samentrekking: voorwaarts en achterwaarts (NN H1)

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

welkom a3a :)

Aan het eind van de les

- kun je voor- en achterwaartse samentrekkingen op verschillende niveaus herkennen en gebruiken. 

-kun je verschillende tussenwerpsels herkennen

-kun je alle woordsoorten herkennen en benoemen

Theorie - samentrekking

Samentrekking houdt in dat een woord(deel) of een zinsdeel wordt weggelaten, omdat het ook elders in de zin voorkomt.

 Gewone zin = "Je kunt bij hem niet alleen nieuwe computerspelletjes kopen, maar je kunt bij hem ook oude computerspelletjes kopen."

 Verkorte zin =  "Je kunt bij hem niet alleen nieuwe (computerspelletjes kopen), maar (je kunt bij hem) ook oude computerspelletjes kopen."

grammatica zinsdelen H1

Bij een samentrekking laat je, waar dat kan, dubbelingen in een zin weg.

Het weglaten kan op drie niveaus:

- woordniveau

- woordgroepniveau

- zinsniveau

woordniveau

Hier ligt een stapel studieboeken en -schriften.

Je laat een woorddeel weg: studie.

woordgroepniveau

Hier ligt een stapel met oude en nieuwe kleren.

Je laat één of meerdere woorden binnen een zinsdeel weg: kleren

zinsniveau

Hier ligt een stapel boeken en daar ook.

Je laat één of meerdere zinsdelen weg: ligt - een stapel boeken

achterwaarts en voorwaarts

Bij een achterwaartse samentrekking staan alle woorden achter in de zin.

Bij een voorwaartse samentrekking staan alle woorden voor in de zin.

Soorten samentrekking

1) Voorwaartse samentrekking = je noemt het gezamenlijke deel in het eerste deel van de samentrekking en verderop laat je dat weg. 
                                              Een eerdere versie en een latere (-) . 

                                              Een goedkope armband en een dure (-).

2) Achterwaartse samentrekking = je noemt het gezamenlijke deel in het tweede deel van de samentrekking en eerder laat je dat weg.
                                         Een nationaal [-] en internationaal overleg.

                                         In voor- en in tegenspoed.

Samentrekking op 3 niveaus 

1.  Woordniveau -  op de plaats van het samengetrokken woorddeel wordt een streepje geschreven:   (voorwaarts)boekenschrijvers en -lezers; (achterwaarts) honden- en kattenhotel. 
2. woordgroepniveau - binnen een woordgroep worden een of meer hele woorden weggelaten: (voorwaarts) uitwonende broers en (-) zusters:  (achterwaarts)brede (-) en smalle straten.
   
3. Zinsniveau -één of meer zinsdelen die twee keer voorkomen, worden weggelaten: (voorwaarts) Jeroen gaat op de fiets en Tamara (-) op de scooter. (achterwaarts)  Wij schaatsen (-) en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag. 

Zij doet werk op gemeentelijk en op provinciaal niveau.

1. Voorwaartse samentrekking
2. Achterwaartse samentrekking

De trainer leert je onderhands werpen en bovenhands.

1. Voorwaartse samentrekking
2. Achterwaartse samentrekking

De outlet heeft schitterende zomer- en winterjassen in de aanbieding.

1. Voorwaartse samentrekking
2. Achterwaartse samentrekking

Zij zijn verzekerd tegen brand-, water- en stormschade.

1. Samentrekking op woordniveau
2. Samentrekking op woordgroepniveau
3. Samentrekking op zinsniveau

In de plannen van het nieuwe kabinet kan en zal iedereen erop vooruitgaan.

1. Samentrekking op woordniveau
2. Samentrekking op woordgroepniveau
3. Samentrekking op zinsniveau

De activiteiten zijn gepland in en naast de sporthal.

1. Samentrekking op woordniveau
2. Samentrekking op woordgroepniveau
3. Samentrekking op zinsniveau

Theorie - inversie 

Het is gangbaar dat het onderwerp van een zin vóór de persoonsvorm staat. Wanneer het onderwerp achter de persoonsvorm staat, dan heet dat inversie. 

Wij hebben de laatste wedstrijd verloren. = 'gewone' zin (mededelende zin)

De laatste wedstrijd hebben wij verloren. = inversie   

Welke vragen heb je nog na het einde van deze les? Wat zou je nog willen oefenen?

Leerdoelen

Deze week oefen je met:

• het herkennen en benoemen van een tussenwerpsel.

Even oefenen

Benoem in de volgende zinnen het tussenwerpsel.

Rinkeldekinkel, daar vallen de kristallen glazen op de stenen vloer aan diggelen.

'Wil je niet zo slurpen en smakken tijdens het eten?' 'Buhh.' 'En ook niet boeren!'

Quiz

Bijwoord, tussenwerpsel of zelfstandig naamwoord?

Alfred is nog steeds gelukkig met Anita.

1. zelfstandig naamwoord
2. bijwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. tussenwerpsel

Gelukkig, Alfred is nog steeds  met Anita.

1. zelfstandig naamwoord
2. bijwoord
3. bijvoeglijk naamwoord
4. tussenwerpsel

Veel leerlingen wilden tijdens de les vertrekken.

1. tussenwerpsel
2. bijwoord
3. voorzetsel
4. telwoord

Tjonge, wat een mooi verhaal!

Tjonge = ...

1. tussenwerpsel
2. bijwoord
3. voegwoord
4. telwoord

terugkomen op de doelen:- kun je voor- en achterwaartse samentrekkingen op verschillende niveaus herkennen en gebruiken.
-kun je verschillende tussenwerpsels herkennen
-kun je alle woordsoorten herkennen en benoemen
Zijn ze behaald?