SK - 3HVG - H4

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.1 Energie 

Hoe komt het dat je huid koud wordt als je er parfum op spuit? 

H4: Rekenen aan reacties

4.1 | Energie

4.2 | Reactiesnelheid

4.3| Massa

Leerdoel

1. Je kunt uitleggen wat exotherme en endotherme reacties zijn.
2. Je kunt een energiediagram aflezen en schetsen.
3. Je kunt de reactiewarmte berekenen. 

Planning

1. Uitleg endotherm / exotherm

2. Opdracht 1, 4 en 10 maken en bespreken 

3. Oefenen met de opdrachten  

Energie-effect: treedt op bij alle processen 

Exotherm = levert energie, de omgeving wordt warmer / wordt verlicht / levert stroom (elektriciteit)

Endotherm = kost energie, de omgeving wordt kouder / er is licht nodig / kost stroom (elektriciteit)

Let op! Alle reacties hebben activeringsenergie nodig. Daarna kun je pas zien of een reactie exotherm of endotherm is.

Filmpje Exotherm / Endotherm

Reactiewarmte = Energie reactieproducten - Energie beginstoffen

Exotherme reactie: Er komt energie vrij => De reactieproducten bezitten minder energie dan de beginstoffen. De reactiewarmte is een negatief getal!

Endotherme reactie: Er wordt energie opgenomen => De reactieproducten bezitten méér energie dan de beginstoffen. De reactiewarmte is dan een positief getal!

Energiediagrammen 

Oefenen 

Maak de opdrachten 1 t/m 3 van 4.3 

Oefenen 

Werk aan de opgaven van taak week 18/19. Zorg dat het af is voor de volgende les.

Je mag elkaar helpen. 

Oefenen 

Maak de opdrachten 1 t/m 3 van 4.3 

Oefenen 

Werk aan de opgaven van taak week 20. 

Je mag elkaar helpen. 

4.2 Reactiesnelheid 

Heb je wel eens geprobeerd een groot blok hout aan te steken? Lukt dat? 

Huiswerkcontrole

Leg je gemaakte werk open op tafel.

Lees paragraaf 4.2

Leerdoel

1. Je kunt uitleggen welke factoren bijdragen aan de reactiesnelheid. 
2. Je kunt uitleggen hoe een katalysator een reactie beinvloedt. 
3. Je kunt rekenen met reactiesnelheid. 
   
4. Je kunt het botsende deeltjesmodel uitleggen.

Planning

1. Botsende deeltjesmodel

2.Uitleg factoren reactiesnelheid

3. Opdracht 7 maken en bespreken

4. Werk aan week 20 

Botsende-deeltjesmodel

Bij een effectieve botsing botsen de moleculen met precies de goede snelheid op precies de juiste plek. 

Botsende-deeltjesmodel

Hoe meer botsingen er plaatsvinden, hoe meer effectieve botsingen er plaatsvinden.

Hoe zorg ik voor meer botsingen:

-Meer deeltjes toevoegen (concentratie vergroten)

-Deeltjes sneller laten bewegen (temperatuur verhogen)

-Zorgen voor groter oppervlak aan deeltjes, dus poeder ipv een blok (verdelingsgraad)

-De deeltjes tegen elkaar aan gooien (katalysator toevoegen)

Factoren die bijdragen aan reactiesnelheid

• Beginstof
• Verdelingsgraad 
• Temperatuur
• Concentratie / molariteit
• Katalysator

Filmpje katalysator

Filmpje verdelingsgraad

Filmpje temperatuur / concentratie

Opdracht 7 maken en bespreken

Afsluiting 

Huiswerk voor  
Maken
 1 t/m 7 van 2.1 

Lezen 
2.2 

Volgende les: practicum! 

Huiswerk

Maak de opdrachten van week 20.

Lees 4.3

Volgende les: 4.3

Keuzewerktijd

• Maak taak week 20 af 
• Kijk je taken na met antwoordbladen
• Lees 4.3 
• Begin aan taak week 21  
• Stel je vragen. 

