Stadsbestuur

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Stadsbestuur

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Middeleeuwen periode van  verval

Middeleeuwen kennen bloei

Beantwoord de vragen

• Wat is het leenstelsel/feodalisme?
•  Waarom ontstaat er verdeeldheid in het rijk van Karel de Grote? Welke gevolgen had dit?
• Waarom gebruikten heersers ambassadeurs in hun politiek?
• Wie en wat is de profeet van de Islam? En hoe verloopt zijn opvolging?
• Wat is een emir en hoe werd deze gebruikt in het bestuur?

Terugblik vorig jaar

Ontstaan steden

Leven in de stad - burgers en ambachten

Macht van de kerk

Kruistochten

Stadsbestuur

Rijke burgers van de Middeleeuwse steden waren de derde stand geworden, naast de geestelijkheid en de adel. De derde stand wilde de baas zijn in de steden. Zo konden ze rechtspreken en de stad veilig houden. 

Om de macht te krijgen vroeg de derde stand de vorst om stadsrecht. Als ze dit kregen konden ze een stadsbestuur vormen. Dit bestuur bestond uit burgemeesters en schepenen (rechters). Deze lieten een groot stadhuis bouwen, waarin zij zetelden.

Stadsrechten

Het stadsbestuur stond in een document, ondertekend door de vorst. Dit document werd geschreven in het Latijn, later in het Nederlands. De oudste Nederlandse tekst komt uit 1100 - een liefdesgedicht.

Een stadsbestuur begon met het opschrijven van wetten. Schepenen gingen zich via deze weg steeds meer bemoeien met het bestuur.  

Taken

Naast rechtspraak en wetgeving kregen ze steeds meer taken:

• De belasting aan de graaf moest worden betaald. 
• Op de markt moest worden gecontroleerd of maten en gewichten werden gebruikt. 
• De stadsfinanciën moesten worden bijgehouden.
• Vertegenwoordigers van andere steden moesten worden ontvangen. 

Om dit te regelen, hadden de schepenen ambtenaren in dienst.  Alleen rijke en aanzienlijken kwamen in het bestuur. De rijkste families kozen de schepenen. Er was geen democratie.

Burgerrecht

Wie binnen de stadspoorten woonden, werd een poorter of burger genoemd. Het was voordelig om een burger te zijn: je werd beschermd door wetten, mocht zelfstandig een ambacht uitoefenen of als ambtenaar bij de overheid werken. 

Niet-burgers mochten dit allen niet. Velen wilden daarom burger worden. Dat kon door een poorter(es) te trouwen of het burgerschap te kopen. Je moest dan aantonen een vrij man met goede naam te zijn. 

Horigen konden geen burger worden, tenzij ze lang genoeg in een stad woonden zonder door hun heer gevonden te worden. 

Naast rechten hadden burgers ook plichten: Je moest de stad trouw zweren. Je moest belasting betalen. Je moest meehelpen bij de verdediging. Ook moest je in de nacht controleren. 

Belasting

Vorsten wilden graag bevriend zijn met steden. Vorsten kwamen daarom vaak op bezoek. Vorsten hadden voordeel aan het geven van stadsrechten. Met stadsrechten kon een stad meer doen voor de handel en ambacht. Steden werden rijker en de vorst kreeg zo meer belasting. Vorsten konden zo meer soldaten inhuren en ambtenaren aannemen. De vorsten bevoordeelden de derde stand, en benadeelden de tweede stand: adel. 

Soms kwam de adel in opstand. De vorst gebruikte dan soldaten om dit neer te slaan. 

Hanze

Steden met eigen bestuur, gingen steeds meer samenwerken met andere steden. Zo verliep de handel beter. Een belangrijk verbond tussen steden was de Hanze. In Nederland handelden steden met Hanzesteden in Duitsland, Polen, Litouwen, Letland en Estland.  De Hanze was een machtig verbond, machtiger dan vorsten. 

Soms besloot de Hanze daarom zelf om oorlogsschepen te sturen, wanneer vorsten handelsroutes blokkeerden. 

Heb jij het goed begrepen?
Test je kennis!

Wat gebeurde er in de tijd van de Hanzesteden? Sleep het woord naar de juiste stippellijn. 

De Hanzesteden hadden een goede ................................. aan het water. 

Op de kades van de IJssel werd door kooplieden veel handel .................................. . De ....................................  van de Hanze werden in grote tonnen gestopt zodat ze veilig verpakt bleven tijdens de reis tussen de verschillende steden. 

ligging

gedreven

goederen

boot

kooplieden

Handelen: De Hanze

Een aantal steden in verschillende landen besloten samen te werken.

Het Hanzeverbond: Samenwerkingsverband in de Middeleeuwen van Noord-Europese steden om elkaar te ondersteunen bij de handel. 

Voordelen Hanzeverbond 

• Goederen en handelaren werden beschermd. 
• Koggeschepen varen in groepen (veiligheid in een groep)   
• Handelaren van Hanzesteden hoefde geen tol of weinig tol (belasting) te betalen over het vervoeren van producten.  
• Afspraken werden gemaakt over de handel, bijvoorbeeld een vaste prijs. Iedereen verdient evenveel (geen concurrentie) 

Gevolg: De Hanzesteden en handelaren verdienden veel geld.

Dieren leven op straat tussen de mensen

Huizen staan erg dicht op elkaar. Hierdoor was de kans op brand erg groot. Daarnaast verspreidde ziektes zich ook snel.

Het is druk op straat, er wordt veel gehandeld. Van kledij tot voedsel waar, alles was te koop 

Symbolen van godsdienst waren overal te zien.

Uithangborden om je winkel zichtbaar te maken

Almoezen werden gegeven aan de arme van de stad

Huiswerk

Maak opdrachten:

4 t/m 13

Klaar? Portfolio