9.7 De bezetting van Nederland, Gres

• geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs

9.7 De Bezetting van Nederland

KA: De Duitse bezetting van Nederland

Op 4 mei vindt er elk jaar dodenherdenking plaats en op 5 mei vieren we Bevrijdingsdag.
Wat is voor jou de essentie van 'Vrijheid'?

Planning

Het feit dat we oorlogsslachtoffers herdenken en vrijheid vieren heeft te maken met de bezetting van Nederland tijdes WO2. Deze les gaat in over de sitautie in NL tijdens WO2

Uitleg en vragen over:
Verloop van de oorlog
   - Begin jaren
   - Joden in NL
   - Aanpassing, verzet, Collaboratie 
   - Eind jaren
   - Vlak na de oorlog

Beelden van de Bevrijdingsdag.
5 mei 1945

Bezetting door de Asmogendheden, grote delen van Europa en Azie waren bezet. Nederland was bezet door Duitsland. 

Met het begrip de geallieerden worden de tegenstanders van de asmogendheden bedoeld. Het gaat dan voornamelijk om de volgende landen:

• Groot-Brittannië
  
• Frankrijk
  
• Sovjet-Unie
  
• Verenigde Staten
  
• China
  

Nederland wilde, net als bij de Eerste Wereldoorlog, ook nu neutraal blijven. Helaas lukte dit niet en werd Nederland al snel aangevallen door Duitsland. 

Er waren wel landen neutraal in de Tweede Wereldoorlog, namelijk:

• Zweden
  
• Ierland
  
• Spanje
  
• Portugal
  
• Zwitserland
  
• Turkije
  
• Saoedi-Arabië
  

Met het begrip de asmogendheden worden de landen Duitsland, Italië en Japan bedoelt, maar ook kleine landen als Hongarije, Bulgarije en Roemenië waren lid van deze alliantie. Deze asmogendheden hadden ook bondgenoten. Dit waren landen die samen vochten met de asmogendheden maar geen officieel lid waren (bijvoorbeeld Finland en Libië).

Verder verloop van WO2 (lesdoel 'De Tweede Wereldoorlog')

Duitsland valt aan

10 mei 1940

• Op vrijdagmorgen, om 3.55, valt het Duitse leger Nederland aan. 
• Op sommige plekken, zoals bij de Afsluitdijk en de Grebbelinie, wordt nog behoorlijk tegenstand geboden, maar tegen de Duitse Blitzkrieg is niets opgewassen.
• Nederland was te laat begonnen met het mobiliseren van het leger. 

Het Nederlandse leger was zwaar in de minderheid ten opzichten van het Duitse leger, zowel in manschappen als in wapens. 
Het Nederlandse leger had bijvoorbeeld geen enkele tank tot zijn beschikking waar Duisland er 700 had.  Het NL leger deed veel met paard en wagen en de fiets. 

Waarom zal Nederland lang gewacht hebben met het mobiliseren van haar leger als je kijkt naar de situatie tijdens de jaren 1914-1918?

Regering wijkt uit naar Londen

• Om niet in de handen van de Duitsers te vallen, wijkt een groot deel van de Nederlandse regering uit naar Engeland.
• Vanuit Londen zal koningin Wilhelmina de Nederlanders motiveren om niet op te geven en tegen de bezetters te strijden. 

‘Hier Radio Oranje, de stem van strijdend Nederland’. Met deze woorden begon gedurende de oorlog iedere dag het kwartiertje zendtijd dat de Nederlandse regering door de BBC ter beschikking was gesteld. De zender was bedoeld als bindmiddel. Vanuit de BBC studio’s werd geprobeerd de Duitse propaganda te bestrijden, het vertrouwen in de bevrijding hoog te houden en het vaderland van nieuws te voorzien.

Nederland capituleert

15 mei 1940

• Na het bombardement op Rotterdam, en de Duitse dreiging om ook andere steden te bombaderen, kan Nederland niets anders dan zich overgeven.
• In totaal komen in de meidagen van 1940 ongeveer 2200 mensen om het leven.

