het midden van het kunstwerk.

Vogelperspectief

De kunstenaar  heeft een hoog standpunt en kijkt op een object neer.
De horizon en het verdwijnpunt bevinden zich hoog in het kunstwerk.

Kikkerperspectief

De kunstenaar heeft een laag standpunt en kijkt tegen een object op.

De horizon en het verdwijnpunt bevinden zich laag in het kunstwerk.

Atmosferisch perspectief

De kleuren worden naar de achtergrond toe vager. In sommige werken worden ze ook blauwer of groener van kleur.

Kleurperspectief

Door het gebruik van warme kleuren op de voorgrond en koude kleuren op de achtergrond krijg je meer diepte in je werk.

Overlapping

Een object staat voor een ander object. Je weet daardoor dat het object dat overlapt wordt verder naar achter staat.

Afsnijding

Een gedeelte van de voorstelling wordt afgesneden door het kader. Hierdoor lijkt het tafereel buiten het schilderij door te lopen, en creëer je ruimte in je werk. 

Hiernaast is de groene berghelling en de omgewaaide boom afgesneden door het kader.

Repoussoir

Een repoussoir ontstaat wanneer een grote donkere vorm op de voorgrond de rest naar achteren duwt. Door deze vorm wordt je, als toeschouwer, de afbeelding  ingetrokken.
Vaak steekt de vorm op de voorgrond donker af tegen de lichte achtergrond.

Verkleining

Door grote voorwerpen op de voorgrond te tekenen en kleine voorwerpen op de achtergrond krijg je diepte in je werk.
De grote voorwerpen zijn vaak scherper en de kleine wat vager. 

Deze vorm van ruimtesuggestie zegt dus iets over de grootte.

Coulissewerking

Aan de zijkanten van een tekening of schilderij zijn vormen geplaatst waar je langs kijkt naar achteren toe.
Zoals de coulissen aan de zijkanten van een toneel, of zoals de werking van een kijkdoos. 

Vervaging (Atmosferisch perspectief)

De kleuren worden naar de achtergrond toe vager. In sommige werken worden ze ook blauwer/ groener of lichter van kleur. Het gaat hier dus niet om de plaatsing (coulissen) maar om de kleur.

Plasticiteit

Doordat een voorwerp schaduwen heeft, zie je dat het voorwerp ruimtelijk wordt. Je ziet dat het niet plat lijkt. 

Verkorting

Verkorting ontstaat wanneer een lange vorm naar de toeschouwer gericht is en daardoor korter lijkt dan hij in werkelijkheid is.

omklapping

stapeling

Kleur

Beeldaspect kleur.

Kleuren beïnvloeden elkaar.

Als oranje naast rood staat werkt dat anders dan naast blauw. Kleuren versterken of verzachten elkaar. We noemen dat KLEURCONTRASTEN.

Wat is kleur?

Kleur heeft een aantal eigenschappen: toon, helderheid en verzadiging. De toon bepaalt de soort of familie waartoe de kleur behoort, bijvoorbeeld rood. De helderheid zegt iets over de mate waarin het licht weerkaatst wordt en de verzadiging zegt iets over de hoeveelheid pigment in een kleur.

Vincent van Gogh, Caféterras bij nacht,1888, olieverf op doek

Primaire kleuren

de primaire kleuren zijn: 

1. rood, 
   
2. geel 
   
3. blauw
   

Secundaire kleuren

• secundaire kleuren ontstaan wanneer we twee primaire kleuren met elkaar mengen.

• oranje, groen en paars zijn secundaire kleuren, hiernaast zie je hoe je deze kleuren mengt.

Tertiaire kleuren

Dit zijn de kleuren die ontstaan door het mengen van een primaire kleur met een secundaire kleur.

Blauw met groen geeft bijvoorbeeld blauwgroen.

Complementair contrast

Deze kleuren versterken elkaar, ze staan recht tegenover elkaar in de kleurencirkel.

de complementaire contrasten zijn: 

paars-geel 

rood-groen

blauw-oranje

Kleur tegen kleurcontrast

Dit contrast is het sterkst wanneer je felle, pure kleurvlakken tegen elkaar aan zet, zonder omtreklijnen.

Licht-donker contrast

• dit is het verschil tussen lichte en donkere kleuren  
  
• wit -zwart is het grootste contrast 
  
• je maakt kleuren donkerder of lichter door het bijmengen van zwart of wit
  

Warme en koude kleuren

warme kleuren: 

• zijn warm en gezellig 
  
• lijken dichterbij
  
• vormen een contrast met koude kleuren 

koude kleuren:

• zijn koel en rustig 
  
• lijken verder weg
  
• vormen een contrast met warme kleuren 
  

Koud–warm contrast

een warme kleur naast een koude kleur geeft een koud-warmcontrast

Kleurenfamilie

• dit zijn alle kleuren die uit dezelfde kleur zijn gemengd. Ze verschillen heel weinig van elkaar. Bijvoorbeeld alle kleuren rood. Maar ook roden en paarsen behoren tot dezelfde kleurenfamilie 

• kleuren in een kleurenfamilie hebben steeds één kleur gemeenschappelijk 

Expressief kleurgebruik

Bij expressief kleurgebruik worden kleuren gebruikt om gevoelens en emoties die een voorstelling bij de schilder opriep weer te geven. 

Signaalfunctie

Kleuren kunnen ook een signaalfunctie hebben, zo kan de kleur aangeven dat er gevaar bestaat, of dat er geen gevaar is.

Kleurgebruik

KLEUREN MENGEN:

Bij het mengen van kleuren worden twee of meer kleuren samengevoegd tot een nieuwe kleur.

Dekkend of transparant:

Bij dekkend of transparant kleurgebruik is de kleur van de ondergrond niet meer zichtbaar.

Transparante kleuren zijn doorschijnend, de kleur of onderlaag is nog zichtbaar.

Doorschijnend dus.

Verzadigde en onverzadigde kleuren:

De kleuren op de kleurencirkel zijn pure kleuren, de kleuren in hun zuiverste vorm.

Dit noemen we VERZADIGDE KLEUREN.

.

Als we een kleur aanpassen en ze vermengen met wit, zwart, grijs, noemen we dit ONVERZADIGDE KLEUREN.

Verhelderde en Verdonkerde kleuren

Als je wit bij een kleur mengt, dan ben je een kleur aan het verhelderen.

Als je zwart bij een kleur mengt, dan ben je kleur aan het verdonkeren.

Verzadigde kleuren:         Kleuren in hun zuiverste vorm, pure kleuren

Onverzadigde kleuren:    Kleuren vermengd met wit, grijs of zwart

Verhelderde kleuren:       Kleuren waaraan meer wit is toegevoegd

Verdonkerde kleuren:      Kleuren waaraan meer zwart is toegevoegd