Afnemende spanningen

HC De Koude Oorlog

1945 - 1991

Waardoor namen de spanningen tussen Oost en West af?

 1963-1991

Onbeheersbaar nucleair conflict

Met de Cubacrisis dreigde de Koude Oorlog uit te lopen op een onbeheersbaar nucleair conflict, want:

• de kernwapenwedloop zou kunnen leiden tot kernoorlog 
• de kernwapenwedloop dreigde onbetaalbaar te worden

Daarom: Détente, ontspanning tussen VS en SU (eind jaren '60 - eind jaren '70)

Détente

VS en SU waren ervan overtuigd dat een nieuwe crisis voorkomen diende te worden, daarom:

• betere communicatie via de hotline (rechtstreekse verbinding)
• onderhandelen over verminderen atoomwapens

SALT-I akkoord

1972

verdrag tussen SU en VS over de vermindering van het aantal strategische wapens én het niet verder uitbreiden van de lanceerinstallaties

Doel SALT-I akkoord = verminderen van de dreiging van een kernoorlog. Koude Oorlog ging gewoon verder; VS en SU probeerden nog steeds de landen in hun invloedssfeer te controleren

Tekst

VS start marineblok-kade Cuba

SU plaatst raketten op Cuba 

Castro komt aan de macht in Cuba

economische boycot Cuba door VS

hotline tussen VS en SU

Video: Duck and Cover

Hoe gaan de Amerikanen om met dreiging van een atoombom?

Voorlichtingsfilm van de Amerikaanse overheid voor scholen

0

Extra video: Target You

Hoe gaan de Amerikanen om met dreiging van een atoombom?

Voorlichtingsfilm van de Amerikaanse overheid voor de Amerikaanse burgers

0

De Praagse Lente

1968

Dubček werd de nieuwe leider van Tsjechoslowakije, Tsjechoslowakije valt binnen de invloedssfeer van de SU

Hij wilde ‘communisme met een menselijk gezicht’

• persvrijheid (dus geen censuur!)
• economische vrijheid (geen planeconomie)
• communistische partij minder macht

De afloop van de Praagse Lente 

De kritiek van de mensen ging steeds meer over de leiders en het communisme. De SU was bang dat deze opstand zou overslaan naar andere volksdemocratieën.

Daarom greep de SU in, het Warschaupact viel Tsjechoslowakije binnen en Dubček werd gearresteerd

Brezjnevdoctrine

1968

Brezjnev was Chroesjtsjov opgevolgd als leider van de SU. Om het bloedige neerslaan van de Praagse Lente te verantwoorden stelde hij na afloop een doctrine op
Brezjnev-doctrine: als het socialisme in een land in gevaar is, dan hebben andere socialistische landen de plicht om te helpen 

Gevaar= binnenlandse opstanden óf westers imperialisme
communistische tegenhanger van de Trumandoctrine .

Verklaar met 2 argumenten waarom het westen de bevolking van Tsjechoslowakije niet actief steunde tijdens de Praagse Lente

Leg uit dat doel en gevolg van de Hongaarse Opstand en Praagse Lente praktisch gelijk waren

Waarom is de inval bij de Praagse Lente een voorbeeld van de Breznjevdoctrine?

Een anekdote: Aleksandr Didusenko, de correspondent in Praag van de Russische krant Trud (Arbeid) vroeg in 1968 aan Brezjnev wat hij mocht schrijven over de gebeurtenissen tijdens de Praagse Lente. Hem werd verteld: "Schrijf de waarheid", waarna Brezjnev daaraan toevoegde: "In één exemplaar, dat je aan mijn assistent mag sturen."
Licht het antwoord van Brezjnev toe door:
- een binnenlandse politieke en een buitenlandse politieke reden te noemen voor zijn antwoord en
- met deze anekdote aan te tonen dat de Sovjet-Unie een totalitaire staat was.

Protest

De Koude Oorlog ging onverminderd voort, maar in het westen keerde de bevolking zich steeds meer tegen kernwapens

NAVO bleef echter kernwapens plaatsen in Europa

1981 - demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam 

450.000 mensen deden mee

tegen plaatsing 48 kruisraketten in Woensdrecht

Nieuwe spanningen

Aan de periode van Détente kwam een einde met de nieuwe president van de VS, Ronald Reagan. 
Reagan, was agressief richting de SU en sprak over 'The Evil Empire' en de SU moest naar de 'schroothoop der geschiedenis'

Reagan wantrouwde de SU (ondanks alle gesloten akkoorden) en drong aan op een betere verdediging 

SDI-project

1983

SDI (Strategic Defense Initiative), ook wel Starwarsproject genoemd.

Dit ruimteschild van satellieten, lasers en afweerraketten moest raketten van de SU buiten de dampkring vernietigen

Star Wars

Technisch haalbaar, maar financieel volstrekt onhaalbaar.

De VS startte weliswaar met dit project, maar het is nooit afgemaakt. Te duur.

Maar was realisatie wel de bedoeling?!

