Par. 2.4 De rechtspraak: (on)afhankelijk?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H2.4 De rechtspraak: (on)afhankelijk?

vorige paragraaf?

Leg uit waarom een politieke moord bij mensen extra hard aankomt.

leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat de rechterlijke macht de bevoegdheid heeft om te berechten, hoe zij dit doet en welke procedures de rechtspraak en het OM volgen.
  
• Je kent de 8 stappen in een rechtszaak en kunt deze toelichten
• Je kunt noemen op welke manieren wordt gegarandeerd dat de rechtspraak zo eerlijk mogelijk is en kunt daarbij uitleggen waarom dit belangrijk is voor de rechten van een verdachte
• Je kunt een standpunt innemen over de wijze waarop media berichten over strafzaken
  

Straffen in Nederland zijn veel te laag

1. eens
2. oneens

Iemand met levenslang zit:

1. max. 30 jaar
2. kan eerder vrijgelaten worden wegens goedgedrag
3. levenslang
4. max. 25 jaar

Ik vind de doodstraf een goed idee

1. eens
2. oneens

In de VS is de doodstraf in sommige staten nog gebruikelijk. Er worden zo'n 10 tot 99 executies per jaar. In 29 staten is de doodstraf nog toegestaan. In Texas zijn de meeste executies geweest. In Californië zitten op dit moment de meeste mensen in de dodencel.

Iran heeft de doodstraf maar executeert voornamelijk drugscriminelen

wit rusland is het enige Europese land dat daadwerkelijk de doodstraf uitvoert

in Rusland mag de doodstraf nog wel uitgevoerd worden maar men doet het niet

In China worden waarschijnlijk de meeste doodstraffen uitgevoerd. Maar door het regime wordt hier geen openheid over gegeven.

In Saudi Arabië worden mensen vaak d.m.v. onthoofding ter dood gebracht

onschuldpresumptie

Met onschuldpresumptie bedoelen we dat iedereen geacht wordt onschuldig te zijn totdat iemand is veroordeeld door een rechter. In de media mag tot die tijd alleen gesproken worden van verdachte of vermoedelijke dader

De overheid moet zich houden aan vastgestelde regels en principes. Ieder mens heeft recht op een eerlijk proces.

Alle regels rond opsporing, vervolging en berechting over hoe het proces moet verlopen staan in het wetboek van strafvordering. Klik hier maar eens.

Bron links en rechts: telegraaf 7 mei 2002

Onschuldig tot vonnis?

Journalisten zijn verplicht feiten te controleren, meerdere bronnen te raadplegen en hoor en wederhoor toe te passen 

Trial by media

beide kanten van het verhaal belichten en beide partijen aan het woord laten

door eenzijdige en gekleurde berichtgeving is er al sprake van een veroordeling van een persoon door de pers en het publiek terwijl de zaak nog voor de rechter moet komen. Hierdoor komt de onschuldpresumptie in de verdrukking

Geef aan op welke wijze onschuldpresumptie aan de orde is in de twee bronnen op de vorige dia.

Raadkamer

De raadkamer van de rechtbank kan een bevel tot gevangenhouding van 90 dagen geven. Een raadkamer wordt gevormd door een drietal rechters.

Rechter-Commissaris

Toestemming voor maximaal 14 dagen

2: Officier van Justitie

De OvJ kan dit verlengen met maximaal 2 keer drie dagen

1: Politie

De politie kan een verdachte maximaal 15 uur vastzetten

Voorarrest

Het voorarrest kan maximaal 110 dagen en 15 uur duren

Bij voorarrest zit je niet in de gevangenis maar in het huis van bewaring. Waarom zou dat zijn?

Vrijheidsstraf

Tijdelijk                                                                Levenslang

Na 25 jaar wordt door juristen en gedragswetenschappers advies uitgebracht aan Minister voor Rechtsbescherming. 

De minister adviseert de Koning, die gratie kan verlenen. 

Maximaal 30 jaar

Het dilemma van gevangenschap

Verlofregeling
Vervroegde vrijlating: 2/3 van de straf uitzitten

Dilemma: individuele belang vs algemene belang

Leg uit of jij het eens met het feit dat resocialisatie een onderdeel is van vrijheidsberoving

organisatie rechtsspraak

Hoge Raad

Nog steeds niet eens? Dan rest alleen nog in cassatie gaan bij de Hoge Raad. De rechter kijkt hier alleen of de lagere rechters de rechtsregels goed hebben toegepast en of de motivatie van het vonnis voldoende is geweest

Gerechtshof

Als een van de twee partijen het niet eens is met het vonnis van de rechter kan er in hoger beroep gegaan worden bij 1 van de 4 gerechtshoven

Rechtbank

In eerste aanleg komt de zaak bij 1 van de 11 rechtbanken in Nederland

Waar staan de regels omtrent de organisatie van de rechtbanken in Nederland?