4.3 Massa

Leerdoel

1. Je kunt molverhoudingen gebruiken om te rekenen met massa.  
2. Je kunt uitleggen wat ondermaat en overmaat is en daarmee rekenen. 

Planning

1. Voorkennis

2. Uitleg 

3.   Opdracht 1

4. Verder werken aan taak 21

Pedro eet een suikerklontje (C6H12O6) van 4 gram. Hoeveel mol is dat?

Bij de verbranding van glucose in je lichaam komt 6 mol CO2 vrij. Hoeveel gram is dat?

Wet van Lavoisier

Massa beginstoffen = massa reactieproducten

Ontdekt door meneer Lavoisier (Wet van Lavoisier)

Wet van massabehoud

Molverhouding

CH4 + 2 O2 -> CO2 + 2 H2O 

Pablo verbrandt 50 gram methaan. Hoeveel mol CO2 ontstaat hierbij?  

Pablo verbrandt 34 gram methaan. 
Hoeveel mol water ontstaat hierbij? 

CH4 + 2 O2 -> CO2 + 2 H2O 

Pablo verbrandt 50 gram methaan. Hoeveel mol CO2 ontstaat hierbij?  

Pablo verbrandt 50 gram methaan. 
Hoeveel mol CO2 ontstaat hierbij? 

STAPPENPLAN

1) Stel een kloppende reactievergelijking op.

2) Bereken het aantal mol van de gegeven stof. 

3) Bereken het aantal mol van de gevraagde stof.

4) Reken het aantal mol om naar gevraagde eenheid. 

5) Check significantie 

CH4 + 2O2 -> CO2 + 2 H2O 

Er is 50 gram methaan. 

Molaire massa CH4 = 12,01 + 4x1,008 = 16,04 g/mol 
50 x 1 / 16,04 = 3,12 mol 

De verhouding CH4: CO2 = 1:1 
Dus er is ook 3,12 mol CO2

CH4 + 2 O2 -> CO2 + 2 H2O 

Pablo verbrandt 50 gram methaan. Hoeveel mol CO2 ontstaat hierbij?  

Pablo verbrandt 24 gram methaan. 
Hoeveel gram CO2 ontstaat hierbij? 

Oefenen 

Maak de opdrachten 1 t/m 3 van 4.3 

Oefenen 

Maak de opgaven van taak week 21. 

Je mag elkaar helpen. 

4.3 Massa

Leerdoel

1. Je kunt rekenen met molverhoudingen. 

Planning

Opdracht 1 klassikaal

Opdracht 2 in duo's maken en bespreken

Opdracht 3 individueel maken en bespreken

Opdracht 1 -W21 - klassikaal 

Opdracht 2 -W21 - duo's 

Opdracht 3 -W21 - individueel!

Oefenen 

Maak de opdrachten 1 t/m 3 van 4.3 

Oefenen 

Maak de opgaven  van week 21.

Je mag elkaar helpen. 

Salmiak (NH4Cl) wordt bereikt door ammoniak en waterstofchloride met elkaar te laten reageren. Hoeveel gram ammoniak moet je toevoegen om 40 gram salmiak te krijgen? 

4.3 Massa

Overmaat & ondermaat

Overmaat en Ondermaat

Overmaat en Ondermaat

in overmaat = stof die na reactie overblijft

in ondermaat = stof die als eerste opraakt

De stof in ondermaat bepaalt hoeveel reactieproducten er kunnen ontstaan.

STAPPENPLAN

1) Stel een kloppende reactievergelijking op.

2) Bereken het aantal mol van de gegeven stof.

3) Bereken het aantal mol van de gevraagde stof.

4) Reken het aantal mol om naar gevraagde eenheid.

5) Check significantie 

In een vat wordt 40 gram NH3 gemengd met 40 gram HCl. Hierbij ontstaat NH4Cl. Welke stof is in overmaat en met hoeveel gram en bereken hoeveel gram NH4Cl ontstaat.

Oefenen 

Maak de opdrachten 1 t/m 3 van 4.3 

Oefenen 

Maak de opgaven  van week 21.

Je mag elkaar helpen. 

Klaar? Stel vragen en kijk je werk na!
(Antwoordbladen kun je vragen.)