Thema 6: Arm en Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 6: Armoede

Arm en Rijk

Armoede bestaat niet (rijkdom ook niet)

• In de prehistorie leefden de mensen als nomadische jagers/verzamelaars.

• De mannen trokken erop uit om dieren te vangen.

• De vrouwen zochten eetbare planten en lette op de kinderen.
• Als het eten in een gebied opraakte trokken ze naar een andere plek. (nomaden)

Hadden de jager/verzamelaars veel of weinig spullen als je ze vergelijkt met moderne mensen?

1. Veel want het waren verzamelaars.
2. Weinig want ze hadden geen geld om spullen mee te kopen.
3. Veel want als ze een andere stam versloegen hielden ze alle spullen van die stam.
4. Weinig want ze trokken steeds naar andere plekken en moesten dan alles mee nemen.

Denk je dat er veel verschil was in rijkdom binnen de leden van een stam? Waarom denk je dat?

Hoe groot waren stammen ongeveer?
Doe een schatting

minder dan 20 mensen

tussen de 20 en 50 mensen

tussen de 50 en 80 mensen

meer dan 80 mensen

Waarom was het voor de jager/verzamelaars logisch om veel spullen te delen?

Begin van sociale ongelijkheid

• Begin v/d landbouw (+/- 10.000 v. Chr.)

Gevolgen:

• vaste woonplaats
• grote groepen (dorpen)
• meer spullen
• stevigere huizen
• meer ziektes

Waarom hadden de eerste boeren meer spullen dan de jager/verzamelaars?

1. Ze waren rijker dus konden meer spullen kopen.
2. Ze bleven op één plek wonen dus konden meer spullen hebben.
3. Ze ontdekte hoe ze meer dingen konden maken.
4. Ze waren hebberiger dan de jager/verzamelaars.

Waarom zullen boeren minder hun spullen hebben gedeeld?

Verschil moet er zijn?

In Mesopotamië en Egypte liepen grote rivieren en alleen de land rond die rivieren was vruchtbaar.

Mensen begonnen met het aanleggen van irrigatiesystemen.

Deze systemen waren ingewikkeld en moesten worden bijgehouden. Succesvollere boeren namen deze taak op zich, en lieten zich hiervoor betalen.

irrigatie

Irrigatie is dat er vanaf een rivier kleine aftakkingen worden gegraven en vaak ook dijkjes en sluisjes om het zoete water op de goede plek te krijgen. Hierdoor kunnen mensen ervoor zorgen dat een groter deel van het land gebruikt kan worden voor landbouw.

Leg uit waarom er door de uitvinding van de landbouw de eerste verschillen tussen arm en rijk ontstonden.

Hoezo kwam er door het bouwen van irrigatiesystemen nog meer verschil tussen arm en rijk?

1. Mensen die slim waren gingen het systeem bouwen en onderhouden en zij vroeger hier betaling voor van de boeren.
2. Het zorgde dat er meer voedsel gemaakt kon worden, waardoor sommige mensen niet meer als boer hoefde te werken en zich gingen specialiseren.
3. Omdat er één iemand de eigenaar was van dit systeem. Hij kon het water afsluiten als de boeren hem niet bijna al hun spullen gaf.
4. Omdat er hierdoor betere grond kwam konden de boeren meer verdienen en mensen met een ambacht hadden dit voordeel niet dus die bleven arm.

Blok 2: Europa verovert Latijns-Amerika

Tijdvak van de ontdekkers en hervormers (1500 ~ 1600 n. Chr.)

00:27

Christoffel Columbus was enige die dacht dat de wereld rond was ipv. plat.

1. Juist
2. Onjuist

00:57

Wanneer vertrok Columbus op zijn wereldreis?

1. 1949
2. 1494
3. 1492
4. 1499

01:45

Waarom zou het moeilijk zijn geweest om matrozen in te huren voor de reis van Columbus?

02:29

Als er opeens veel minder specerijen naar Europa komen, wat gebeurd er dan met de prijs van de specerijen op Europese markten?