Eerlijk proces

Wetboek van Strafvordering 

Alle regels rond de opsporing, vervolging en berechting staan hierin beschreven. 

wraken

Een verdachte kan de rechtbank vragen om een rechter te vervangen. Bijvoorbeeld als hij denkt dat een erchter mogelijk partijdig is

Onafhankelijke rechtspraak

Rechters worden voor het leven benoemd. Daardoor onafhankelijk van de andere twee machten (wetgevend en uitvoerend. 

Alleen de Hoge Raad kan in bijzondere gevallen een rechter ontslaan. 

Waarom is het zo belangrijk om de schijn van partijdigheid tegen te gaan?

Opportuniteitsbeginsel

Officiers van Justitie heeft drie opties

              - Seponeren

              - Schikking

              - Vervolgen 

link naar NOS iPhone schikking

het OM stuurt een dagvaarding naar de verdachte. Dit is een brief waarin staat waar de verdachte van verdacht wordt en wanneer hij/zij voor de rechtbank moet verschijnen

het OM handelt de zaak zelf af en stelt een boete of taakstraf aan de verdachte voor. Als een verdachte het hier niet mee eens is komt er alsnog een rechtszaak

Technisch sepot: te weinig bewijs

Beleidssepot: OvJ besluit dat overgaan tot vervolging niet nodig is

plaatje iPhone: zie link

Noem een reden waarom een OvJ beslist om niet tot vervolging over te gaan.

8 stappen in een rechtszaak

1:  Opening                                                  5: Pleidooi
2: Tenlastelegging                                  6: Repliek/Dupliek
3: Verdachte ondervragen                  7: Laatste woord verdachte
4: Requisitoir                                             8: Vonnis

De rechter opent de zaak. Controleert de persoonsgegevens van de verdachte en wijst hem op zijn rechten

Een opsomming van het delict, tijd, plaats, wettelijke voorschrift, omstandigheden

De rechter mag vragen stellen aan de verdachte. Daarna mag ook de OvJ vragen stellen aan de verdachte.

Hierin somt de OvJ alle relevante bewezen feiten op en wordt afgesloten met een strafeis. Dit is het verzoek aan de rechter om de verdachte een bepaalde straf te geven.

De advocaat komt op voor de belangen van de verdachte. Hij probeert in het pleidooi de rechter te overtuigen van de onschuld van de verdachte

De OvJ mag reageren op het pleidooi van de advocaat (repliek).
Vervolgens mag de advocaat hier weer op reageren (dupliek).

De verdachte heeft het laatste woord. Hier mag hij gebruik van maken om bijvoorbeeld excuses te maken of zijn onschuld nogmaals duidelijk te maken

De uitspraak van de rechter noemen we het vonnis. Dit kan bijvoorbeeld zijn 8 jaar tijdelijke vrijheidsstraf waarvan 5 jaar onvoorwaardelijk.

1

2

3

4

5

6

7

8

OvJ leest tenlastenlegging voor

laatste woord verdachte

opening zaak door de rechter

rechter stelt vragen

requisitoir (strafeis)

pleidooi van de advocaat

vonnis

OvJ reageert op pleidooi (repliek)

leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat de rechterlijke macht de bevoegdheid heeft om te berechten, hoe zij dit doet en welke procedures de rechtspraak en het OM volgen.
  
• Je kent de 8 stappen in een rechtszaak en kunt deze toelichten
• Je kunt noemen op welke manieren wordt gegarandeerd dat de rechtspraak zo eerlijk mogelijk is en kunt daarbij uitleggen waarom dit belangrijk is voor de rechten van een verdachte
• Je kunt een standpunt innemen over de wijze waarop media berichten over strafzaken
  

Rollenspel: De Rechtszaak

We verdelen de volgende rollen:

1. de Rechter
2. de Verdachten (3)
   
3. de advocaat
4. de officier van Jusititie
5. slachtoffer
   

Ga naar de studiewijzer op magister om te lezen wat er is gebeurd.

TIJDSPAD

les 1: ca. 35 minuten voorbereidingstijd
- groepsvorming 5 minuten
- doorlezen 15 minuten
- rolverdeling binnen groep 5 minuten
- verhaallijn bedenken 10 minuten
les 2: - 15 minuten voorbereiding/ afronding
- 25 minuten spelen

INSTRUCTIES VERDACHTEN

Er zijn drie verdachten: Aysa, Floris en Nathan. Jullie moeten om de beurt voor de kinderrechter verschijnen. Jullie zullen je moeten verantwoorden voor wat er gebeurd is.

