mvs variant START BURGERLIJKE CULTUUR 5V

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De burgerlijke cultuur van Nederland

(17de eeuw) Bespiegeling H5

Deze les: "hoe zat het ook weer" en waarom is dit een apart hoofdstuk?

Paleis op de Dam

Excursie & knowledge
Paleis op de Dam
Rijxmuseum
17e eeuw Nederland

Burgerlijke cultuur

Burgerij = in de zeventiende eeuw ontstaat in de Verenigde Republiek der Nederlanden een cultuur waarin de burgerij bepalend is!

Bevolkingslagen

Regenten

Regenten

Gegoede burgerij

Gegoede burgerij

Kleine burgerij

Kleine burgerij

Het gemeen

Het gemeen

Waarom is het voor KuA belangrijk om te weten wat er speelde in de 17e eeuw in Nederland?

Waarom heet het de burgerlijke cultuur?

1. burgers gingen niet naar de kerk in de 17de eeuw
2. omdat we eerst de kerkelijke cultuur hadden
3. de burgers aan de macht waren
4. Burgers hadden veel invloed, gaven opdrachten en organiseerden het bestuur

Reformatie: de macht van de kerk komt onder druk te staan!

Prostestantisme

• Kritiek op corruptie en geldjagerij katholieke kerk
• Vertaling van de bijbel in landstaal ipv latijn
• Calvijn: andere uitleg van de Bijbel ("predestinatie is leidend, mens is verantwoordelijk voor eigen daden").

Calvinisme slaat aan in NL! Vroomheid, ijver, eerlijkheid en ernst.

Wat betekende de reformatie voor de kunst?

1. Kerken hadden geen geld meer en raakten in verval
2. De kerk was niet meer de belangrijkste opdrachtgever
3. Er werd geen religieuze kunst meer gemaakt
4. Kunstenaars zaten zonder werk

Hoezo is dit BAROK?

Hoezo is dit TYPISCH HOLLANDSE BAROK?

Opstand tegen Spanje

• NL'ers verzetten zich tegen de katholieke Spaanse bezetter. De Tachtigjarige Oorlog brak uit! (1568-1648)

• Hereniging van de 7 gewesten
• Godsdienst- en gewetensvrijheid (vluchtelingen voelen zich er veilig en welkom)

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
werd uitgeroepen (1588).

a. In de Republiek der 7 Verenigde
Nederlanden ligt de macht bij....
b. Dat is ongebruikelijk, want...

na opstand tegen Spanje: DE REPUBLIEK een

GEDECENTRALISEERD SYSTEEM. Nederland is een STEDENLAND. De GEGOEDE

BURGERIJ aan de macht.

Burgerij

Wie was je? 

Hoeveel geld had je? 

Hoe gedraag je je? Soberheid, zuiverheid, lijdzaamheid

Regenten bestuurden de steden!

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Waarom kunnen we de term 'Gouden Eeuw' niet meer gebruiken voor de 17de eeuw in Nederland?

Nederlandse Republiek, met de

gewetensvrijheid en het gunstige

handelsklimaat, uitgroeien tot een van de

machtigste en meest welvarende landen

van de 17de eeuw. Deze eeuw waarin niet

alleen handel en economie tot een grote

bloei kwamen, kwamen ook de kunst en

cultuur tot een grote bloei: dit alles zorgde

voor de benaming ‘de Gouden Eeuw”.

De samenleving in de 17de eeuw

De VOC en de WIC werden opgericht

Florerende handel en economische welvaart

MAAR OOK...

Zeeslagen, plunderen, slavernij...

Een opperkoopman van de VOC, Aelbert Cuyp, ca. 1640 - 1660

Maak op papier in duo's
1 een mindmap van hoofdstuk 5
2 een lijst met overeenkomsten en verschillen tussen hoofdstuk 4 en 5
3 maak een foto en load up hiero
Tevens HUISWERK

Stadhuis op de Dam

(1672)

Paleis van Versailles

(1643-1684)

Hoe zat het ook alweer met de kunst in Nederland in de 17e eeuw?
En: waarom is dit een apart hoofdstuk, waarom is dit zo bijzonder in die tijd?