Filosofie - Natuurfilosofen en Sofisten

• LEF
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Filosofie

'Liefde voor wijsheid'

Filosofie - natuurfilosofen

filosofen:

• Inleiding - Griekse Oudheid
• Thales, Anaximander en                                                                                                         Anaximenes van Milete
• Pythagoras en de Pythagoreeërs
• Xenophanes, Parmenides en                                                                                                                       Zelo van Elea
• Heraclitus en Empedocles
• Democritus
• Anaxagoras
• De Sofisten

begrippen:

• cultuur
• democratie
• oerstof - oerwet
• astronomie - sterrenkunde
• stelling van Pythagoras
• wijsgeer = filosoof
• stoffelijk = van materie gemaakt
• oerbeginsel = eerste oorzaak van alles
• vier elementen: water, lucht, vuur, aarde
• atomen - legoblokjes als elementaire deeltjes
• welsprekendheid - redenaar

Van Mythe...

Stel je voor....

Van Natuurfilosofen...

De voorsocratici

Thales van Milete

Pythagoras

Parmenides van Elea

Heraclitus, Empedocles en Democritus

(6e eeuw voor Christus)

Van Mythe...

Stel je voor....

   ...naar Sofisten           

sophistai - Grieks

Leraren van wijsheid

en welsprekendheid

"De mens is de maat van alle dingen, van wat is dat het is en wat niet is dat het niet is."

(5e eeuw voor Christus)

Wat weet jij over Griekenland?

Filosofie

'Vrienden van de wijsheid'

Filosofen willen hun kennis en wijsheid uitbreiden

'Liefde voor de wijsheid'

Griekse Oudheid

Door handel en zeevaart wordt een fundament/basis gelegd voor een hele beschaving; de Griekse Oudheid. 

Deze samenleving is onlosmakelijk verbonden is en ligt zelfs aan de basis van onze cultuur door het contact met andere volkeren en hun manier van leven en godsdiensten. 

Maar ook door de wetenschap die door zeeverbindingen vooral in de havensteden en later in Athene hun weg vinden.

Hoe ontstaat de Griekse beschaving?

1. Door handel en reizen over land
2. Doordat het geen gebruiken overneemt
3. Door de mythologie
4. Door handel/zeevaart en contact met anderen

Griekse Oudheid

Door de gunstige geografische ligging in het Middellandse Zeegebied komen de Grieken vaak en veel in contact met andere culturen en hun godsdiensten. (Dat kun je zien op het kaartje op de volgende sheet.) De onafhankelijke status van de Griekse stadstaten en de maatschappelijke situatie (bijvoorbeeld: democratie) zorgt ervoor dat veel van deze gebruiken worden overgenomen in de Griekse havensteden.

Griekse Oudheid

In de westelijke kuststrook van Klein-Azië (wat wij nu kennen als Turkije) en dan vooral in de stad Milete ontwikkelt hier voor het eerst in de geschiedenis een cultuur waarin wetenschap en filosofie centraal staan. De handelswegen uit het Oosten brengen zaken als: astronomie

(sterrenkunde), de kalender, gewichten, munten en misschien zelfs het schrift doen komen op deze manier terecht in de Griekse wereld.

Welke gebruiken en handelsproducten nemen de Grieken over uit het Oosten?

1. Het Orakel, kleding en gereedschappen
2. Onze getallen
3. Astronomie, kalender, gewichten, munten
4. En misschien zelfs het schrift

Thales van Milete

Bekijk het filmpje over Thales op schooltv.nl

Thales van Milete 

Koopman, staatsman, sterrenkundige, wijsgeer, vader van de moderne wetenschap en de filosofie. 

Berekende aan de hand van zijn eigen schaduw 

de hoogte van de piramides in Egypte. 

Op de vraag wat hoe je het best kon leven antwoordde hij: 

"Door nooit te doen wat we in anderen veroordelen."                                                                                                                                                                +/- 590 v.C.

Er is een oerstof van waaruit alles is ontstaan en waarin alles terugkeert en dit is volgens Thales: water.

Wat is de oerstof waar volgens Thales alles uit onstaan is en ook alles in terugkeert?

