Examentraining vogelvlucht aardrijkskunde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Examentraining 

Aardrijkskunde

Domeinen:

Vaardigheden
Wereld

Aarde

Gebieden (Brazilië)

Leefomgeving

Examenvoorbereiding 

Herhalen en leren: een paar tips!

1. Zorg dat je het overzicht van de examenstof bij de hand hebt. 

Examenvoorbereiding 

Herhalen en leren: een paar tips!

2. Bestudeer de Samenvatting van hoofdstuk 1, 2 en 3(Havo 5) en hoofdstuk 4 (Havo 4). Let op de begrippen en vooral of je de verbanden tussen de begrippen snapt. 

Examenvoorbereiding 

Herhalen en leren: een paar tips!

3. Achter in de leerstof staat een Begrippenlijst. Bestudeer de CE-begrippen en vraag je af of je deze snapt. Zo niet, zoek het begrip dan op in het Register en kijk terug naar het tekstfragment waar het begrip wordt uitgelegd. Op het CE wordt zelden letterlijk naar de betekenis van een begrip gevraagd, wel moet je de begrippen kunnen gebruiken. 

Oefenen en voorbereiden. 3 tips!

1. Zinvol is de Examentrainer per hoofdstuk te maken. Je oefent met de leerstof maar vooral met opdrachten die qua vorm en vraagstelling sterk lijken op het CE.

Oefenen en voorbereiden. 3 tips!

2. Hoofdstuk 4 geeft nog herhaling en examenvoorbereiding. 

Oefenen en voorbereiden. 3 tips!

3. Oefen met oude examens. Ga daarvoor naar de site www.examenblad.nl. 

Welke vragen hebben jullie?

Vaardigheden

Vaardigheden 

Kaarten:

• selecteren
• lezen
• analyseren
• interpreteren
• maken

Geografische vragen:

• beschrijvende
• verklarende 
• voorspellende
• waarderende
• oplossende 

Geografische vragen beantwoorden:

• vergelijken
• relaties leggen 
• dimensies 
• geografische  context
• ruimtelijke schalen

Kaarten

Kaarten:

• selecteren
• lezen
• analyseren
• interpreteren
• maken

Geografische vragen:

• beschrijvende - Geef in drie stappen weer hoe neerslag ontstaat in een lage drukgebied.
• verklarende ( leg uit / verklaar / geef een reden)- oorzaak - gevolg vraag!
• voorspellende - geef een voorspelling die wordt onderbouwd met de huidige situatie
• waarderende - Geef een waardering over een keuze of beslissing
• oplossende - Een mogelijke uitkomst 

Beantwoorden

• Check het punten aantal! bij 2 punten is het vaak dat je antwoord uit 2 delen bestaat!
• Noteer helder de antwoorden:
  oorzaak: ...........
  gevolg: ...........
  
• Herhaal onderdelen uit de vraag door je antwoord daarmee te starten!

Ruimtelijke dimensies

Politieke dimensie

Economische dimensie

Sociaal-culturele dimensie

Natuurlijke / fysische dimensie 

Er wordt van je verwacht dat je uit bovenstaande invalshoeken kunt kijken om vragen te beantwoorden

Voorbeeld vraag

Ontbossing in de tropen is de laatste jaren hard gegaan, ondanks dat de veel landen kritiek uiten op het beleid in deze landen. Welke invloed heeft ontbossing op Brazilië. Gebruik in je antwoord de verschillende dimensies!

antwoord

Politiek: De Braziliaanse politiek heeft een aantal gebieden aangewezen als nationaal park en is hierdoor beschermt, echter is het beleid nu niet streng genoeg en wordt er zelfs aangemoedigd door de president om delen te kappen.

Economisch: In het regenwoud worden delen gekapt ten behoeve van landbouwgrond of grondstoffen. Het hout wordt verkocht en de landbouwproductie levert ook geld op. 

Sociaal-cultureel: In deze gebieden kunnen inheemse stammen leven en zij moeten gaan verhuizen. 

Natuurlijk: De ontbossing zorgt ervoor dat er een leefgebied verloren gaat. Ook is er veel uitstoot van CO2 wat vrij komt. 

Schaalniveaus

Op mondiale schaal behoort Spanje tot een centrum land. Kijk je echter op continentaal niveau dan zou je Spanje kunnen neerzetten als semi-periferie land. Leg dit uit!

antwoord

Op mondiaal niveau is Spanje een rijk welvarend land. Het bbp per hoofd ligt veel hoger ten opzichte van andere landen. 

Kijk je naar Europa (continentaal) dan is Spanje minder welvarend en zijn bijvoorbeeld Duitsland, Nederland en Noorwegen qua bbp per hoofd beter. 

Globalisering

Globalisering

In de staalindustrie heeft tussen 1985 en 2015 global shift

plaatsgevonden.