Deel van Duitsland

29 mei 1940

• Nederland wordt een deel van Duitsland: Reichskommissariat Niederlande
• De Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart wordt Reichskommisar, benoemd door Hitler

• De Nationaal-Socialistische Beweging (NSB), die collaboreerde met de Duitsers, is de enige politieke organisatie die mag blijven bestaan.
• De leider van de NSB, Anton Mussert, mag zich 'Leider van het Nederlandsche Volk' noemen, maar de Duitsers zijn uiteindelijk de baas.

"Voor de meeste Nederlanders viel de bezetting aanvankelijk mee. De nazi's zagen de Nederlanders als een 'Germaans Broedervolk'." Leg door middel van een voorbeeld uit dat niet elk Europees land werd gezien als broedervolk en leg uit wat 'broedervolk' betekend.

Gelijkschakeling ook in Nederland. 

• Elke burger, organisatie en vereniging moet zich houden aan de ideeën van de Nazi's en trouw zijn aan het Leidersbeginsel (democratie werd dus afgeschaft) 
• Iedereen die dit niet doet, wordt ontslagen en of opgepakt.
• Journalisten mochten alleen schrijven wat de Nazi's opdroegen (censuur).

Wie is de persoon rechts op de
spotprent?

1. Anton Mussert
2. Seys Inquart
3. Adolf Hitler
4. Koningin Wilhelmina

Welk begrip past bij de
handboeien op de prent?

Is de maker van de prent voor
of tegenstander van het
Nederlands verzet?

1. Voorstander
2. Tegenstander

Voor sommige beroepen (bijvoorbeeld: leraren) 

moet een Ariërverklaring worden getekend.

Hierin verklaar jij, je ouders en grootouders, niet Joods te zijn.

Eind november 1940 waren er al 

2200 mensen hierdoor ontslagen...

Alle post- en sierduiven moeten worden gedood. 

Duiven vliegen vrij rond en kunnen 

boodschappen brengen naar de geallieerden.

Duivenpootjes mét ring moeten 

als bewijs worden ingeleverd.

Jodenvervolging in Nederland

• Net als in andere delen van het Duitse Rijk worden snel anti-Joodse maatregelen, zoals het ontslag van Joodse ambtenaren of de registratieplicht.
  
• Vanaf april 1941 verschijnen de bordjes "Voor Joden verboden" in de Nederlandse steden.

• Vanaf mei 1942 zijn Joden verplicht om een Jodenster te dragen.
• In dat jaar gaan ook de eerste Joden via het doorvoerkamp Westerbork naar Auschwitz.

Februaristaking, februari 1941.
Op de volgende dia video met uitleg

3 keuzes

De februaristaking is een vorm van verzet, gedureden de Tweede Wereldoorlog in Nederland had men kort gezegd 3 keuzes:
1. Aanpassen
2. Verzet (actief 5%* en passief)
3. Collaboratie. (ongeveer 5%*)                                  *volgens het verzetsmuseum

Aanpassen

Het overgrote deel van de Nederlandse bevolking probeert er tijdens de bezetting het beste van te maken. Men probeert hun 'gewone' leven zo goed als mogelijk voort te zetten. 

De nieuwe regels van de Duitsers leeft men dan ook na. 

Arbeidsinzet

Wat begon als vrijwillig werken in Duitsland, wordt in 1943 verplicht: alle mannen tussen 18 en 35 jaar moeten zich melden.

Uiteindelijk werken rond de 500.000 Nederlanders in Duitsland.
Het meegaan in de arbeitseinzet is een vorm van 'aanpassing'

2. Verzet

Mensen die kozen voor 'verzet' boden weerstand aan de Duitse bezetting. 
Actief verzet: Vaak georganiseerd  en met  gevaar voor eigen leven.
Passief verzet: Meestal niet georganiseer en met weinig gevaar voor eigen leven. 

Welke vorm van verzet?

De achtergrond komt is afkomstig uit een aflevering van Van Kooten en de Bie. 

https://www.youtube.com/watch?v=x67rym66tbs 

Actief

Passief

Luisteren naar radio Oranje

Nep-persoonsbewijzen maken 

Distributiekantoren overvallen.

