Stijlfiguren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Stijlfiguren om je 'lichter' of 'zwaarder' uit te drukken

Leerdoel

Je kan de volgende stijlfiguren uitleggen en herkennen: Eufemisme, Understatement, Litotes, Ironie, Hyperbool.

Deze les

Uitleg met quizvragen (20 minuten)

Opdrachten online maken (15 minuten)

Afsluiter (5 minuten)

Stijlfiguren

Een stijlfiguur is een vaste vorm (‘figuur’) van zeggen (‘stijl’). Door stijlfiguren te gebruiken, verfraai je de vorm van je mededeling. Op die manier maak je je tekst aantrekkelijk.

Stijlfiguren om je 'lichter' uit te drukken

Eufemisme

Een eufemisme is een ‘verzachtende uitdrukking’. Sprekers gebruiken eufemismen om termen die hard of grof klinken, te vermijden. Het gaat dan vooral om zaken waar je niet zo gemakkelijk over praat, bijvoorbeeld ziekte (tb = afkorting tuberculose), dood (inslapen), dronkenschap (te diep in het glaasje kijken), overgewicht (volslank), laag aangeschreven beroepen (interieurverzorgster), seks (de liefde bedrijven, naar bed gaan met, het bed delen), toiletgang (maag-darmstoornissen) en misdaad (ontvreemden).

In welke zin staat een eufemisme?

1. Peter wordt gek van de jeuk.
2. Peter moet een kleine boodschap.
3. Toen Peter klaar was met het overschrijven van de Bijbel, zei hij: "Ach, een kleine moeite."
4. Peter sterft van de honger.

Wat is een eufemisme?

1. Stijlfiguur waarmee je iets overdrijft
2. Stijlfiguur waarmee je iets benadrukt
3. Stijlfiguur waarmee je iets mooier, leuker en minder erg maakt.
4. Stijlfiguur waarmee je iets erger, lelijker en slechter maakt

Stijlfiguren om je 'lichter' uit te drukken

Understatement

Een understatement wordt gebruikt om ernstige (of grote) zaken als minder ernstig (of minder groot) voor te stellen. Soms zit er iets van (zelf)spot in. Anders dan het eufemisme is het understatement niet bedoeld om te voorkomen dat je onbeschaafd overkomt.

– Rock-’n-rollzanger Elvis Presley bewoonde in Memphis een aardig optrekje, dat nu als museum jaarlijks door vele toeristen wordt bezocht: Graceland.

Wat is een understatement?

1. Een beeldspraak waarbij je beeld gebruikt
2. Een stijlfiguur waarmee je bewust iets extra sterk uitdrukt
3. Een stijlfiguur waarmee je iets bewust minder sterk uitdrukt
4. Een stijlfiguur waarmee je meerdere dingen opsomt achter elkaar

Een schrijver gebruikt een understatement om ....

1. iets extra op te laten vallen.
2. iets minder groot of belangrijk te maken
3. iets zachter te laten klinken.

Stijlfiguren om je 'lichter' uit te drukken

Litotes

Een litotes (klemtoon op de eerste lettergreep) is een speciale vorm van het understatement (of een eufemisme). Bij deze stijlfiguur beweer je iets door het tegendeel daarvan te ontkennen.

– Hoe heeft het vorige kabinet het eigenlijk gedaan? Die vraagt dringt zich extra op, omdat de burgers niet overlopen van dankbaarheid. (= ontevreden zijn)

Een litotes is een bijzondere vorm van het understatement.

1. waar
2. niet waar

Litotes?

1. Dat heb je niet slecht gedaan!
2. Een tien voor het proefwerk? Dat is best netjes.
3. Spieken is geen onbekend verschijnsel op de middelbare school.
4. Toen Feyenoord kampioen werd stond het hele stadion op zijn kop.

Stijlfiguren om je 'lichter' of 'zwaarder' uit te drukken

Ironie

Ironie is een milde vorm van spot. Een ironische opmerking is nooit kwetsend bedoeld. Vaak bedoelt de spreker het tegenovergestelde van wat hij zegt.

– Tegen een laatkomer: Je bent weer lekker op tijd.

Wat is ironie?

1. Een vorm van overdrijving
2. Het tegenovergestelde van wat bedoeld is

Een voorbeeld van ironie is..

1. "Wat ben je toch een aardige jongen!" Als hij iets aardigs zegt en dat normaal nooit doet.
2. "Wat ben je toch een aardige jongen!" Als hij net iets lelijks tegen iemand gezegd hebt.
3. "Wat ben je toch een aardige jongen!" Als je het niet meent.
4. "Wat ben je toch een aardige jongen?!" Als je je afvraagt of het zo is.

Stijlfiguren om je 'zwaarder' uit te drukken

Hyperbool

Een hyperbool is een overdrijving.

Jeminee, wat is wel de lelijkste jurk die ik ooit heb gezien! Ik zou willen dat ik mijn ogen uit hun kassen kan rukken!

Wat een lelijke jongen! Daar zou ik mijn hond nog vanaf schoppen!

Hyperbool of understatement?

1. Hyperbool: Ik heb helemaal niets om aan te trekken!
2. Understatement: Ik heb helemaal niets om aan te trekken!

Hyperbool of understatement?

1. Understatement: Ze was een tikje vermoeid na het lopen van de marathon.
2. Hyperbool: Ze was een tikje vermoeid na het lopen van de marathon.

Het tegenovergestelde van een understatement is een...

1. Litotes
2. Hyperbool
3. Ironische opmerking
4. Eufemisme

Maken (planner)

NieuwNederlands Cursus 5: Paragraaf 11: Opdracht 1 en 2 maken

Leg de overeenkomst en het verschil uit tussen een eufemisme en een understatement.

Leg de overeenkomst en het verschil uit tussen een eufemisme en een understatement.

Overeenkomst: Beide zijn het manieren om dingen lichter uit te drukken.

Verschil: Bij het eufemisme is het doel om dingen minder hard over te laten komen (om beschaafd over te komen). Het understatement wordt juist vaak  om een humoristisch effect te bereiken.

Eufemisme: Hij is heengegaan. (i.p.v. Hij is doodgegaan)

Understatement: een aardig optrekje (i.p.v. een gigantisch huis)