Par. H2.3

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Het Openbaar Ministerie en de officier van justitie

LEERDOELEN:

• Welke rechten heb je als verdachte?

• Wat is de functie van het Openbaar Ministerie en welke stappen kan de officier van Justitie ondernemen?
• • Je kunt noemen van welke twee machten het OM deel uitmaakt en waarom

• Welke factoren beperken de macht van het OM?

Kenmerken rechtsstaat

De aanwezigheid van grondrechten.
Grondrechten zijn niet absoluut. Beperking hiervan is dus mogelijk

De machtenscheiding of Trias Politica.
De macht is verdeeld in drie verschillende machten die elkaar controleren. In Nederland is van volledige machtenscheiding echter geen sprake.

Het legaliteitsbeginsel.
1) de overheid moet zich aan de rechtsregels houden
2) je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet strafbaar gesteld is ten tijde van de overtreding

Onafhankelijke rechtspraak. Rechters worden voor het leven benoemt. Ze baseren hun uitspraak onder andere op de vier rechtsbronnen (zie volgende slide).

Noem de vier kenmerken van de rechtsstaat

Kenmerken rechtsstaat

1. de aanwezigheid van grondrechten
2. een machtenscheiding

3. het legaliteitsbeginsel

4. een onafhankelijke rechtspraak

Wat is socialiseren?

1. Bewust of onbewust aanleren van normen en waarden
2. Je netjes gedragen
3. Bewust aanleren van normen en waarden
4. Onbewust aanleren van normen en waarden

[...] is geen socialiserende institutie

1. School
2. Supermarkt
3. Gezin
4. Vriendengroep

Leg uit waarom het proces van socialisatie van belang is voor een goed functionerende rechtsstaat

Hoofdtaken politie

Hoofdtaken politie:

1. Ordehandhaving

2. Opsporing

3. Hulpverlening

Bevoegdheden politie (gebonden aan strenge regels):

1. Samen met het leger heeft de politie het geweldsmonopolie

2. Recht om iemand staande te houden (vragen naar persoonsgegevens/verblijfplaats). Iedereen vanaf 14 moet zich kunnen identificeren (identificatieplicht sinds 2005) mits een goede reden!

3. Arresteren (aanhouden), verhoren, fouilleren, opsluiting

4. Gebruik vuurwapen (hierna volgt altijd een onderzoek van de Rijksrecherche)

De verdachte:

• Moet meewerken aan het politieonderzoek (vingerafdrukken)
  
• Heeft het recht om te zwijgen (lijkt tegenstrijdig met vorige punt)
  
• Mag voordat het verhoor begint een advocaat spreken
  
• Bij zware misdrijven (boven 6 jaar gevangenisstraf) mag de advocaat bij verhoor aanwezig zijn

• leidt het politieonderzoek
  

• beslist of iemand strafrechterlijk wordt vervolgd

• kan bepaalde verdachten zelf straffen
  

• zorgt ervoor dat het vonnis van de rechter wordt uitgevoerd
  

Officier van Justitie (OM)

Officier van Justitie
Opportuniteitsbeginsel

De officier van Justitie behoort tot 2 machten.
1. tijdens het onderzoek tot de uitvoerende macht, leidt het politie onderzoek
2. tijdens de rechtszaak (als openbaar aanklager) tot de rechterlijke macht.

• OvJ beslist of iemand voor de rechter gaat komen.
• Vervolgen
• Schikken
• Seponeren: 

1. beleidssepot: vervolging is niet in het algemeen belang, bijv. al gestraft.
   
2. technisch sepot: de rechter gaat waarschijnlijk niet tot veroordeling over.

Politie

Openbaar ministerie (OM)

Rechtspraak

Institutie van de Rechtspraak

Wat is het OM?

Wat is het OM?

Het Openbaar Ministerie is de enige instantie in Nederland die verdachten voor de strafrechter kan brengen. Wanneer iemand wordt verdacht van het plegen van een strafbaar feit, krijgt hij of zij met het Openbaar Ministerie te maken.

Het OM zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Daarvoor wordt samengewerkt met de politie en andere opsporingsdiensten.

In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is het OM geen ministerie.

