ME les 9 Bedelorden en Scholastiek

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Les 9 ME Bedelorden en Scholastiek

Giotto en steden

HERHALING 

quizvragen

De gotische architectuur werd gekarakteriseerd door zware, massieve muren en kleine ramen.

1. juist
2. onjuist

Welk kenmerk is NIET typerend voor de gotiek?

1. Gebrandschilderde ramen
2. Verticale lijnen
3. Spitsbogen
4. Tongewelven

Gregoriaans is:

1. De taal die werd gesproken in de kloosters en kerken in de Middel Eeuwen
2. Type kloosterorde. Soberheid, in navolging van Christus, is kenmerkend voor de leefwijze en bouwstijl.
3. Benaming van de eenstemmige Latijnse onbegeleide kerkzang in de Katholieke kerk
4. Benaming voor (bouw)kunst uit Europa uit de 11e en 12e eeuw. Gebaseerd op de vroegere Romeinse bouwkunst, moet rondbogen en zware massieve dragende muren.

A: Latijn

B: Cistercienzers

C: Gregoriaans

D: Romaans

Dit zijn kenmerken van de Romaanse bouwstijl

1. Rondbogen
2. Spitsbogen
3. Grote ramen
4. Dikke muren

Dit zijn kenmerken van de Gotische bouwstijl:

1. Luchtbogen
2. Pinakels
3. Kleine ramen
4. Tongewelven

Wat is het verschil tussen een mysteriespel en een mirakelspel?

1. Een mysteriespel is gebaseerd op de Bijbelverhalen.
2. Een mirakelspel staat losser van de Bijbel en gaat over zondaars die op wonderbaarlijke wijze hun leven verbeteren.
3. Een mirakspel is gebaseerd op de Bijbelverhalen.
4. Een mysteriespel staat losser van de Bijbel en gaat over zondaars die op wonderbaarlijke wijze hun leven verbeteren.

lesdoelen

• je weet welke twee bedelorden er zijn 
• je weet wat ze doen en waar hun focus ligt
• je weet wie Franciscus van Assisi en Thomas van Aquino zijn
• je weet wat scholastiek is 
• je kunt kenmerken van het werk van Giotto benoemen

Bedelorden

• Vanaf 1200 vestigen kloosterorden zich in de steden
• Leven van giften (= bedel-orden)
• In ruil daarvoor leveren zij diensten aan de stad (onderwijs, ziekenzorg, armenzorg)

• Boost de ontwikkeling in de steden

2.3 Bedelorden 

Twee beroemde bedelorden:

Franciscanen 

• Ze geloven in het belang van spirituele eenvoud en naastenliefde
• Eenvoudige levensstijl

Dominicanen 

• nadruk op studie en intellectuele groei als middelen om het geloof te verdiepen
• academische benadering van het geloof.

Leven van giften van burgers in ruil voor diensten: 

• Onderwijs
• Armenzorg
• Ziekenzorg. 

Focus op:

• Wetenschap 
• onderzoekende houding 
• Kunst met levensechte uitstraling.

Conclusie: 
Geloof komt dichter tot de mens.   

Franciscus van Assisi
(1182 (?) - 1226)

• Stel regels op voor bedelorde
• Geeft al zijn bezitting op (minderbroeders)
• Preekt op staat, in de volkstaal


• Krijgt volgelingen die meereizen
• Verbeeldt de Bijbelverhalen (bijv. kerststal)
• Benadrukt menselijke kant Jezus
• Einde van zijn leven: trekt zich terug om te vasten/bidden. Krijgt wonden van gekruisigde Jezus op zijn lichaam. (Voor volgelingen bewijs van zijn eenwording met Christus)

San Francesco, Assisi

Romaanse kerk

fresco's met leven van Franciscus. 

De fresco's in de San Francesco verbeelden het leven van Franciscus. Ze zijn gemaakt door Giotto (1266-1337). 

In Italië tref je ook bij kerken uit de late middeleeuwen nog steeds de romaanse bouwstijl

Grote raampartijen zijn niet handig in combinatie met het Italiaanse klimaat

sobere eenvoudige bouwstijl past bij Franciscus

Giotto - 

De dood van de heilige franciscus

• kloppend perspectief
• plooien niet meer schematisch
• houdingen van echte mense

Combinatie van drie scenes in één werk. 

Onderaan: rouwende monniken 

Midden: Begrafenis van Franciscus 

Boven: Verijst Franciscus naar de hemel 

Giotto 

                                                                       Berlinghieri

• De mens van de late middeleeuwen gaat op onderzoek uit. 

• Vanuit kathedraalscholen ontstaan universiteiten. Het onderwijs is gebaseerd op de artes liberales (trivium en Quadrivium) Scholastiek.