Bedenk: de VS wilden de SU militair en economisch kapot maken door hen te dwingen nieuwe wapens te plaatsen. Door SDI begreep de SU dat ze de wapenwedloop niet kon winnen, want geen geld en geen kennis

Op 29 oktober 1983  vond de grootste demonstratie plaats die ooit in Nederland is gehouden: in Den Haag waren circa 550.000 demonstranten op de been. Dit was een demonstratie tegen de plaatsing van kruisraketten in Nederland. Dit waren een soort vliegende bommen die de NAVO in Woensdrecht wilde plaatsen

De Koude Oorlog ontdooit

tweede helft van de jaren '80

Waarom?

• Reagan wordt herkozen als president van de VS in 1984: hij kan nu iets vriendelijker richting de Sovjet-Unie zijn

• De nieuwe leider van de SU, Mikhail Gorbatsjov, brengt een ander geluid
  

Gorbatsjov's nieuwe beleid

• Glasnost: openheid, mensen mochten weer zeggen wat ze dachten 

• Perestrojka: economische hervormingen met de invoer van een beperkte vrijemarkteconomie

• Bezuinigen op militaire activiteiten: minder wapens, minder soldaten. 

• Dus ook minder Sovjet-soldaten buiten de Sovjet-Unie
  

• Wat betreft Gorbatsjov is de wapenwedloop afgelopen . De SU doet in ieder geval niet meer mee.
  

Gevolgen

• Gorbatsjov wil een betere relatie hebben met de Westerse landen

• Verschillende, belangrijke ontmoetingen tussen Reagan en de Gorbatsjov

• Eenzijdige ontwapening van de Sovjet-Unie

• Gorbatsjov wil graag dat zijn ideeën ook in andere communistische landen van Oost-Europa worden ingevoerd. Maar deze landen willen, kunnen en durven dit niet.
  

Video

Toespraak van Reagan in West-Berlijn, juni 1987

01:15

Wat wordt er bedoeld met Perestrojka?

1. Nieuwe communistische politiek
2. Nieuwe economische hervormingspolitiek in de S.U.
3. Nieuwe politieke openheid in de S.U.
4. Nieuw volkslied van Rusland na einde koude oorlog

In de tekening is een mening te herkennen over de mogelijke gevolgen van glasnost voor de Sovjet-Unie.

Welke mening wordt bedoeld?

1. dat het communisme te groot zal worden door glasnost
2. dat het communisme zal bezwijken onder glasnost
3. dat glasnost hoort bij de ideologie van het communisme
4. dat glasnost zal bezwijken onder het communisme

Gorbatsjov was de laatste leider van de Sovjet-Unie. Hij regeerde van 1985 tot 1991. Hij was voor openheid en schafte censuur in de Sovjet-Unie af. Voor het eerst sinds 1919 kon een krant schrijven wat ze wou?
Is de regeerperiode van Gorbatsjov representatief voor een werkstuk over censuur in de Sovjet-Unie? Waarom wel of waarom niet? Leg je antwoord uit.

Michael Gorbatsjov introduceerde de politiek van perestrojka en glasnost in de jaren 90. Zowel perestrojka als glasnost leidde tot veel kritiek bij de leden van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie.
Geef een van hun kritiekpunten op de glasnost en een van hun kritiekpunten op de perestrojka.

Revolutiejaar 1989

De val van het communisme in Oost-Europa

Oorzaken val van het communisme

 

• De ideeën van Gorbatsjov (glasnost, perestrojka)...
  

• ...botsen met de oude, vastgeroeste, ideeën van de Oosteuropese leiders...
  

• ...maar zijn wél populair bij het volk van die landen!
  

Hongarije zet de grens 

met Oostenrijk open

mei 1989

Veel andere inwoners van Oost-Europese landen 

vluchten via Hongarije naar het westen.

Deze Oost-Europese leider begrijpt wél de ideeën van Glasnost en Perestrojka: hij wil zijn volk meer vrijheid geven.

Val van de Berlijnse Muur

9 november 1989

Wat is er aan de hand?

• De bevolking van Oost-Berlijn en Oost-Duitsland wil meer vrijheid en openzetten van de grens

• ... maar de Oost-Duitse regering wil dit absoluut niet!
  

• In Oost-Berlijn vinden grote demonstraties plaats tegen de regering 
  

• Ook tijdens het 40e verjaardagsfeest van de DDR, in oktober 1989

Twee conclusies:
1 Het beeld dat Chroesjtsjov hier geeft van de Cubacrisis is eenzijdig. 2 Dit fragment kan het ontstaan van de detente verklaren. Ondersteun elke conclusie door uit te leggen waardoor: de beschrijving van Chroesjtsjov eenzijdig is en dit fragment het ontstaan van de detente kan verklaren.

Gebruik bron 16. Bij deze bron passen twee beweringen:
1 Er is een verband tussen de Cubacrisis en dit verdrag.
2 Het verloop van de beschreven incidenten past goed
bij de detente.
Toon de juistheid van beide beweringen aan.

er volgt een kort fragment uit Das Leben der Anderen, een film over de DDR. In het fragment wordt een beeld geschetst van de spionage praktijk in dit land