Voorbereiding:
- Wat ga je zeggen?
- Bedenk wie heeft wat gedaan die avond
-Hoe kun je er voor zorgen dat de rechter jullie zo laag mogelijk straft?
- Wat ga je zeggen in je laatste woord?
overleg met de advocaten

Instructies advocaat

Eén van jullie gaat de advocaat spelen. De advocaat gaat de verdachten voorbereiden op de rechstzaak en raad geven. Bekijk wanneer jij het woord krijgt van de rechter.
Voorbereiding:
- Schrijf het pleidooi, reageer tijdens rechtszaak tijdens dupliek
- Hoe kun je voorkomen dat de verdachten naar de jeugdgevangenis moeten?
- Ze hebben niet allemaal hetzelfde gedaan en moeten daarom ook andere straffen krijgen.
- maak gebruik van deskundigen.
overleg met de verdachten

Instructies Slachtoffer
Eén van jullie speelt het slachtoffer. Het slachtoffer heeft spreekrecht, daarin mag hij vertellen wat hij voor een ellende heeft meegemaakt en welke gevolgen hij heeft ondervonden door het misdrijf.
Voorbereiding:
- Je bent vreselijk geschrokken en angstig en komt niet meer in het park.
- Je bent gewond geraakt, bijna was je dood geweest maar gelukkig werd je slagader net niet geraakt.
- De hond is doodsbang en durft de straat niet op
overleg met de officier van Justitie

Instructies Officier van Justitie
Eén van jullie is de OvJ. Jullie verzamelen bewijs tegen de verdachten. Als jullie iets tegenkomen wat ontlastend is dan moet je dat ook gebruiken. Jullie klagen de verdachten aan namens de maatschappij.

Voorbereiding:
- bereid de tenlastenlegging voor: Beschrijving van de gebeurtenissen en waar de personen verdacht van worden
-bereid het requisitoir voor: wat vinden jullie van de zaak en welke straffen eisen jullie?
-roep evt. getuigen op, reageer tijdens rechtszaak tijdens repliek
overleg met slachtoffers

INSTRUCTIES KINDERRECHTER(S)
Jullie gaan met de groep bespreken wat de hoogste en wat de laagste straf kan worden. Denk aan taakstraf, boete of een combinatie van straffen. Aan het einde van de rechtszaak ga je even overleggen over de definitieve straf. Jullie bepalen met de hele groep drie straffen. (let op dat het reeële straffen zijn.
voorbereiding:
- er komt 1 rechter
-schrijf de volgorde van sprekers op, kijk goed naar de stappen!
- jij bepaalt wie er mag spreken, wel moet je iedereen aan de orde laten komen
-de rechter is onpartijdig!
-doet een uitspraak

Artikel met inhoud voor gevorderden

Jeugdstarfrecht of volwassen strafrecht?

Verloop van de rechtszaak tijdens de les
 
De bode roept de naam van de verdachte en de zaak, iedereen neemt plaats in de zittingszaal.
•  De rechter controleert de persoonsgegevens en geeft een korte uitleg aan de verdachte over zijn/haar rechten tijdens de zitting, zoals het recht om niet te antwoorden op vragen die worden gesteld.
•  De officier van justitie leest de tenlastelegging voor. Hierin staat waarvan de verdachte wordt verdacht.
•  Onderzoek door de rechter (vragen aan de verdachte, horen van getuigen/deskundigen en behandelen van de stukken).
•  In sommige gevallen mag een slachtoffer spreekrecht uitoefenen. Het slachtoffer mag dan aan de rechter – los van een verzoek tot schadevergoeding – toelichten welke gevolgen het strafbare feit voor hem/haar heeft gehad.
•  De officier van justitie geeft zijn standpunt over de zaak (requisitoir) en zegt welke straf hij eist.
•  Daarna houdt de advocaat of uw kind zelf een pleidooi. Dit is de verdediging van de verdachte.
•  De officier van justitie mag ingaan op het pleidooi.
•  De verdachte of zijn/haar advocaat mag reageren op wat de officier heeft gezegd. De verdachte mag zelf geen vragen stellen aan de officier van justitie. Wel mag hij/zij aangeven als iets niet duidelijk is.
•  De verdachte krijgt het laatste woord.
•  Na het laatste woord sluit de rechter het onderzoek af. De rechter geeft aan wanneer de uitspraak zal worden gedaan. De uitspraak heet het vonnis.

leerdoelen behaald?

• Wat verstaan we onder onschuldpresumptie en het opportuniteitsbeginsel en waarom is dat van belang?
• Je kent de 8 stappen in een rechtszaak en kunt deze toelichten
• Je kunt noemen op welke manieren wordt gegarandeerd dat de rechtspraak zo eerlijk mogelijk is en kunt daarbij uitleggen waarom dit belangrijk is voor de rechten van een verdachte

Opdracht bronnen gedetineerden

Kijk op deze site van het cbs en beantwoord de volgende vragen:

Welke leeftijdsgroep doet het met name goed?
Geef een verklaring voor de daling van het gedetineerden in Nederlandse gevangenissen
Kunnen we aan de hand van deze cijfers iets zeggen over de mate van criminaliteit in Nederland?