• Scholastiek: filosofische stroming waarbij de leer van de Bijbel in verbinding wordt gebracht met niet Bijbelse bronnen, zoals filosofen uit de Oudheid (Aristoteles).

De mens van de late middeleeuwen gaat op onderzoek uit. De wereld is door God gegeven is de gedachte, maar dat betekent niet dat je niet alles mag onderzoeken.

Trivium:

Grammatica: De studie van taal en literatuur.

Dialectica (Logica): De kunst van het redeneren en argumenteren.

Retorica: De kunst van het spreken en schrijven.

Quadrivium:

Aritmetica: De studie van getallen en wiskunde.

Geometria: De studie van meetkunde en ruimtelijke relaties.

Musica: De studie van muziek en harmonie.

Astronomia: De studie van sterrenkunde en de bewegingen van hemellichamen.

Deze vakken werden beschouwd als essentieel voor een vrije burger om een zelfstandige rol in de maatschappij te kunnen vervullen en weloverwogen keuzes te maken

 

• Dominicaan: Thomas van Aquino 
• gedachtengoed werd belangrijk voor de late Middeleeuwen. Hij was een scholasticus.
• altaarstuk:

Thomas van Aquino ingefluisterd door Jezus Christus. 

Schrijvers van de Bijbel, zoals Mozes en Paulus, houden boeken voor hem open en filosofen uit de oudheid als Plato en Aristoteles doen dat ook. 

Nieuwe bestuursvorm

• In de Italiaanse steden ontstaat vorm van democratie
• Betrokkenheid van de burgers is essentieel
•  Fresco ''Allegorie van goed en van slecht bestuur'' door Ambrogio Lorenzetti (1338) in Palazzo Publico in Siena. 

(Fresco: muurschildering met kleurstoffen/

pigmenten op een natte kalklaag (al fresco))

Fresco's van de kunstenaar Lorenzetti op muren van Palazzo Pubblico in de Italiaanse stad Siena laten "Het goede bewind" zien. Hieronder zie je één van de Fresco's:

Vragen op volgende dia!!! >>>

Noem twee voorbeelden als gevolg van het goede bewind zoals Lorenzetti dat verbeelde.

HUISWERK

• zelfstudie in reflectie: ONTWIKKELING STEDEN
• lees/leer in je boek over Sienna
• onderzoek naar goed bestuur
• schildering van Lorenzetti 

Wat doen bedelorden voor de stad en wat krijgen ze ervoor terug?

Ze verlenen diensten aan de stad, zoals onderwijs, armenzorg of ziekenzorg. In ruil daarvoor krijgen ze giften van de burgerij.

Wat is scholastiek?

Wat is de naam van één van de belangrijkste scholastici?

Fransiscus van Assisi

De meeste bewaard gebleven muziek is bestemd voor gebruik in de kerk. Pas in de late-middeleeuwen worden niet-kerkelijke liederen in notenschrift bewaard en uitgegeven. Door wie wordt die muziek geschreven?

Wat is niet een correct verschil tussen een troubadour en een straatartiest?

NIET

1. De troubadour is vaak van adel en heeft een opleiding genoten, de straatmuzikant niet.
2. De troubadour treedt op aan het hof, de straatmuzikant voor het volk, op straat en in drinklokalen.
3. De straatmuzikant bezingt veel de hoofse liefde, dat geldt niet voor de troubadour.
4. De troubadour staat hoog in aanzien, de straatmuzikant staat laag in aanzien,

Wat was er vernieuwend aan het werk van Giotto?

Antwoorden over 'Het goede bewind'

-Er zijn bouwactiviteiten te zien in de stad.

• In de stad heerst rust, het is er veilig.

• Er is bedrijvigheid, je ziet ambachtslieden in hun werkplaatsen aan het werk.

• Er wordt onderwijs gegeven.

• Er worden in de stad allerlei producten verkocht, er is overvloed.

• Van buiten de stad worden door de poort allerlei (landbouwproducten)

ingevoerd. De ezels zijn bepakt en bezakt.

• Voor de rijken is er tijd genoeg voor het maken van een rijtoer.

• Er wordt gedanst in de stad.

In gedichten en liedteksten van de troubadours is de hoofse liefde een belangrijk onderwerp. Maak een tekening van wat je denkt dat hoofse liefde is.

Wat wordt hier afgebeeld en wat is de betekenis ervan?

Wat voor houding bevorderen de bedelorden?

1. Ze bevorderen de focus op het geloof.
2. Ze bevorderen een wetenschappelijke en onderzoekende houding.
3. Ze bevorderen aandacht voor de natuur.
4. Ze bevorderen een regelmatig bezoek aan de kerk.