Reformatie en Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Reformatie

Ketters

• Kritiek op de kerk
• Kloosters waren veel te rijk
• Inquisitie
• 16e eeuw -> groei in kritiek door humanisten
• Aflaatbrieven

Hervormers

• Maarten Luther 
• 1517 -> de 95 stellingen van Luther
• Kritiek op de paus
• Paus werd daardoor woest -> Rijksdag van Worms 1521
• Vertaalde de bijbel in het Duits
• Johannes Calvijn

Uiteenvallen van de kerk

• Rooms-Katholieken
• Protestanten
• Lutheranen en calvinisten
• Reformatie
• Verandering in geloof
• Verandering in kerkleiding
• Bloedige godsdienstige oorlogen

Dus!

• Wat gebeurde er met ketters?
• Vertel nog eens iets over Maarten Luther 

Waarom kwam de Tachtigjarige oorlog

Vorige week

• Wat waren ketters ook alweer?
• Noem de twee hervormers waar we het vorige week over hadden. 

Spaanse koningen

• Karel V
• Rond 1550 -> Duitsland, Spanje, koloniën en de Nederlanden.
• Centraal bestuur
• Minder hulp van Nederlandse adel nodig
• 1555 -> volgt zijn zoon Filips II hem op.
• Landvoogden en stadhouders
• Veel verzet tegen de Spaanse koningen

1. Nederlandse edelen wilden geen centraal bestuur

2. Nederlanders waren tegen vaste belastingen

3. De geloofskwestie

Beeldenstorm

• Smeekschrift aan Margaretha van Parma -> 1566
• Hagenpreken
• Beeldenstorm -> 1566
• Hertog van Alva
• Veel protestanten vluchtten

Slag bij Heiligerlee (1568)

Dus!

• Noem de twee Spaanse koningen waar we het over hebben gehad.
• Wat was de beeldenstorm?

Tachtigjarige oorlog

Vorige week

• Waarom hadden de Nederlanden zoveel verzet tegen de Spaanse koningen?
• Wat was de beeldenstorm ook alweer? 

Nederlandse Opstand

• Hertog van Alva komt naar de Nederlanden om de orde te herstellen.
• Er wordt een rechtbank opgericht om protestanten te straffen.
• Deze rechtbank noemden de Nederlanders de Bloedraad. 
• Willem van Oranje werd ontslagen als stadhouder.
• Veel Nederlanders kwamen in opstand vanaf 1568 onder leiding van Willem van Oranje. 
• Zijn leger, de watergeuzen, hielpen hem bij de opstand. Eerst met weinig succes, later met meer succes.
• De macht van Willem van Oranje groeide door deze successen. 

Tachtigjarige Oorlog

• Van 1568 tot 1648 -> Tachtigjarige Oorlog, hoe kon dit zo lang duren?
• Het Spaanse rijk was in principe veel sterker dan de Nederlanden, maar zij voerden oorlog met huurlingen -> mensen die vechten voor geld.
• De Nederlanden gebruikten strijdmethoden die de Spanjaarden niet kenden.
• Er komt een verdeling in de Nederlanden tussen opstandige gewesten en gewesten onder Spaanse leiding. 
• 1579 Unie van Utrecht -> samenwerkingsverband tussen opstandige gewesten.
• 1581 Opstandige gewesten zagen Filips II niet meer als hun koning -> Filips II woest.
• 1584 Willem van Oranje wordt vermoord.
• 1585 De belangrijkste stad van de Nederlanden (Antwerpen) wordt ingenomen.
• 1588 De Noordelijke Nederlanden zijn alleen nog over.

Dus!

• Willem van Oranje werd geholpen door een leger, hoe heette dit Nederlandse leger?
• Waarom was de tachtigjarige oorlog zo lang?

Vorige keer

• Veel Nederlanders kwamen in opstand onder leiding van ...... dit begon in het jaar ..... Deze opstand duurde erg lang namelijk zo'n ...... jaar.  
• In 1579 besloten de opstandige gewesten om .....
• In 1581 besloten de opstandige gewesten om .....
• In 1584 wordt ....... vermoord.

• Veel Nederlanders kwamen in opstand onder leiding van Willem van Oranje dit begon in het jaar 1568.  Deze opstand duurde erg lang namelijk zo'n 80 jaar.  
• In 1579 besloten de opstandige gewesten om samen in opstand te komen tegen de Spaanse koning.
• In 1581 besloten de opstandige gewesten om Filips II niet meer te zien als hun koning.
• In 1584 wordt Willem van Oranje vermoord.

Onafhankelijk Nederland

• De  gewesten moesten op zoek naar een nieuwe koning. Dit ging niet zo soepel.
• In 1588 wordt de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen -> de Nederlanden hadden officieel geen koning meer.
• Elk gewest hield zijn eigen  wetten en werd bestuurd door hun eigen Gewestelijke Staten.
• Hierin zaten afgevaardigden van de steden en platteland van zo'n gewest -> vaak adel.
• Over oorlog en vrede kwamen alle gewesten samen in de Staten-Generaal.
• De gewesten wezen samen een nieuwe stadhouder aan -> Maurits, zoon van Willem v Oranje.
• In de Republiek was er ook niet meer één verplichte godsdienst.
• Ondertussen was de oorlog nog steeds aan de gang. 
• Na 1588 kwam de Republiek wel sterker te staan door vier oorzaken.

De Nederlanden sterker

• Het ging steeds beter met de handel en nijverheid in Holland en Zeeland.
•  Spanje voerde meerdere oorlogen tegelijk.
• De Republiek kreeg sterke bondgenoten -> Engeland en Frankrijk.
• Stadhouder Maurits was een goede legeraanvoerder.
• De Nederlanden wisten hierdoor goed stand te houden.

Op naar het eind

• Na 1600  werden de kosten van de oorlog te veel en een overwinning van één van beide zat er niet aan te komen.
• Tussen 1609 en 1621 is daarom een wapenstilstand.
• Daarna ging de strijd nog door en veroverde de Republiek nog stukjes  van gewesten terug -> Brabant en Limburg.
• Uiteindelijk in 1648 wordt de Vrede van Münster door beide partijen ondertekend.

Wat ga je nu doen?

• Je gaat aan de slag met de vragen van paragraaf 5 (blz 43 t/m 49). Of je gaat vast leren voor de toets!
• Dit ga je doen met een fluisterende toon.
• Bij vragen steek je vinger op dan kom ik wel langs.
• Tot 5 minuten voor het einde van de les.
• Klaar? Ga iets voor een ander vak doen of ga de paragrafen samenvatten. (of zelfs paragraaf 6 maken)