Toon dit aan met bron 1. 

antwoord

maximumscore 2

Uit het antwoord moet blijken dat

• het aandeel in de staalproductie van centrumlanden (zoals Duitsland /Italië / Verenigde Staten / Frankrijk / Groot-Brittannië) tussen 1985 en

2015 is afgenomen 1pt

en het aandeel in de staalproductie in semi-perifere landen (zoals

China / India) is toegenomen 1pt

Globalisering

Globalisering

Oorzaken

- opkomst MNO`s

- vrijhandel

- ontwikkeling transport- en communicatietechnologie

Gevolgen

1. geografisch 

global shift - tijd- ruimtecompressie - uitschuiving - mondiale steden en netwerken

2. economisch

verandering internationale arbeidsverdeling - triade netwerk - vrijemarkteconomie - productieketen

3. sociaal

sociale ongelijkheid - toename internationale migratie

4. cultureel

amerikanisering - aantasting identiteit - snelle diffusie

Wereldwijd worden zo’n 7.000 verschillende talen gesproken. De taal die

op mondiale schaal als lingua franca wordt gezien, is niet de taal die door

de meeste mensen als eerste taal wordt gesproken.

Noem de taal

- die op mondiale schaal wordt gezien als lingua franca;

- die door de meeste mensen als eerste taal wordt gesproken

antwoord

- Engels

- Chinees (Manderijn)

Gebruik bron 1 en de atlas.

Bron 1 toont een lijst van zes landen waar de meeste talen worden

gesproken. Behalve Papoea Nieuw-Guinea hebben deze landen een

gemeenschappelijk demografisch kenmerk.

Geef aan

- welk demografisch kenmerk dit is;

- waardoor juist in Papoea Nieuw-Guinea zo veel verschillende talen

konden ontstaan. 

antwoord

 maximumscore 2

• Het zijn landen met veel inwoners 1pt.

• In Papoea Nieuw-Guinea zijn veel moeilijk toegankelijke gebieden

waar bevolkingsgroepen langdurig in afzondering konden leven (en in

de loop der tijd eigen talen ontwikkelden) 1pt.

In Europese landen wordt vaak één gemeenschappelijke voertaal

gesproken, terwijl de diversiteit aan talen in Afrikaanse landen vaak veel

groter is (zie bron 1).

Beredeneer dit vanuit de politieke dimensie. 

antwoord

maximumscore 2

Uit de redenering moet blijken dat

• in Europa eenheidsstaten zijn ontstaan / natiestaten zijn ontstaan / het proces van nation building al (eeuwen)lang gaande is (en er dus vaak ook een gemeenschappelijke taal wordt gesproken) 1pt.

• terwijl in Afrika tijdens (en na) de (de)kolonisatie landen zijn ontstaan

waarbij verschillende etnische groepen in één land terechtkwamen /het proces van nation building een veel minder lange geschiedenis kent (en de diversiteit aan talen dus groter is) 1pt.

In (semi-)perifere landen neemt het aantal gesproken talen door

globalisering af, terwijl in centrumlanden juist steeds meer verschillende

talen worden gesproken.

Geef aan dat door globalisering het aantal gesproken talen

- In (semi-)perifere landen afneemt;

- In centrumlanden toeneemt. 

antwoord

maximumscore 2

• In (semi-)perifere landen wordt de invloed van mondiale talen (als het

Engels, Spaans of Arabisch) steeds groter (en daardoor neemt het

aantal gesproken talen af) 1pt.

• In centrumlanden neemt het aantal gesproken talen door immigratie toe 1pt.

Endogene & Exogene processen

Endogene processen:

Vulkanisme - aardbevingen - gebergtevorming

Exogene processen:

verwering - erosie - sedimentatie

Verschuivingen

divergent - convergent (subductie) - transform

<---/--->

---><----

----->

<-----

divergerende beweging

convergerende beweging

midoceanische ruggen

stratovulkanen

schildvulkanen

explosieve eruptie

Tsunami`s

caldera`s

effusieve eruptie

plooiings-gebergten

breukgebergten

Hieronder staan vier soorten gesteenten:

 basalt;

 marmer;

 graniet;

 zandsteen.

Beredeneer in welk van deze gesteenten het fossiel van de T-Rex is gevonden. 

antwoord

maximumscore 2

Een juiste redenering is:

• Een goed bewaard fossiel zoals dat van de T-Rex kan alleen zijn

bewaard in een sedimentgesteente (dat op land gevormd is) 1pt.

• en van de vier soorten gesteenten is alleen zandsteen een

sedimentgesteente 1 pt.

Brazilië

Bevolking

Oud kolonie van Portugal gevolg mestizering.

Verstedelijkingsgraad is hoog. Veel Favela`s. 

