Les 2: Lengteprofiel rivieren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://nos.nl/artikel/2504016-klimaatdilemma-voor-nederland-hoe-lozen-we-de-rivieren-in-een-steeds-hogere-zee

Vorige les

Terugblik

Vorige les

Terugblik

C                B                C                A        

      Lesdoel

De leerlingen kennen ten minste de volgende kenmerken van de Rijn en de Maas: soort rivier, stroomgebied, bovenloop, middenloop, benedenloop, debiet en regiem. 

Ze kunnen uitleggen hoe deze kenmerken invloed hebben op de waterafvoer en overstromingsrisico's in Nederland.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen kennen de kringloop van water.

2. De leerlingen weten wat een stroomgebied is.

3. De leerlingen weten waar Zwitserland, Frankrijk, België en

    Duitsland liggen.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Stroomgebied

Maas	Rijn
Regenrivier	Gemengde rivier
.

Hoe hoge hoe kouder.

Hoe verder van de evenaar hoe kouder.

Stroomgebieden

Lengteprofiel

Deel rivier	Verhang	Stroomsnelheid
Bovenloop	Hoog	Hoog
Middenloop	Lager	Lager
Benedenloop	Laagst	Laagst

Wind van noorden -> kouder

Warme zeestroom-> warmer

Waar te vinden?

Debiet en Regiem

Wat zie je?

Waarom is dit zo?

Afvoer rivier

Controle van begrip:
Wat is het verschil tussen een regenrivier
en een gemengde rivier?

Een regenrivier wordt voornamelijk gevoed door regenwater, bijvoorbeeld de Maas.

Een gemengde rivier wordt zowel door regenwater als door smeltwater gevoed, bijvoorbeeld de Rijn.

Controle van begrip:
Leg uit hoe het debiet en het regiem van
de Rijn en de Maas verschillen gedurende het jaar.

De Rijn heeft een meer constant debiet vanwege zijn gemengde regiem, met smeltwater en regenwater als bronnen. Hierdoor zijn de schommelingen minder groot.

De Maas, als regenrivier, heeft grotere schommelingen in het debiet omdat het voornamelijk afhankelijk is van regenval, wat kan leiden tot pieken en dalen gedurende het jaar.

Controle van begrip:
Beschrijf de kenmerken van de bovenloop van een
rivier en leg uit hoe deze kenmerken invloed hebben op de waterafvoer.

De bovenloop van een rivier is hooggelegen met steile hellingen en snelstromend water.

Deze kenmerken zorgen ervoor dat het water snel afstroomt, wat kan leiden tot een hoge waterafvoer en een verhoogd risico op plotselinge overstromingen bij hevige regenval.

Controle van begrip:
Hoe beïnvloeden de kenmerken van de middenloop
en benedenloop van een rivier het overstromingsrisico in Nederland?

In de middenloop meandert de rivier meer en stroomt minder snel, wat kan helpen bij het bufferen van water en het verminderen van het overstromingsrisico.

In de benedenloop, waar de rivier breed is en langzaam stroomt, kan water zich ophopen, wat het risico op overstromingen verhoogt, vooral bij hoge waterstanden en stormvloeden.

Zelf aan de slag

De Rijn is een __________ rivier, terwijl de Maas een __________ rivier is.

Het stroomgebied van de Rijn beslaat meerdere landen, waaronder __________ en __________.

De bovenloop van een rivier heeft vaak een __________ helling en __________ water.

gemengde, regen

Duitsland, Nederland

steile, snelstromend

Zelf aan de slag

De middenloop van de rivier de Maas staat bekend om zijn __________ en __________ waterafvoer.

In de benedenloop stroomt de rivier door __________ gebieden en heeft het een __________ debiet.

Het debiet van een rivier is de hoeveelheid water die per __________ door de rivier stroomt.

meanders, gematigde

laaggelegen, hoog

seconde

Zelf aan de slag

Het regiem van een rivier geeft de __________ in het debiet gedurende het jaar weer.

Een hogere waterafvoer in de Rijn kan leiden tot __________ in Nederland.

Rivieren met een gemengd regiem, zoals de Rijn, hebben minder __________ in het debiet dan regenrivieren.

schommelingen

overstromingen

variaties

     Kleine afsluiting

Regenrivier

Gemengde rivier

Stroomgebied

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Debiet

Regiem

Waterafvoer

Overstromingsrisico

Kleine lesafsluiting (5 min) 

Docent controleert begrip door opdrachten of vragen die de begrippen en vaardigheden van het lesdoel toetsen.

Leerlingen werken zelfstandig of in een groepje aan opdrachten, kunnen vragen stellen aan de docent maar werken grotendeels zelfstandig.

Controle van begrip vragen

(Aan)tekeningen

Tekening 1.
Lengteprofiel

Tekening 2.
Debiet en regiem

Tekening 3.
Meanderen

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

33 maximumscore 2

Uit de uitleg moet blijken dat

• als in de bovenloop van een rivier een overstroming plaatsvindt water

aan de rivier wordt onttrokken, (oorzaak) 1

• waardoor in de benedenloop de piekafvoer / het debiet lager wordt (en

de kans op een overstroming in de benedenloop dus lager wordt).

(gevolg) 1

      Grote afsluiting

De leerlingen kennen ten minste de volgende kenmerken van de Rijn en de Maas: soort rivier, stroomgebied, bovenloop, middenloop, benedenloop, debiet en regiem. 

Ze kunnen uitleggen hoe deze kenmerken invloed hebben op de waterafvoer en overstromingsrisico's in Nederland.

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

retrieval practice

https://quizlet.com/join/MpbntExdJ?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

 Vraag 1

(R) 1 punt

De Rijn en de Maas zijn belangrijke rivieren in Nederland.

Geef de twee soorten rivieren en hun voorbeelden.

- Regenrivier: Maas<br>- Gemengde rivier: Rijn

Vraag 2 

(T1) 2 punten

Het debiet van een rivier kan variëren gedurende het jaar. 

Leg uit wat het regiem van een rivier is en hoe het debiet van de Rijn en de Maas verschilt.

- Het regiem van een rivier zijn de schommelingen in het debiet gedurende het jaar.<br>- De Rijn heeft een meer constant debiet door gemengd regiem, terwijl de Maas grotere schommelingen heeft door regenval.

Vraag 3 

(T2) 2 punten

De kenmerken van de bovenloop, middenloop en benedenloop van een rivier beïnvloeden de waterafvoer.  Beschrijf de kenmerken van de bovenloop van een rivier en leg uit hoe deze kenmerken invloed hebben op de waterafvoer.

- De bovenloop van een rivier heeft steile hellingen en snelstromend water.<br>- Deze kenmerken zorgen voor snelle waterafvoer, wat kan leiden tot hogere risico's op plotselinge overstromingen.

Vraag 4 

(T1) 3 punten

De Rijn en de Maas hebben verschillende kenmerken die hun waterafvoer beïnvloeden. De Rijn is een __________ rivier, terwijl de Maas een __________ rivier is. Het stroomgebied van de Rijn beslaat meerdere landen, waaronder __________ en __________. Het debiet van de Rijn is meer __________ dan dat van de Maas vanwege zijn gemengde regiem.

- De Rijn is een gemengde rivier, terwijl de Maas een regenrivier is.<br>- Het stroomgebied van de Rijn beslaat meerdere landen, waaronder Duitsland en Nederland.<br>- Het debiet van de Rijn is meer constant dan dat van de Maas vanwege zijn gemengde regiem.