4.3 De weg naar de macht, 1923-1933

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Het Interbellum

4.3 De weg naar de macht, 1923-1933

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• kun je sociale, economische en politieke gevolgen van de Beurskrach uitleggen.
  
  
• kun je uitleggen waarom Hitler met zijn NSDAP veel steun kreeg.
  
  
• kun je  uitleggen hoe Hitler de Rijksdagbrand gebruikte om alle macht in Duitsland te verkrijgen.

         Fascisme

• Fascisme is een politieke stroming.
  
  
• Wordt ook wel extreem-rechts genoemd 

• De naam komt van het voorwerp dat je
  hier ziet: een fasces. 

Dit voorwerp, een bijl met takken, stond
symbool voor de macht van bestuurders in
het Romeinse Rijk.

De Fasces bestaat uit een bundel houten roeden die een bijl insluiten, bijeengehouden door roodleren riemen. Fasces werden door lictors voor de magistraten uit gedragen. De roeden, gewoonlijk berk maar soms iep, waren symbolisch voor de “macht om te straffen”. De bijl symboliseerde de “macht over leven en dood” en de riemen de “macht om te arresteren”. De fasces wordt daarom ook wel lictorbundel genoemd.

Context en geen toetsstof

Benito Mussolini

• 'Il Duce' (leider)  van Italië (1922-1943)
  
  
• Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen)

• Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.

Context en geen toetsstof

Fascisme in Europa

• 'Oplossing voor de crisis'

• Populair in de jaren ’20 en ’30 van de 20e eeuw

• Antwoord op slecht beleid van de democratische regeringen

• Niet alleen in Italië of Duitsland (NSDAP), ook in Engeland (BUF) en Nederland (NSB)

Context en geen toetsstof

Oswald Mosley (Engeland)

Anton Mussert (Nederland)

Context en geen toetsstof

Francisco Franco

• Caudillo de España por la Gracia de Dios (leider van Spanje bij de Gratie Gods)
  
  
• Fascistische dictator van Spanje tussen 1939 en 1975(!), die een einde aan de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) maakte.
  

• Historici zijn het er overigens niet over eens of Franco daadwerkelijkin het rijtje van fascistische leiders als Mussolini en Hitler hoort.

Context en geen toetsstof

Kenmerken van fascisme (1)

• Fascisme is overal tegen: vooral dingen die vreemd zijn en andere culturen.
  

• Fascisme is anti-democratisch: het volk hoeft niet mee te praten.

• Er is één leider. Hij bepaalt wat goed is. (Leidersbeginsel/Führerbeginsel).

Context en geen toetsstof

Kenmerken van fascisme (2)

• Fascisme is nationalistisch: de eigen staat boven alles
  

• Fascisme gaat uit van ongelijkheid tussen mensen: de hoogontwikkelden moeten de laagontwikkelden leiden. (Het recht van de sterkste: Sociaal-Darwinisme)

Context en geen toetsstof

Kenmerken van fascisme (3)

• Niet denken maar doen. Gevoel is belangrijker dan denken.

• Geweld is goed: geen woorden maar daden.
  

• De vrouw is ondergeschikt: haar taak is het krijgen van kinderen.
  

Context en geen toetsstof

 Nationaal-Socialisme

• Met Nationaal-Socialisme wordt het Duits fascisme in de periode 1933-1945 bedoeld.
  

• Ook wel: nazisme.

• De aanhangers zijn de nazi's.

• De Nederlandse NSB was ook nationaal-socialistisch.

Kenmerken van nationaal-socialisme

• Het Duitse ras moet raszuiver worden gehouden.
  

• Rassenleer en antisemitisme

• Het Duitse volk heeft Lebensraum (=levensruimte) nodig.

• Heim ins Reich: alle Duitsers moeten in één groot rijk wonen

Video

Clipphanger: Wat is fascisme?

Crisis in de wereld 

vanaf 1929

• Door overproductie van fabrieken, veel kopen op afbetaling en teveel vertrouwen in aandelenhandel, klapt de Amerikaanse economie in elkaar.

•  Veel mensen raken werkloos en zitten met torenhoge schulden.
  

Beurskrach

'Black tuesday' 1929

• De oorzaak voor de economische crisis noemen we de 'beurkrach'
  
  
• De aandelenmarkt stortte in, veel aandelen waren meer waard dan het bedrijf zelf.

• Landen die veel met de VS handelen, worden de crisis mee in gesleept...

Hitler wordt kanselier

30 januari 1933

• Hoewel Hitler nu kanselier is én leider van de grootste partij in de Rijksdag, heeft hij niet de meerderheid in het Duitse parlement. 
• Hij zal dus altijd moeten samenwerken met andere partijen.
• En dat vindt hij afschuwelijk: te lang praten om er samen uit te komen...

Rijksdagbrand

27 februari 1933

• Een Nederlandse communist, Marinus van der Lubbe, wordt opgepakt, veroordeeld en geëxecuteerd. 

• Aan zijn schuld wordt echter nu nog steeds ernstig getwijfeld...
  

Machtingswet

24 maart 1933

• ...de brand komt Hitler namelijk wel érg goed uit: hij kan de noodtoestand in Duitsland uitroepen.
• Het Duitse parlement neemt een noodwet aan, de Machtigingswet,
• Die geeft Hitler onbeperkte macht: Duitsland is een dictatuur.

Machtingswet

• De Grondwet kan door Hitler worden aangepast en opgeschort, zonder goedkeuring van het Duitse parlement.
• Alle partijen, behalve de NSDAP, worden verboden.
• Sommige burgerrechten worden opgeschort (o.a. briefgeheim)

• Gelijkschakeling: iedereen moet zich houden aan de ideologie van de Nazi's

Deze les, wil ik...

de uitleg nog 1 keer bekijken.

vragen stellen over de lesstof aan meneer De Vries.

De oefeningen van hoofdstuk 4.3 maken die horen bij mijn leerroute.

eerst een samenvatting van hoofdstuk 4.3 maken.

overgaan naar nieuwe leerstof (hoofdstuk 4.4)

nog meer te weten komen over de leerstof

Zet de nummers 1, 2 en 3 onder elkaar en geef antwoord op de vragen:

1. Wat waren de sociale, economische en politieke gevolgen van de Beurskrach?
2. Waarom kreeg Hitler met zijn NSDAP veel steun?
3. Hoe gebruikte Hitler de Rijksdagbrand om alle macht in Duitsland te verkrijgen?

Het restant van deze les, wil ik...

de uitleg nog 1 keer bekijken.

vragen stellen over de lesstof aan meneer De Vries.

De oefeningen van hoofdstuk 4.3 maken die horen bij mijn leerroute.

eerst een samenvatting van hoofdstuk 4.3 maken.

overgaan naar nieuwe leerstof (hoofdstuk 4.4)

nog meer te weten komen over de leerstof