Ontwikkelingen van het leven op aarde b4 + b5

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Ontwikkelingen van het leven op aarde

Hoeveel jaar geleden denk jij dat de aarde ontstaan is?

De vorige les heb je geleerd welke argumenten er zijn voor de evolutietheorie.

Denk bijvoorbeeld aan fossielen

leerdoelen

Aan het einde van deze les kun je:

*  een geologische tijdschaal aflezen

* de ontwikkeling van het leven op aarde beschrijven

Inhoud van deze les

- Slides met voorbeelden geologische tijdschaal en uitleg

- Vragen over de ontwikkeling van het leven in het water en op het land

- Voor extra uitleg of achtergrondinformatie vind je vanaf slide 43 diverse filmpjes

Wat weet je (al) van de geschiedenis van het leven?

1. Kun je een geologische tijdschaal en een tijdbalk aflezen?

2. Weet je wat een tijdperk is?

3. Weet je wanner de aarde ontstaan is?

Geologie = de leer van de aarde

Geologische tijdschaal: Geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

De geschiedenis van het leven op aarde is verdeeld in tijdperken.

Tijdperk = ERA: Een lange periode waarin veel gebeurd is. 

Tijdperken zijn onderverdeeld in perioden

Tijdbalk: Verdeelt de geschiedenis in delen

De aarde bestaat ongeveer 4600 miljoen jaar

4600 miljoen = 4,6 miljard jaar

Geschiedenis van het leven

De ontwikkeling van het leven op aarde

De afbeelding hiernaast geeft veel informatie. 

Je ziet hoe de continenten zich over de aarde verdeeld hebben.

Je ziet een verdeling in Tijdperken en perioden

En wat de belangrijke gebeurtenissen in de loop der tijd zijn.

Weetje! Je leest een geologische tijdschaal altijd van onder naar boven. 

De ontwikkeling van het leven op aarde

In de figuur hiernaast zie je dat de periode na het Precabrium verdeeld wordt in tijdvakken ofwel era. Daarnaast worden de tijdvakken weer verdeeld in periodes.

De ontwikkeling van het leven op aarde

Vanaf het Cabrium (542 miljoen jaar geleden) ontstaan er enorm veel nieuwe soorten organismen op aarde.

Daarom wordt op een tijdschaal van de ontwikkeling van het leven op aarde, het Precambrium ingekort tot een korter balkje, om zo meer ruimte te krijgen voor de periode vanaf het Cambrium. Of zoals in het voorbeeld hiernaast: de balk vanaf het Cambrium wordt uitgerekt.

Tijdbalk

De tijdbalk verdeelt 

de geschiedenis van de aarde in delen.

Ongeveer 4600 miljoen jaar geleden (4,6 miljard) ontstond de aarde.

Er was geen leven mogelijk. Hiervoor was het veel te heet (waarschijnlijk 400 graden Celsius).

1

Eerste bacteriën

3

Eerste eenvoudige vormen van leven

2

Zuurstof in de atmosfeer

4

Eerste eencellige planten

5

Eerste meercellige organismen

6

Eerste dieren

7

Eerste landplanten

8

Eerste landdieren

9

Eerste mensen (mensachtigen)

10

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. Ongeveer 3 miljard jaar geleden
2. Ongeveer 13,7 miljard jaar geleden
3. Ongeveer 4,6 miljoen jaar geleden
4. Ongeveer 4,6 miljard jaar geleden

ERA

ERA = Tijdperk: een lange tijd waarin van alles gebeurt

3

Geologische tijdschaal

Deze geeft de indeling van de geschiedenis op aarde weer.

2

Geologie

Geologie is de leer van de aarde

1

Levensvormen

Je ziet welke organismen aanwezig zijn in welk tijdperk / welke periode.

De oudste levensvormen zie je onderaan in de afbeelding.

5

EON

EON = Een Zeer lang tijdperk. Bestaat uit meerdere ERA

4

Ontwikkeling van het leven op aarde.

Zie ook blz 232 + 233 van je tekstboek

3 tijdperken

12 perioden

              mjg = 

miljoen jaar geleden

Dit hoef je niet te leren maar wel :

- snappen

- af kunnen lezen 

- conclusies kunnen trekken 

Hoe heet het tijdperk waarin het leven op aarde is ontstaan?

Mensen leven in het tijdperk ..1...
in de periode ..2..

1. 1. Cenozoïcum 2. Kwartair
2. 1. Cenozoïcum 2. Tertiair
3. 1. Cenozoïcum 2. Holoceen
4. 1. Cenozoïcum 2. Pleistoceen

Het tijdperk
Mesosoïcum begon

1. 251 miljard jaar geleden
2. 251 miljoen jaar geleden
3. 65 miljard jaar geleden
4. 65 miljoen jaar geleden

De eerste eenvoudige
vormen van leven zijn:

1. dierlijke organismen
2. eencelligen
3. plantaardige organismen
4. schimmels

Het eerste leven: In het water

Zoals je in de tijdschaal hebt gezien is het allereeste leven op aarde ontstaan rond 3800 miljoen jaar geleden in de oceanen van onze planeet.

In het begin van het ontstaan van de aarde was er geen leven mogelijk, omdat het gewoonweg te heet was. Toen de aarde genoeg was afgekoeld ontstonden de eeste eenvoudige levensvormen. De lucht bevatte nog geen zuurstof.

