3.1

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Pak je boek, je schrift, je rekenmachine en een pen/potlood

kauwgom in de prullenbak

mobiel in de telefoontas

ik loop langs en controleer het gemaakte huiswerk

• je gaat  6 minuten in sti

Deze les?

• we kijken even terug naar de vorige lessen
• we kijken het gemaakt werk na
• uitleg, je bent stil en doet goed mee
• we kijken naar de te maken opdrachten
• je maakt een samenvatting over de paragraaf
• je begint aan het huiswerk
• we sluiten de les af 

Vragen (aan mij) mogen altijd gesteld worden

• Ik weet wat brutoloon is
• Ik weet wat nettoloon is
• Ik weet wat een salarisspecificatie of loonstrook is, en kan deze lesen
• Ik weet het verschil tussen de AOW en het bedrijfspensioen
• Ik weet waar de loonheffing uit bestaat
• Ik weet wat loonbelasting is
• Ik ken vier volksverzekeringen
• Ik weet wat de Zorgverzekeringswet inhoudt
• Ik weet wat de loonkosten voor de werkgever zijn
• Ik ken twee werknemersverzekeringen
• Ik weet wat inflatie is 
• Ik weet wat koopkracht is

LEER              EN

• Ik weet wat geldontwaarding is
• Ik weet wat een reële inkomensstijging is
• Ik weet hoe ik het loonindexcijfer moet berekenen
• Ik weet hoe ik het prijsindexcijfer moet berekenen
• Ik weet wat het consumentenprijsindexcijfer is
• Ik weet hoe ik het consumentenprijsindexcijfer moet berekenen
• Ik weet welke inkomenssoorten er zijn
• Ik weet wat arbeidsinkomens zijn en kan er zes noemen
• Ik weet wat vermogensinkomens zijn en kan er drie noemen
• Ik weet wat overdrachtsinkomens zijn en kan er vijf nomen
• Ik weet negen oorzaken van inkomensverschillen

LEER              EN

2.21a

1. spaargeld => vermogensinkomen

2. studiefinanciering => overdrachtsinkomen

3. salaris => arbeidsinkomen

4. ww-uitkering => overdrachtsinkomen

5. bedrijfspensioen => arbeidsinkomen

6. AOW-uitkering => overdrachtsinkomen

7. huuropbrengst => vermogensinkomen 

Inkomensvormen

2.21b

1. juist, om mensen te krijgen wordt meer loon betaald

2. onjuist huur => vermogensinkomen

3. juist, overdrachtsinkomen komt van de belastingdienst

4. juist, gages en honoraria => arbeidsinkomen

5. juist (met nog 6 andere oorzaken)

2.22a

Arbeidsinkomen: (loon, salaris,) 

• bedrijfspensioen, 
• honorarium, 
• gage, 
• soldij (soldaten) 
• en courtage (makelaar)

Hoofdstuk 3 Het huishouden

Huishouden: je ben een huishouden als je alleen of samen met anderen gezamenlijk economische beslissingen neemt. 

§3.1 Ontvangsten en uitgaven 

Begroting: schatting van verwachte inkomsten en uitgaven in een overzicht.

Budgetteren: zorgen voor evenwicht tussen de verwachte inkomsten en verwachte uitgaven.

NIBUD: financiële zelfredzaamheid van consumenten verhogen.

Ontvangsten en uitgaven 

soorten uitgaven:

huishoudelijke uitgaven

vaste lasten

reserveringen

soorten inkomsten:

arbeidsinkomen

inkomen uit bezit

overdrachtsinkomen

besteedbaar inkomen

arbeidsinkomen + inkomen uit vermogen + overdrachtsinkomen - belastingen, premies en overige inhoudingen

begrotingsoverschot: de inkomsten zijn hoger dan de uitgaven

begrotingstekort: de uitgaven zijn hoger dan de inkomsten

Huishoudelijke uitgaven

Uitgaven voor levensmiddelen, huisdieren, cadeaus en bloemen, aanschaffen van kleine huishoudelijke spullen, uitgaan en zakgeld. Met andere woorden boodschappen. 

Huishoudelijke uitgaven

Vaste lasten

Reserveringen

eten

Geld dat je opzij zet voor een nieuwe auto

Videoland abonnement 

Contributie voetbalvereniging

Drinken

Huur

Zakgeld

Geld dat je opzij zet voor een wasmachine

Vervoerskosten

Wat zijn vaste lasten?

Rekenen:  

Wanneer is er sprake van een begrotingstekort en wanneer van een begrotigsoverschot?

1.  Begroting
2. Budgeteren
3. Besteedbaar inkomen
4. Primair inkomen

Wat moet je weten van §3.1?

Noteer in je schrift

Wat zijn huishoudelijke uitgaven?

Wat zijn reserveringen?

Opdrachten

3.1 toepassen begrippen 

3.2 toepassen begrippen en rekenen (1 maand is geen 4 weken)

3.2 verklaren

3.3 verklaren en tabel lezen

3.4 berekenen en uitleggen

  Begrippen

3.1a

Budgetteren: zorgen voor evenwicht tussen de verwachte inkomensten en de verwachte uitgaven. 

Zorgen dat je rondkomt van je inkomen.

3.1b 

Budgetteren is belangrijk: je krijgt zo een beter inzicht in de verwachte inkomsten en uitgaven en je kunt kijken in welke maanden je een tekort hebt en hoe je daar iets aan kunt veranderen, of hoe je dit kunt opvangen.