Onmiskenbare welvaartsverschillen te zien in etniciteit! Elite vaak grootgrondbezitters en van blanke afkomst!

Bevolkingsgroei neemt af door toename van welvaart en gezinsplanning. Verschilt nog wel per regio!

Sociaal-geografisch

Economie

Brazilië behoort tot de Bric`s. Het bbp per hoofd past bij een semi-periferie land. 

Met brp per hoofd wordt duidelijk dat er grote verschillen zijn. 

Met de lorenzcurve is de inkomensongelijkheid goed te zien.  De informele sector is sector.

Handelsbalans is vaak positief. Export voornamelijk landbouwproducten en grondstoffen. Import consumptiegoederen. 

Tussen 1960 en 2010 is in Brazilië het gemiddeld aantal kinderen per

vrouw afgenomen. De Braziliaanse regering heeft invloed op deze afname

gehad. 

Geef twee manieren waarop de Braziliaanse regering gezinsplanning

heeft beïnvloed. 

antwoord

maximumscore 2

Juiste manieren zijn:

− De regering heeft ingezet op een verbetering van het onderwijs (voor

met name meisjes).

− De regering heeft ervoor gezorgd dat (bijna) alle huishoudens toegang

kregen tot televisie / internet.

− De regering programmeert telenovelas op televisie (waarin succesvolle

vrouwen met een of twee kinderen de norm zijn).

De daling van het aantal kinderen per vrouw in Brazilië aan het eind van de vorige eeuw heeft geleid tot een verandering in de leeftijdsopbouw.

Leg uit dat de veranderde leeftijdsopbouw de economische groei nu stimuleert. Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

antwoord

maximumscore 2

Een juiste uitleg is:

• Het aandeel mensen in de productieve leeftijd is toegenomen / De

demografische druk is afgenomen (oorzaak) 1pt.

• waardoor minder kosten gemaakt hoeven te worden voor het niet productieve deel van de bevolking (of voorbeelden daarvan) (gevolg) 1pt.

Fysisch-geografisch

Brazilië heeft vooral tropische en subtropische klimaten.

Passaatwinden, verschuiven van ITCZ en reliëf zorgen voor enkele verschillen. 

Wateroverlast

Water

De waterscheiding

De waterscheiding

Wat zien we hier allemaal?

Benedenloop

Middenloop

bovenloop

Verval van een rivier

Een rivier stroomt altijd van een berg naar de zee / meer.

Verval is het verschil in hoogte tussen 2 punten van een rivier.
Voorbeeld de Rijn begint op 3250 meter hoogte en bij IJsselstein stroomt de rivier op 5 meter hoogte. 

Het verval is dan 3245 meter. 

Nu verhang

De maas stroomt in Maastricht 45 meter hoogte en in Rotterdam op 1 meter hoogte. 

Afstand tussen Maastricht en Rotterdam is 250 kilometer.

Wat is het verval? 

Wat is het verhang? 

Het gemiddelde verval per kilometer.

antwoord

44 / 250= 0,18 meter per kilometer

Dwarsprofiel

Maatregelen tegen hoogwater

• Verlaging uiterwaarden
•  Nevengeulen aanleggen
• Verwijderen van obstakels die het water stuwen
• Dijken landinwaarts verleggen / uiterwaarden worden breder
• Retentie gebieden aanleggen
• Zomerbedverdieping

Laatste tips bij CE

Lees de vraag goed. 

Een vraag bestaat uit 2 delen. Een intro/kop en vervolgens de vraagzin.

- De vraagzin bevat signaalwoorden:

Woorden die iets zeggen over de eisen waaraan het antwoord moet voldoen. Denk daarbij aan woorden als: geef aan/noem, beschrijf, leg uit, verklaar, beredeneer, beargumenteer en beoordeel.

Woorden die inhoudelijk richting geven aan het antwoord. Denk daarbij aan woorden als: demografisch, politiek, economisch, cultureel en fysisch- of sociaal-geografisch , situatiebeschrijving en gebiedskenmerken. Deze woorden geven de insteek/inhoudelijke richting van je antwoord aan.

Het goed lezen van een vraag is cruciaal. Lees daarbij eerst de hele opgave door en bekijk de bronnen. Dan heb je al een globaal beeld waar de opgave over gaat en wat er van je gevraagd wordt. Het voorkomt dat je te impulsief en onvolledig antwoordt.

Laatste tips bij CE

Vragen beantwoorden

Het kan gebeuren dat je het goede antwoord op een vraag weet, maar het onhandig en onvolledig opschrijft. Dat kost punten. Ga dus eerst goed na wat er precies gevraagd wordt. Bijvoorbeeld er staat de volgende aanwijzing in de vraag: Leg dit uit. Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten. Schrijf dan meteen onder elkaar Oorzaak en Gevolg.