1. Lucht
2. Water
3. Aarde
4. Vuur

Anaximander 

Leefde van 611 - 549 v. C. ook in Milete

Hij schreef een boek: Over de natuur. Hij hield rekening met een oerbeginsel van de wereld en één enkele oorzaak van alles. 

Is de eerste filosoof van wie bekend is dat hij zijn ideeën opschreef.

"De aarde, vrij in de ruimte zwevend heeft eerst vanuit vloeibare toestand, geleidelijk droger wordend de levende wezens voortgebracht 

die eerst in het water en later pas op het land leefden.

Welke Charles bevestigde dit in de 19e eeuw en hoe noemen we deze theorie?

Anaximenes

Stierf waarschijnlijk rond 527 v. C.

Hij is de derde Milesische natuurfilosoof.

Ook hij hield rekening met één oerstof waaruit alles moet zijn ontstaan. Alleen anders dan Thales die zei dat dit water moet zijn, zei Anaximenes dat dit lucht is. 

Door natuurwetenschappelijk te denken kon je alle verschijnselen verklaren door één stoffelijk oerbeginsel en voor hem was dit zuurstof. Al wist hij natuurlijk nog niet dat dit zo heet. Dus noemde hij het lucht.

Wat is volgens Anaximenes de oerstof?

1. Water
2. Vuur
3. Lucht
4. Aarde

Pythagoras

Werd geboren op Samos maar leefde het 

grootste gedeelte van zijn leven in Italië. 

Hij was wiskundige, astronoom en filosoof.                                580 - 500 v.C.

De stelling van Pythagoras leren we nog bij wiskunde. Ook de spoelbak van onze w.c.'s zou door hem zijn uitgevonden. 

Hij koppelde muziek aan getallen en had het daarbij over een harmonie der sferen. 

Het beginsel van de wereld is niet een oerstof maar een oerwet.

Zoals elk bewegend lichaam een geruis veroorzaakt, afhankelijk van grootte en snelheid van de beweging. Zo veroorzaken de hemellichamen bij het doorlopen van hun baan een ononderbroken klinkende, en daarom door ons niet waar te nemen, "harmonie der sferen".

Volgens hem is er in beginsel niet een oerstof, maar een oerwet van waaruit alles ontstaan is en waarin alles terugkeert.

Door zelfdiscipline, soberheid en onthouding kunnen we ontsnappen aan deze eeuwige kringloop. Reinheid en vroomheid zijn hierbij volgens Pythagoras erg belangrijk.

Pythagoreeërs

Pythagoras stichtte een eigen orde, een eerste klooster. Midden in de Griekse staat bouwde hij zo zijn eigen staat. Als je hier tot toe wilde treden moest je een gelofte afleggen dat je:

• ingetogen en matig leeft
• geen dier doden die jou niet aanvalt
• elke avond je geweten onderzoekt naar wat je vandaag verkeerd hebt gedaan en wat je morgen beter kunt doen.

Vaak gold er een zwijgplicht, bijvoorbeeld tijdens een 5-jarige studie die je in het klooster moest volgen.

Heraclitus

Was een vreemd figuur en stond in de Oudheid bekend als 'De Duistere'.

Om te genezen van een huidaandoening zou hij zich in koeienmest hebben ingegraven. Hij is de eerste kluizenaar. Iemand die helemaal alleen woont en leeft.

Hij is ook de eerste die filosofieën met elkaar combineert en er een nieuwe filosofie van maakt. Volgens hem is de oerstof van waaruit alles is ontstaan: vuur.

Uitspraken:

"Je kunt niet twee keer in dezelfde rivier gaan staan. Dan is zowel de rivier als jouw been in de tussentijd verandert."

"Alles stroomt. Niets staat stil. Alles is altijd in beweging."

"God is dag en nacht, winter en zomer, oorlog en vrede, verzadiging en honger."

Wat is de oerstof volgens Heraclitus?

1. Water
2. Vuur
3. Lucht
4. Aarde

De Eleaten

Xenophanes (580 v C.) bestrijdt met nuchtere logica de traditionele godsdienst. Hij verwijt Homerus dat hij de goden daden toedicht die onder de mensen als schandelijk worden gezien zoals diefstal, bedrog en overspel. 