1. De prijs zal ongeveer gelijk zijn gebleven
2. De prijs zal zijn gestegen
3. De prijs zal zijn gedaald

03:35

Welke misvatting/vergissing over de aarde had Columbus?

04:34

Waarom ging Columbus de hulp inroepen van de spaanse Koningin?

07:19

Noem zoveel mogelijk gevaren/ongemakken van de mannen die mee gingen op de schepen.

09:06

Waarom was het belangrijk dat de reis niet veel langer had geduurd?

1. De bemanning was bijna op het punt van muiterij aangekomen.
2. Het eten zal bijna op zijn geweest
3. Het verse drinkwater zal bijna op zijn geweest
4. Omdat Columbus anders uitgelachen zou worden

10:45

Leg uit waarom de eerste ontmoeting tussen Columbus en de indianen voor de indianen vreemder zal zijn geweest dan voor de Europeanen.

Ontdekkingsreizen

1492 Columbus start zoektocht naar Indië.

Waarom?

• rijkdom
• verspreiding Christendom
• Roem

Voor wie?

• Spaanse koningspaar 

Columbus ontdekt Amerika

Deze tekening is afkomstig uit het einde van de 16e eeuw. Hier staat Columbus afgebeeld die met hun mannen aan land komen in Amerika en hoe de inheemse bevolking hun begroet.

Vergelijk deze afbeeldingen, noteer de verschillen en overeenkomsten.

specerijen

Specerijen (nootmuskaat, peper, foelie, kruidnagel, kaneel etc.)

koning Ferdinand en koningin Isabella

* Columbus had voor zijn ontdekkingsreis in 1484 eerst toestemming en steun gevraagd aan de Portugese vorst Johan II. Die wees hem af.

* Columbus is Italiaan, Genua.

Ontdekkingsreizen

• 1498 Vasco Da Gama lukt het als eerst om naar Indië te varen

• 1501-1502 Amerigo Vespucci geeft zijn naar aan het nieuwe werelddeel dat hij beschreef in zijn boek (Amerika)

Kaart van Amerika

Kaart komt uit het begin van de 17e eeuw.

Het Azteekse rijk

• Grootste rijk in Midden-Amerika
• Tenochtitlán (hoofdstad +/- 200.000 inwoners, midden op een moeras met drijvende tuinen)

Polytheïsme

• natuurgoden
• geëerd dmv. tempels, godsbeelden en menselijk/dierelijk offers 

Modern schilderij Tenochtitlán

Dit is een moderne afbeelding van hoe mensen denken dat Tenochtitlán er uit gezien kan hebben. Je ziet te tempels en het water dat tussen alle drijvende tuinen zit. Deze grond was van de overheid en werd geleend aan de boeren. Die mochten de grond bewerken en een deel van de landbouwopbrengst voor zichzelf houden. De rest werd gebruikt om ambtenaren, priesters en soldatden mee te betalen.

Hernando Cortés Tenochtitlán

Leg uit op welke manier de stad Tenochtitlán bewijst dat de inheemse bevolking van Amerika niet dom/onbeschaafd waren?

Dit is een Azteekse zonnekalendar. Wat heeft dit met beschaving te maken?

Spaanse verovering in Amerika

• Hernando Cortés, Azteken 
• Fransico Pizarro, Inca's
• Spanje veroverd de Maya stadstaten

Voordelen Europeanen:

• vuurwapens
• paarden
• Immuniteit tegen ziektes

Einde van de indiaanse rijken

• vestiging Spaanse koloniën in midden en zuid Amerika.
• Azteekse rijk werd Mexico
• Inca rijk werd Peru
• Tempels werden afgebroken en vervangen door katholieke kerken
• missionarissen kwamen de indianen bekeren tot het christendom

Dag van de doden

Veel indianen werden onder dwang bekeerd tot het katholieke geloof. Maar toch bleven er ook inheemse gebruiken over, deze raakte vermengd met het katholieke geloof en de nieuwe cultuur. Dia de los Muertos (dag van de doden) is hier een goed voorbeeld van. Dit stamt uit het oude inheemse geloof in de geesten van de voorouders, op deze feestdag maken mensen de graven van hun overleden voorouders schoon en offeren ze eten aan de doden. Ook worden straten versierd met doodsmaskers en beschilderen mensen hun gezichten met doodshoofden.

