2. Athene en Sparta

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

3. De Grieken

2. Athene en Sparta

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je...

- begrijpen hoe de Atheense democratie ontstond en hoe deze democratie functioneerde.

- voorbeelden geven van verschillen tussen Sparta en Athene.

- verklaren waarom de Peloponnesische Oorlog uitbrak en uitleggen welk gevolg dat had voor Athene.

Maken

• Opdracht 1: Bestuur van poleis
  op bladzijde 55.

Politiek

• In elke polis was er werk te doen dat te maken had met het bestuur.
  
  
• Besturen werd politiek genoemd, naar het woord polis. 
  
  
• Er waren veel verschillende poleis, dus verschillende manieren van besturen!

Stadstaten

• In veel stadstaten was een koning de baas.
  
  
• Door erfopvolging komt de volgende koning aan de macht. (monarchie)

Rijke mensen

• In veel stadstaten verdween de monarchie in de loop van de tijd. 
  
• Een kleine groep inwoners die rijk was geworden met overzeese handel kon eigen wapenuitrusting betalen en meehelpen in de polis.
  
  
• Zij kregen belangrijke bestuurstaken: het regeren door een groep belangrijke mensen noem je een aristocratie

Alleenheersers?

• Een derde regeringsvorm in Griekenland was een tirannie.
  
  
• Een tiran was een alleenheerser die alle macht naar zich toe had getrokken. 
  
  
• Soms met goedkeuring van het volk, maar vaak met geweld.

De Atheense 

democratie

• In Athene was het volk de baas. 
• Er werd gestemd over belangrijke beslissingen.
• Dat was niet altijd zo geweest...

Peisistratos (1)

• Verdreef in 546 v.Chr. de meeste aristrocraten. > Greep de macht en pakte de rijkdom (grond) van de overgebleven aristocratische families.
• Verdeelde dit onder arme Atheners.
  
• Verbeterde de rechtspraak door rechters aan te stellen.
  
• Sloot vrede met andere stadstaten.
  
• Verlaagde de belastingen.
• De welvaart steeg, meer mensen hebben geld voor wapenuitrusting.

Peisistratos (2)

Gevolgen

• Wie kan meevechten, mag meebeslissen!
• Dus: meer mensen politieke invloed.
• Peisistratos was het hier niet mee eens en probeerde de macht te behouden: hij en zijn opvolgers onderdrukte de mensen die niet eens met hen waren.
  
• De onvrede groeide en de Atheners willen geen tiran meer!

Maken

• Opdracht 3: Het ontstaan van de democratie, op bladzijde 55.

Het volk beslist

• Rond 510 v. Chr. komt Kleisthenes met nieuwe wetten en voert een échte democratie in.
  
  
• Het volk (demos) heeft de macht (kratos).
  
  
• Niet iedereen hoorde bij de demos: vrouwen, kinderen, slaven en immigraten hadden geen rechten.

Burgerschap

• Als je een Griekse man was had jij burgerschap. 
  
  
• Dan mag jij een jaar lang in de
  'raad van 500' zitten. 
  
  
• Dagelijkse leiding, belastingverhogingen,. oorlogen.
  

Kenmerken van de Atheense democratie

• Directe democratie :  iedereen met stemrecht moet zelf bij de vergadering aanwezig zijn om te stemmen over besluiten. 
  
  
• Volksvergadering (buiten)

Ostracisme?

• Ostracisme (schervenrechtbank) 
  
  
• Democratie beschermen,
  tirannie voorkomen!
  
  
• Naam op potscherf
  
  
• Verbannen voor 10 jaar

Maken

Opdracht 4 en 5 op bladzijde 56.

Sparta

In de 8e eeuw v.C. veroverden zij hun buurland Messenie.

Bewoners voortaan bezit van Sparta.

Maar... nu waren er meer Messeniërs en slaven dan Spartanen.

Oplossing: leven in Sparta gericht op oorlog voeren.

Spartaanse Opvoeding

Geboorte – keuring

Vanaf zeven jaar (jongens) – keiharde Spartaanse training

Twaalf jaar zit je in de mannenwereld - voorbereiden op volwassenheid.