Een Duitser de verkeerde weg wijzen

Het pesten van collaborateurs

Meedoen aan stakingen

Onderduiken niet alleen voor Joden

• Onderduiken om je te verbergen zodat je niet wordt opgepakt door de politie of Duitsers. 
• Dit zijn niet alleen Joden, maar iedereen die het risico loopt opgepakt te worden: studenten, mannen, verzetsstrijders enz. 
• Op het hoogtepunt zijn er alleen al in Nederland ruim 350.000 mensen ondergedoken

3. Collaboratie

Collaboratie betekend dat je samenwerkt me de vijand, in dit geval de Duisters die Nederland bezette. De NSB groeide in 1940 enorm (was ook als enige partij toegestaan).

Wie gaf opdracht tot het maken
van deze propagandaposter uit 1943?
En wie wordt als de ware
Nederlander voorgesteld?

1. De Duitse bezetter gaf de opdracht. De man op de achtergrond stelt de ware Nederlander voor.
2. De Duitse bezetter gaf de opdracht. De man op de voorgrond stelt de ware Nederlander voor.
3. Het Nederlandse verzet gaf de opdracht. De man op de achtergrond stelt de ware Nederlander voor.
4. Het Nederlandse verzet gaf de opdracht. De man op de voorgrond stelt de ware Nederlander voor.

Dolle Dinsdag

5 september 1944

• De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel. 
• De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
  

Het einde van de bezetting nadert, Dolle Dinsdag
5 september 1944

De opmars van de geallieerden na D-Day gaat erg snel.

De gebeurtenissen worden gevolgd op illegale radio's: "Ze zijn in Nederland!"
Maar de geallieerden komen helemaal niet, het volksfeest was veel te voorbarig losgebarsten.

Tijdens de Dolle dinsdag vluchten Duitse soldaten, op de foto zie je een soldaat die de fiets pakt. Al snel zal blijken dat hij terug moet komen fietsen. 

Slag om Arnhem

september 1944

De Geallieerden willen doorstoten tot het noordelijk deel van Nederland, om daar vandaan Duitsland binnen te vallen, maar ze vergissen zich in kracht van de Duitsers. Operatie Market Garden is mislukt bij Arnhem ('Brug te ver').

Spoorwegstaking

september 1944 - mei 1945

• Om de geallieerde opmars te helpen, roept Radio Oranje het spoorweg-personeel op om te gaan staken. Zo kunnen de Duitsers geen gebruik meer maken van het spoor voor hun oorlog. 
• Het zorgt uiteindelijk ook voor voedsel- en brandstoftekorten...

Hongerwinter

november 1944 - april 1945

De Hongerwinter in Nederland was de winter aan het eind van de Tweede Wereldoorlog van 1944 tot 1945 met een grote schaarste aan voedsel en brandstof. Hij leidde, met name in de steden van West-Nederland, tot hongersnood. Minstens twintigduizend mensen kwamen er om het leven door honger en kou.

Bedenkt zelf 2 oorzaken voor het ontstaan van de Hongerwinter.

Duitse capitulatie

4 mei 1945

• In Hotel De Wereld in Wageningen wordt op 5 mei onderhandeld over de onvoorwaardelijke overgave van de Duitse troepen in Nederland.
• De Duitse troepen hebben zich overigens al op 4 mei overgegeven aan de geallieerden.

De Bevrijding

mei 1945

De bevrijding wordt tegenwoordig gevierd op 5 mei, maar Nederland werd niet overal op 5 mei bevrijd: soms was het eerder, soms veel later, zoals op Texel. 

Dit eiland werd pas op 20 mei 1945 bevrijd.

De Bevrijding was niet voor iedereen een feest.

Op de volgende dia ga je de short film 'Moffenmeid' bekijken.

Wat is de boodschap van de makers van de korte film 'Moffenmeid'

Geef nog 2 voorbeelden (personen of groepen), die het na de tweede wereldoorlog zwaar gehad zullen hebben in Nederland.

 Zet de onderstaande gebeurtenissen in de juiste volgorde. 

1

2

3

4

5

Februaristaking

Ariërverklaring wordt ingevoerd

Regering vlucht 
naar Engeland

Bombardement op Rotterdam

Hongerwinter

Is er een onderdeel uit deze les waar je meer uitleg over wilt? Zo ja wat?