Macchu Pichu

De verloren Inca stad Macchu Pichu ligt hoog in de bergen van Peru. Het moet een enorme klus zijn geweest om zo hoog een stad te bouwen. Naar schatting hebben er vroeger 8500 mensen gewoond. Er zijn grote piramidevormige tempels gebouwd. Zelfs met moderne apparatuur zou het moeilijk zijn dit te bouwen, laat staan met alleen de simpele gereedschappen die de mensen toen hadden.

Wat is een missionaris?

1. Dat is iemand die namens de kerk probeert om ketters en heidenen te bekeren tot het christendom
2. Dat is iemand die een belangrijke opdracht heeft (een missie) en daarvoor alles doet
3. Dat is hoe de onderkoningen van de Spaanse koloniën werden genoemd. Hernando Cortes was hier een voorbeeld van
4. Dat zijn de mensen die namens Europese landen nieuwe gebieden ontdekte en veroverden

Omschrijf zo goed mogelijk wat een kolonie is.

Verdeling van de "Nieuwe Wereld"

• 1500 Spanje en Portugal waren de machtigste landen in Europa

• Verdrag van Tordesillas 1494
• Spanje mocht alle gebieden ten Oosten van de lijn veroveren
• Portugal mocht alle gebieden ten Westen van de lijn veroveren
• Brazilië ligt op de lijn er werd Portugees 

Waarom is het logisch dat Spanje en Portugal het verdrag van Tordesillas sloten met elkaar?

1. Ze hoorden bij elkaar en zo konden ze sneller de hele wereld veroveren.
2. Alleen op deze manier konden ze sterk genoeg worden om de Nederlanders te verslaan.
3. Zodra een land claim heeft gelegd op een gebied kan dit niet meer worden terug gedraaid. Op deze manier konden de Britten dus niet meer Amerika innemen.
4. Dit waren toen de machtigste landen van Europa en door deze afspraak hoefde ze niet met elkaar te concurreren.

Economie

• De indianen werden gedwongen te werken voor de Europese overheersers (slavernij)
• kleine groep grootgrondbezitters werd rijk, indianen waren armer dan voor de komst v/d Europeanen
• Indianen gingen te snel dood door het zware werk
• driehoekshandel

trans-Atlantische slavenhandel

De Europeanen begonnen in West Afrika slaven in te kopen met Europese nijverheidsproducten (stoffen, alcohol, geweren) en goud. Deze slaven waren beter dan de Indianen omdat ze immuniteit hadden tegen de ziektes die de Europeanen mee namen en omdat ze fysiek groter en sterker waren. De slaven werden op gruwelijke wijze vervoerd naar de plantages en zilvermijnen van Amerika. De slaven werden verkocht in ruil voor zilver of plantage producten (suikerriet, tabak, cacao, ruwe katoen) en toen gingen de schepen weer naar Europa. Daar verkochten de Europeanen de producten met grote winst, kochten nieuwe nijverheidsproducten in en maakte de reis opnieuw.

Bevolking

• 1e Spanjaarden geboren in Spanje (besturen kolonie, grote macht en rijkdom)
• 2e Spanjaarden geboren in kolonie, creolen (grote rijkdom, weinig macht)
• 3e mensen van gemende afkomst (Europese ouder en inheemse ouder)
• 4e Indianen (geen rijkdom en geen macht)
• 5e Afrikaanse slaven (minder dan 1%, geen rijkdom en geen macht)

• van 25 miljoen indianen naar 1 miljoen in 100 jaar tijd (zware werk, ziektes)

vermenging bevolking

Op dit schilderij is een blanke man, zijn donkere vrouw en hun licht getinte kind te zien. Een afstammeling van een Indiaan/slaaf en Europeaan werd een mulat genoemd.