Zuurstof kwam pas in de atmosfeer nadat er bacteriën waren ontstaan waarbij fotosynthese plaatsvond.

De zuurstof die vrijkomt bij fotosynthese vulde langzaam de atmosfeer. 

Door de toename van zuurstof konden zich weer nieuwe organismen ontwikkelen.

In het Precambrium leefde er nog geen roofdieren. De dieren die er waren zaten vast op 

de bodem of dreven langzaam rond in het water en voedden zich met algen.

Tijdens welke periode in de geschiedenis van de aarde zijn de meeste afdelingen van het dierenrijk ontstaan?

De dieren die tijdens het precambrium leefden, konden zich niet snel bewegen. Ze hadden ook geen stevige, beschermende delen. leg uit waarom ze deze kenmerken niet nodig hadden.

Toen het leven op aarde ontstond, had de lucht een andere samenstelling dan de lucht nu. Noem een belangrijk verschil.

Na het leven in het water: LEVEN OP HET LAND

Na het Precabrium, komt het Cambrium. In deze periode vindt er een explosie van levensvormen plaatst. Dat wil zeggen dat er in een korte periode veel nieuwe organismen ontstaan.

De eerste organismen die uit water komen zijn de planten. 

Rond 460 miljoen jaar geleden ontstaan de eerste landplanten. 

Deze planten veroveren het land en gaan weelderig groeien op de kale vlakten.

Hierdoor ontstaat er veel voedsel op het land, waardoor sommige dieren 

ook langzaam het water verlaten. 

10 miljoen jaar na de planten, volgen dan ook de eerste landdieren. 

Eerst geleedpotigen (vooral duizendpoten) en

 daarna amfibieën.

Na het leven in het water: LEVEN OP HET LAND

ong. 500 miljoen jaar geleden: Eerste landplanten en de vissen.

ong. 450 miljoen jaar geleden:  Eerste landdieren: Vooral de geleedpotigen, vooral duizendpoten. 

                                                  Later andere gewervelden op het land: De amfibieën en de reptielen.

ong. 251 miljoen jaar geleden:  Bloeitijd van de reptielen: allerlei soorten sauriërs (hagedissen).

Ze leefden ook in het water en de lucht.

Er leefden enorme sauriërs: dinosauriërs

Toen de sauriërs ontstonden, 

ontstonden ook de eerste zoogdieren en vogels.

In welk tijdperk leven we nu?

In welke periode leven we nu?

De eerste landplanten verschenen ongeveer 460 miljoen jaar geleden (mjg). Tijdens welke periode gebeurde dit?

Noem drie perioden waarin de sauriërs hun bloeitijd hadden?

Uitsterven sauriërs

Misschien heeft een enorme knal, veroorzaakt doordat een rotsblok vanuit de ruimte insloeg op aarde, er voor gezorgd dat de suariërs zijn uitgestorven. 

Dit gebeurde ongeveer 65 miljoen jaar geleden.

De explosie veroorzaakte grote bosbranden waardoor er een paar jaren zwarte wolken van stof en roet boven het aardoppervlak hingen. 

Het zonlicht bereikte de aarde niet meer. 

Het wat bijna donker en de temperatuur daalde sterk. 

Zoogdieren en vogels overleefden, de sauriërs stierven uit. 

In de geologische tijdschaal is af te lezen dat het tijdperk Mesozoïcum overgaat in het tijdperk Cenozoïcum. Hoeveel jaar geleden vond deze overgang plaats?

Door welke gebeurtenis is de overgang van Mesozoïcum naar Cenozoïcum plotseling opgetreden?

Welke gevolgen heeft deze gebeurtenis vermoedelijk gehad voor het klimaat op aarde?

Welke gevolgen had deze gebeurtenis voor de ontwikkeling van het leven op aarde?

Hoeveel miljoen jaar lang 'overheersende sauriërs het leven op aarde?

Hoe lang geleden leefde de gemeenschappelijke voorouder van de gehele wereldbevolking?

65 miljoen jaar geleden sloeg een meteoriet in op aarde. Deze inslag heeft grote gevolgen gehad voor verschillende diergroepen op aarde. Hiernaast zie je voor verschillende diergroepen weergegeven welk percentage van de soorten uitstierf als gevolg van de meteoriet inslag. 

Beantwoord de volgende vragen met behulp van deze afbeelding.

Welke diergroep is in zijn geheel uitgestorven als gevolg van de meteorietinslag?

Welke diergroep is niet in aantal achteruitgegaan door de meteorietinslag?

Zijn alle zoogdieren even zwaar getroffen door de meteorietinslag? Leg je antwoord uit

Welke diergroep is door de meteoriet inslag zwaar getroffen, maar is daarna toch weer tot bloei gekomen?

Evolutie van mensen

Minder aap, meer mens.

ong. 3 miljoen jaar geleden: Eerste mensachtigen

 

Onze voorouders:

Wetenschappers vonden overblijfselen van een soort aapmensen die langzaam rechtop gingen lopen, hun haar verloren en gereedschap leerden gebruiken. 

De homo erectus is een van de soorten mensachtigen die hebben bestaan. Ze hadden meer succes dan hun hurkende, harige tijdgenoten. 

Zo werden we in vijf à zes miljoen jaar langzaam maar zeker minder aap en meer mens. 

De mensensoort die nu leeft noem je de Homo sapiens.

Homo erectus

Homo sapiens

Maken opdracht 10, 11, 12 en 13 vanaf blz 213 werkboek