2.4 genexpressie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.4 Genexpressie

STARTOPDRACHT - EVEN WAKKER WORDEN :)

Je hebt een DNA-molecuul met de volgende DNA-volgorde:

TAC TCG TTC (streng 1)

ATG AGC AAG (streng 2)

1. Hoe ziet het DNA-molecuul eruit na de DNA-replicatie? 

2. Is het nieuwe molecuul enkel- of dubbelstrengs?

3. Hoe ziet het mRNA-molecuul eruit als streng 1 wordt afgelezen?

4. Hoe heet het proces waarbij dit stukje DNA (gen) wordt gekopieerd?

5. Welke aminozuren worden ingebouwd op basis van de code van streng 1?

6. Hoe heet het proces waarbij het mRNA-molecuul wordt afgelezen?

antwoorden

1. Na DNA-replicatie krijg je 2x precies hetzelfde DNA-molecuul:

TAC TCG TTC (streng 1)

ATG AGC AAG (streng 2)

2. Het nieuwe molecuul is ook dubbelstrengs.

3. Het mRNA-molecuul ziet er zo uit:  AUG AGC AAG

4. Het proces waarbij dit stukje DNA (gen) wordt gekopieerd heet: transcriptie

5. De ingebouwde aminozuren zijn: MET - SER - LYS

6. Het proces waarbij het mRNA-molecuul wordt afgelezen heet: translatie

Elke cel in je lichaam heeft hetzelfde DNA.

waar!

niet waar

LEERDOELEN

2.4

* je kunt verschillende manieren beschrijven van genregulatie bij prokaryoten

* je kunt verschillende manieren beschrijven van genregulatie bij eukaryoten

* je kunt beschrijven wat het belang is van genexpressie voor zelfregulatie en zelforganisatie van een organisme 

doel van genregulatie

• variatie in intensiteit van genexpressie (tot uiting komen)

• enzymen nodig voor basisfunctie cel                    altijd expressie
• enzymen voor specifieke functie cel             niet altijd expressie
• voorkomen van verspilling grondstoffen en energie

basisfunctie: enzymen nodig bij verbranding

specifieke cel: fotosynthese, aanmaak vleugels

genregulatie / genexpressie

genregulatie

het aan- en uitzetten van een gen

genexpressie

de informatie van het DNA wordt overgeschreven tot mRNA, waarvan de code door translatie kan worden omgezet tot een eiwit

* stuk DNA waarin regulatorgen, operon/promotor en structuurgenen liggen 

* alleen bij prokaryoten

REGULATORGEN = hierin staat informatie voor eiwitten die zorgen dat een gen aan of uit gaat

afbraak van lactose met behulp van enzym

bij E.coli (een bacterie/prokaryoot)

genregulatie in een prokaryoot 

(structuur)-genen staan uit

genregulatie in een prokaryoot 

(structuur)-genen staan aan

structuurgenen bevatten de informatie voor eiwitten

Vandaag

Animatie Transcriptie, translatie

Herhaling operon

Uitleg genregulatie bij eukaryoten

Zelfstandig werken

*tijdens de embryonale ontwikkeling: celdifferentiatie

*in volwassenen: alleen maken wat nodig is per specifieke cel

                                 op verschillende punten kan de aanmaak van eiwitten gestopt                                       worden

    

genregulatie bij eukaryoten

genexpressie is belangrijk voor specialisatie cellen oftewel

celdifferentiatie * elke cel zijn eigen vorm en functie

celdifferentiatie: in cellen die differentiëren worden regulatorgenen door signaaleiwitten van buurcellen aangezet 

Die signaaleiwitten worden gemaakt door regulatorgenen

op verschillende momenten in ontwikkeling  worden verschillende genen aan gezet

signaaleiwitten binden aan regulatorgenen: aan of uit

meer LICHT

lichtreceptoren in oog/huid

impulsen in hypothalamus

hormoon melatonine

eiwit pigment melanine

volwassen eukaryoten

DNA-methylering *doordat er methylgroepen binden aan de stikstofbasen 

                                         is het DNA niet meer af te lezen

                                      * DNA wordt dus beïnvloedt door stress, voeding en drugs

In de levercellen van veel mensen staan de genen voor het enzym alcohol dehydrogenase elk weekend 'aan'. De genen voor het maken van hemoglobine staan standaard 'uit'. Dit is een voorbeeld van...

1. epigenetica
2. genregulatie
3. genexpressie
4. transcriptie

wanneer een gen aan staat, kan door transcriptie RNA ontstaan en door translatie een eiwit

1. genexpressie
2. genregulatie

Wat is geen overeenkomst tussen genregulatie van eukaryoten en prokaryoten?

1. Beide maken gebruik van RNA-polymerase
2. Beide maken gebruik van een promotor
3. Beide maken gebruik van transcriptiefactoren
4. Beide maken gebruik van een repressor

www.allesoverdna.nl