Parmenides (540 v C.) geniet in de oudheid een groot aanzien. Volgens hem is er geen beweging, maar alleen een onveranderlijk eeuwig blijvend Zijn. Hij zei dat niets uit het niets ontstaan. En iets dat bestond kon niet tot niets verworden. Dus was er geen enkele verandering mogelijk. 

Zeno van Elea (490 v C.) verdedigt de leer van Parmenides en stelt daarbij dat als je een foto van een pijl maakt die wordt afgeschoten dat bewijst dat alles stil staat. (Alleen waren er toen nog geen foto's natuurlijk). Ook zei hij dat een schildpad in een wedstrijd waarin hij een voorsprong krijgt in theorie nooit meer ingehaald kan worden. 

Wat denk jij?

1. Alles staat stil, beweging is slechts een illusie
2. Alles beweegt Niets staat stil. Alles veranderd

Empedocles

Was staatman, dichter, godsdienstleraar, profeet, arts, wonderdoener en wijsgeer (filosoof)

Hij combineert, net als Heraclitus, eerdere filosofieën met elkaar en zo komt hij op de vier elementen: water, lucht, vuur en aarde.

Het ontstaan van levende wezens heeft 

volgens hem zo plaatsgevonden dat eerste

de lagere, dan de hogere organismen zijn 

ontstaan. Eerst planten en dieren, daarna 

de mensen.

Wat zijn de 4 elementen?

1. Water, lucht, vuur en steen
2. Hout, graan, steen en graan
3. Water, lucht, vuur en aarde
4. De 4 wat...?

Democritus

Democritus erft een enorm vermogen waarmee hij 

studiereizen maakt naar Egypte, Perzië en India. 

Uitspraak: "Ik heb van mijn tijdgenoten het verst de aarde bereisd en ze het grondigst onderzocht; ik heb de meeste hemelstreken gezien en de meeste geleerden gesproken." 

Het hoogst voor de mens bereikbare geluk bestaat in een blijde tevredenheid: ataraxia (Grieks)

Atomen als legoblokjes. Alles bestaat uit talloze kleine 

ondeelbare deeltjes die wij niet kunnen zien en die je het 

best kunt vergelijken met legoblokjes. 

Deze elementaire deeltjes vormen alles wat er bestaat.

Atomen als legoblokjes. Die kun je uit elkaar halen en weer in elkaar zetten.
Dit noemen wij nu:

1. Moleculen
2. Atomen
3. Bouwstenen
4. Elementaire deeltjes

Anaxagoras

Hij is de eerste die filosofie naar Athene brengt. 

Hiervoor was dit alleen in de kustplaatsen 

Eerste abstracte begrip in de filosofie: de Nous. Een denkende, redelijke, maar onpersoonlijke geest. Vergelijkbaar met wat wij nu ziel zouden noemen. Dit is de 'Eerste Beweger'. Een idee wat later door Aristoteles wordt overgenomen.

De Sofisten

Leraren der welsprekendheid, redenaars. Sophistai is Grieks en betekent: leraren van de wijsheid. Zij reisden rond en gaven, tegen betaling, les aan mensen in verschillende vakken. Hierdoor raakten mensen steeds beter geschoold en hadden ze in het oude Griekenland veel kennis van andere godsdiensten en gewoontes. 

Zij zijn de eersten die het belang 

van de filosofie verleggen van de natuur naar de mens. 

Omdat zij niet de waarheid, maar het winnen van een debat voorop stelden, kwam Socrates juist tegen hun in opstand.

Welke zin is juist?
De Sofisten verleggen de aandacht van:

1. De mens naar de natuur
2. Natuurkunde naar wiskunde
3. De wereld naar het eeuwige
4. De natuur naar de mens

Conclusie

Rond de 6e eeuw v.Chr. ontstaat filosofie in het Oude Griekenland. Er zijn veel oorzaken te noemen waarom dit hier ontstond. De Griekse samenleving ligt aan de basis van onze cultuur. Democratie, filosofie en veel denkbeelden worden voor een groot gedeelte overgenomen in onze tijd. 

De oude Grieken onderscheiden zich door hun open blik op de wereld en godsdienst, het voeren van een debat in het openbaar en de politiek