3.1c

Jaap verdient netto € 2.000,- per maand. Dit bedrag vormt zijn (arbeids)inkomen. Maandelijks heeft hij veel uitgaven. Met een begroting zet hij zijn inkomsten en uitgaven op een rijtje. Zo probeert hij evenwicht tussen zijn inkomsten en uitgaven te krijgen. Als zijn inkomen lager is dan zijn geschatte uitgave, moet hij bezuinigen of moet hij bij een bank geld lenen. Meestal geeft hij minder uit dan hij per maand ontvangt. Het verschil kan hij sparen.

3.2a

1. zout => huishoudelijke uitgave

2. abonnement => vaste lasten

3. nieuwe gordijnen => reserveringsuitgave

4. gitaar => reserveringsuitgave

5. gitaarles => vaste lasten

6. duur etentje => vaste lasten

7. contributie => vaste lasten

8. kapper => huishoudelijke uitgave

3.2b

2. is onjuist; 

    

overdrachtsinkomen = 

                                       brutototaal inkomen - bruto primair inkomen

    

primair inkomen = arbeidsinkomen plus inkomen uit bezit.

3.2c  per week € 120,- is per maand: 120x52/12 = € 520,-

3.2d  Je vaste lasten liggen vaak vast middels contracten die niet direct zijn op te zeggen, maar bijvoorbeeld aan het einde van het jaar. Je kunt bijvoorbeeld niet ineens minder huur gaan betalen.

3.2e  Ook de inkomsten kunnen niet altijd worden verhoogd: je kunt niet altijd of zomaar meer gaan werken of een beter betaalde baan krijgen.

3.2f  Uitgaven verminderen kan wel door te bezuinigen op huishoudelijke uitgaven (minder A-merken kopen, minder naar de kapper) of bezuinigen op reserveringsuitgaven (vakantie/cadeaus)

3.3a

Oorzaak geldproblemen: breekpunt tussen thuis en op jezelf

Als je thuis woont heb je weinig vaste lasten (huur, energie) als je dan op jezelf gaat wonen hou je daarom minder geld over (om te besteden aan leuke dingen) dan je voorheen gewend was.

3.3b

Door kostgeld te betalen wennen kinderen al aan de vaste lasten die je hebt als je op jezelf gaat wonen.

3.3c

De extra kosten moeten worden betaald door degene die zijn schuld niet had betaald. De schuldenaar. De schuld neemt dus toe!

3.3d

Bij een schuld van € 4.500,- zijn de incassokosten 

15% van € 2.500,- plus 10% van € 1.500,-  = € 575,-

3.3e

Bij een schuld van € 200,- zijn de incassokosten

15% van 200 = € 30,- maar door het minimum worden ze € 40,-

3.4a

Rente januari is € 200,- (die staat maar 1x in de tabel)

Kinderbijslag is 4 keer per jaar dus per keer 792/4 = € 198,-

Vakantiegeld mei € 2.300,-

	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Juni	Juli	Aug	Sept	Okt	Nov	Dec	Totaal
Nettoloon	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	2.450	29.400
Vakantiegeld					2.300								2.300
Rente	200												200
Kinderbijslag	198			198			198			198			792
Opvangtoeslag	207	207	207	207	207	207	207	207	207	207	207	207	2.484
Totaal	3.055	2.657	2.657	2.855	4.957	2.657	2.855	2.657	2.657	2.855	2.657	2.657	35.176

3.4b	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Juni	Juli	Aug	Sept	Okt	Nov	Dec
Woonlasten	750	750	750	750	750	750	750	750	750	750	750	750
Gas W en L	199	199	199	199	199	199	199	199	199	199	199	199
Telef en intern	80	80	80	80	80	80	80	80	80	80	80	80
Gem bel	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21	21
Pr zorgverz	216	216	216	216	216	216	216	216	216	216	216	216
Woonverz	312
Ab / contrb	306		75			75			75			75
Motorr bel	117			117			117			117
Autoverz	674
Overige autok	327	327	327	327	327	327	327	327	327	327	327	327
Overig +	50	50	50	50	50	50	50	50	50	50	50	50
Tot vaste l	3.052	1.643	1.718	1.760	1.643	1.718	1.760	1.643	1.718	1.760	1.643	1.718
Huish uitg	400	400	400	400	400	400	400	400	400	400	400	400
Resv uitg	565	565	565	565	565	565	565	565	565	565	565	565
totaal	4.017	2.608	2.683	2.725	2.608	2.683	2.725	2.608	2.683	2.725	2.608	2.683

3.4c

Begrotingstekort is er in de maanden:

januari: 4.017-3.055 = € 962,-

Maart: 2.683-2.657 = € 26,-

Juni: 2.683-2.657 = € 26,-

September: 2.683-2.657 = € 26,-

December: 2.683-2.675 = € 26,-

3.4d

Totale inkomsten    € 35.176,-

Totale uitgaven        € 33.356,-

Begrotingsoverschot € 1.820,-

3.4e

Het overschot van nu kan ervoor zorgen dat het saldo volgend jaar nog hoger is als het overschot gespaard wordt. Dan ontvangen ze rente.

• ik weet wat een begroting is
• ik weet wat budgetteren is
• ik weet waar het NIBUD voor is
• ik weet welke ontvangsten er kunnen zijn
• ik weet wat het besteedbaar inkomen is
• ik weet welke 3 groepen uitgaven er zijn 
• ik kan van elke groep uitgaven 5 voorbeelden geven
• ik weet wat een begrotingstekort is en kan dit uitrekenen
• ik weet wat een begrotingsoverschot is en kan dit uitrekenen
• ik kan geld omrekenen van de ene naar de andere periode

LEER              EN