Verbanden- en signaalwoorden [33-34]

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Verbanden- en signaalwoorden

Leerdoel

Verbanden als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming herkennen en benoemen d.m.v.  signaalwoorden.

Welke signaalwoorden ken je al?

Signaalwoorden

Met signaalwoorden koppel je zinnen, zinsgedeelten en alinea’s aan elkaar. De woorden maken dat je de gedachtegang van de schrijver (of spreker) makkelijker kunt volgen. Je noemt zulke woorden daarom ook wel structuuraanduiders.

Signaalwoorden maken de lezer/luisteraar erop attent (signaleren) dat er een bepaald tekstverband aankomt

Voorbeelden signaalwoorden

ook, bovendien →

maar, echter →

net als, hetzelfde →
dat wil zeggen, bijvoorbeeld →

als, indien →

met behulp van, om … te →

vroeger, nu → 

dus, hieruit volgt → 

kortom, om kort te gaan →

Bijbehorende verbanden

opsomming

tegenstelling

vergelijking

uitleg/toelichting

voorwaardelijk

doel-middel

chronologie (volgorde in de tijd)

conclusie

samenvatting

Oorzakelijk en redengevend verband

Let op het onderscheid tussen oorzakelijk en redengevend verband:

Een oorzaak leidt tot een gevolg, zonder dat er een menselijk besluit aan te pas komt.

Bij een reden is er sprake van een keuze; iemand beslist zelf of er iets gebeurt of niet.

Laat leerlingen voorbeelden bedenken

Opdracht 1:
Bedenk een voorbeeld van een oorzakelijk en redengevend verband.

Oorzakelijk en redengevend verband

• Hij kwam te laat, doordat de weg geblokkeerd was vanwege een ongeval. (gevolg ‒ oorzaak)
• Zij kwam te laat, omdat ze geen zin had in natuurkunde. (gevolg ‒ reden)

• De weg was geblokkeerd vanwege een ongeval. Daardoor kwam hij te laat. (oorzaak ‒ gevolg)
• Ze had geen zin had in natuurkunde. Daarom kwam ze te laat. (reden ‒ gevolg)
  

Laat leerlingen voorbeelden bedenken

Opdracht 2

Sleep het juiste signaalwoord naar het bijbehorende tekstverband.

Vergelijking

Voorwaarde

Toelichting

Tegenstelling

Reden

Opsomming

Oorzaak

Behalve wanneer

Daarentegen

Immers

Soortgelijke

Ter illustratie

Te wijten aan

Verder

Vraag leerlingen ook het verschil tussen 'te wijten aan' en 'dankzij'.

Opdracht 3

Zoek twee signaalwoorden in het volgende tekstfragment en bepaal het tekstverband.

Juist de afwezigheid van de tegenstander maakt Wordfeud zo populair. Je krijgt namelijk nooit discussies over toegestane woorden, waarbij opa in blinde woede het speelbord omverwerpt en je moeder in huilen uitbarst. Het is dus onmogelijk vals te spelen.

Antwoord opdracht 2

Juist de afwezigheid van de tegenstander maakt Wordfeud zo populair. Je krijgt namelijk (reden) nooit discussies over toegestane woorden, waarbij opa in blinde woede het speelbord omverwerpt en je moeder in huilen uitbarst. Het is dus (conclusie) onmogelijk vals te spelen.