Zestien jaar = volwassenheid.

Dertig jaar – Volwaardig Spartaan

Stadstaat Sparta 

• Jongens gingen vanaf 7 jaar uit huis voor militaire training.
  
  

Een Spartaanse opvoeding: training van uithoudingsvermogen. 

• Volwassen mannen leven in eetgenootschappen. 
  
  
• Meisjes werden thuis opgevoed. 

Sparta

• Militaire staat.
  
  
• Hoplieten de enige burgers met alle rechten.
  
  

• Kinderen krijgen een zware, Spartaanse opvoeding

Sparta bestuur

• Andere regeringsvorm dan in de rest van Griekenland.
  
  
• 30 oude, wijze mannen nam belangrijke beslissingen.
  
• 2 koningen, die bij een oorlog legers aanvoerden.
  
• 5 opzichters, gekozen door de volksvergadering om ervoor te zorgen dat de koningen te veel macht krijgen.

Maken

• Opdracht 8 op bladzijde 58.

Samen lezen

• "De Perzen vallen aan" en
  "Oorlog in Griekenland" op
  bladzijde 51.

Alexander de Grote

Grieks-Perzische Oorlogen 

500 v Chr.  Eerste Perzische Oorlog

• Perzische Rijk verovert grote gebieden
• Griekse kolonies
  
• Ionische Opstand
• Athene steunt kolonies 

Alexander de Grote

Grieks-Perzische Oorlogen 

• Perzische vloot  
• Aan land bij Marathon
•  Onder leiding van Athene winnen de Grieken 

490 v Chr.  Eerste Perzische Oorlog

Alexander de Grote

Grieks-Perzische Oorlogen 

480 v Chr. Tweede Perzische Oorlog

• Perzen willen wraak 
• Griekse steden werken samen: Helleense Bond
• Sparta heeft de leiding
• Slag bij Thermopylea  
• Perzen winnen 
• Maar... Athene had nog een vloot 

Alexander de Grote

Grieks-Perzische Oorlogen 

480 v Chr. Tweede Perzische Oorlog

• Atheense vloot lokt de Perzen in de val bij Salamis
• Later wint Athene op het land bij Plataeae
• Perzen laten voortaan de Griekse steden met rust

Alexander de Grote

Peloponnesische  Oorlog

431 v Chr. 

• Athene (democratie) en Sparta (aristocratie) ruzie 
• Wie is de belangrijkste stadstaat?
• Athene: Delische Bond
• Sparta: Peloponnesische Bond
• Sparta wint
• maar jaar later jagen de inwoners van Athene de Spartanen weg  

Welk bestuur had de stad Athene?

1. Keizer
2. Democratie
3. Adel
4. Koning

Wat betekent democratie?

1. Een koning regeert
2. Het volk regeert
3. Een tiran regeert
4. Een kleine groep rijken regeert

I. Athene lag in Griekenland, Sparta niet.
II. Athene was een stadstaat, Sparta niet.

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist

Wie mochten meebeslissen in de Atheense democratie?

1. slaven
2. vreemdelingen
3. vrouwen
4. mannen

In Athene kreeg je burgerrecht als...

1. Je in Athene geboren was
2. Je vader in Athene geboren was
3. Je beide ouders in Athene geboren waren
4. Je moeder in Athene geboren was

De naam van de persoon die het meest genoemd werd tijdens het schervengericht.....

1. Moest voor tien jaar in de gevangenis
2. Werd meteen vermoord
3. Werd voor tien jaar verbannen uit Athene
4. Mocht nooit meer in Athene komen

Geef één overeenkomst tussen de Atheense democratie en de democratie die wij in Nederland kennen.

Geef twee verschillen tussen de Atheense democratie en de democratie die wij in Nederland kennen.

Maken paragraaf 2

• Opdracht 1, 3, 4, 5 en 8 heb je al gemaakt. 
• De rest van de opdrachten uit de paragraaf is huiswerk voor de volgende les. De rest van de les heb je de tijd hiervoor.