Machtsevenwicht

Het OM met vervolgingsmonopolie wordt ook beperkt in haar macht:

• Bij seponeren kan een speciale procedure toch zorgen voor vervolging
• Bij een OM-afdoening kan een verdachte verzet aantekenen en komt er alsnog een zaak
• Als OM onterecht toestemming heeft gegeven voor bepaalde opsporingsmethode kan dit als 'onrechtmatig' worden gezien
• Media en Nationale Ombudsman
• Indirecte invloed burgers bij verkiezingen over aanpak criminaliteit
  

Waarom zou Montesquieu het niet eens zijn geweest met OM-afdoening?

Officier van Justitie

Noem een positief en negatief aspect over deze functie

www.2doc.nl

0

LEERDOELEN:

• Welke rechten heb je als verdachte?

• Wat is de functie van het Openbaar Ministerie?

• Welke machtsmiddelen heeft de officier van Justitie?
  

• Welke factoren beperken de macht van het OM?

Levenslang

1. Geef een argumenten voor en tegen levenslange gevangenisstraf.

2. Moet levenslang ook echt levenslang zijn? Onderbouw je mening met ten minste 2 argumenten.

Levenslang

1. Geef een argumenten voor en tegen levenslange gevangenisstraf.

2. Moet levenslang ook echt levenslang zijn? Onderbouw je mening met ten minste 2 argumenten.

proces verbaal

Agenten hebben een eigen visie over de gebeurtenissen. Ook dat staat in het proces verbaal vastgelegd. Agenten moeten de waarheid vertellen en mogen dus niet liegen om de verdachte later veroordeeld te krijgen.

Een proces verbaal vormt de basis voor het verdere onderzoek dat gevoerd gaat worden door de politie en Justitie.

Een verdachte geeft een verklaring af. Dit komt in het proces verbaal te staan. De verdachte mag de boel bij elkaar liegen en mag zelfs weigeren te ondertekenen.

Vind jij het terecht dat zulke filmpjes in de media verschijnen en waarom?

Hulpverlening: de politie moet mensen helpen wanneer zij in de problemen komen bijv. op straat ziek worden of hun huis niet meer in kunnen.

ordehandhaving: de politie moet er voor zorgen dat de samenleving geen chaos wordt en mensen zich aan de wet houden

opsporing: de politie voert het onderzoek uit bij misdrijven. De officier van Justitie leidt het onderzoek.

hoofdtaken

De politie heeft in Nederland 3 hoofdtaken (kerntaken). Soms lijken deze taken elkaar tegen te werken. Zo moet de politie ons beschermen maar mag ze ook hard optreden tegen ons.

GEWELDSMONOPOLIE

Het geweldsmonopolie van de overheid ligt bij de politie. Alleen zij  mogen geweld gebruiken. Wij als burgers hebben een geweldsverbod en er mag proportioneel hard opgetreden worden tegen burgers als de politie / de situatie dat nodig acht.

Het geweld dat de politie gebruikt mag in ieder geval nooit in strijd met de regels zijn. Anders zouden burgers niet weten wat hun rechten zijn en heeft de overheid te veel macht. Ook als je verdacht wordt van een misdrijf moeten je rechten beschermt worden!

proportioneel?

Probleem is natuurlijk dat de politie in een bepaalde situatie geweld nodig acht maar dat burgers die het ondergaan of er bij staan te kijken vinden dat de politie over een grens gaat. De rechter zal dan uitmaken wie er gelijk heeft.

www.volkskrant.nl

Op welke wijze komt het geweldsmonopolie hier onder druk te staan?

Vind jij het terecht dat een verdachte een aanklacht mag indienen tegen de politie, waarom?

www.ad.nl

Had je deze uitkomst verwacht? Leg je antwoord uit.

LEERDOELEN:

Na deze les weet je:

• Wat de taken van de politie zijn?
  
• Welke mogelijkheden de officier van Justitie heeft?
  
• Wat  we verstaan onder het begrip geweldsmonopolie?
  

VERDIEPING

Politiegeweld loopt soms erg slecht af.
Kijk maar eens naar de volgende verhalen.

Is het verkeerd dat politie en OM zwijgen tijdens een onderzoek?

opdracht

Ga op zoek naar meerdere uitingen van politieoptreden dat fataal afloop.
Wie zijn de slachtoffers van politiegeweld?

Denk jij dat sociaal milieu en fataal politie optreden gerelateerd zijn?
Beargumenteer dit aan de hand van je bevindingen.