2v en 2h Hst 1: Renaissance en Opstand 23-24

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

H1: Renaissance en Opstand

Tijdvak Ontdekkers en Hervormers

1500-1600

Wat gaan we doen?

Introductie hst 1, par. 1.1 Een nieuwe tijd

tijdvak en periode

bespreken schoolplaat

bespreken Spaanse wereldrijk

huiswerk maken opdr. 1 - 2 - 3

Tijdvak 5:

er zijn 5 periodes en 10 tijdvakken

Tijdvak: Ontdekkers en Hervormers

1500 - 1600

Tijdvak 5 hoort bij de Periode: de Vroegmoderne tijd

1500 - 1800

Ken jij de 5 periodes nog??

1500 

v. Chr.

1000 

v. Chr.

500 

v. Chr.

1

500

1000

1500

2000

2050

➤ Sleep het icoon van het tijdvak dat bij de 

Ontdekkers en Hervormers hoort naar de juiste plek in de tijdlijn.

Foute tijdvakken

Noem van de drie mensen op de afbeelding hun naam en leg uit met welke gebeurtenis zij te maken hebben.

Introductie

Karel V

1500-1558

• Karel van Habsburg erft het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519).
• Door huwelijken, veroveringen en erfenissen is zijn rijk enorm geworden.
• Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Rooms-Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'.

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Heer van de Nederlanden

• De Nederlanden bestonden uit 17 gewesten.
• In al deze gewesten was Karel de baas (graaf of hertog), maar hij kon natuurlijk niet overal tegelijk zijn.
• Daarom had hij in elk gewest een plaatsvervanger: de stadhouder.
• Karel was heel vaak in de Nederlanden: hij vond het hier prettig.

Filips II volgt zijn vader op

• Karel heeft veel bereikt, maar moet toezien dat de protestantse kerk in zijn gebied veel aanhangers heeft gekregen.
• Als oude man treedt hij af en zijn zoon Filips II volgt hem op in Spanje (1556), Zuid-Amerika (1556) en de Nederlanden (1555), niet in het Rooms-Duitse Rijk.
• Filips zal dingen heel anders doen dan zijn vader...

Toelichting

Op deze afbeelding zien we Karel V tussen Filips II (links) en Willem van Oranje (rechts) staan, Brussel 25 oktober 1555 (Isings, 1927). 

In 1555 was Karel V de machtigste vorst van Europa, maar hij was oud en zwak geworden. Hij gaf zijn macht over een deel van zijn gebieden aan zijn zoon Filips II. Terwijl Karel V hierover sprak, leunde hij op de schouder van Willem van Oranje- Nassau, zijn favoriete edelman. Dertienjaar later was er een oorlog tussen Filips II en Willem van Oranje. 

Het was een tijd van felle conflicten over macht en godsdienst: de tijd van ontdekkers en hervormers. 

Opdracht

Sleep de naam naar de bijbehorende persoon in de afbeelding. Tip: sleep naar het gezicht. 

Willem van Oranje-Nassau 

Filips II

Karel de Grote 

Leerdoelen par. 1.1

1. wat veranderde omstreeks 1500 in de sociale positie van schilders?
2. Wat veranderde er in het werk van ondernemers?
3. Op welke manier werd de kalender verbeterd?
4. Waarom is er na 1500 sprake is van een Nieuwe Tijd? 

Aan het einde van deze les:

... heb je laten zien dat je weet hoe je op je methode moet komen.

... heb je geleerd welke jaartallen er bij de tijd van Ontdekkers en Hervormers horen.

... heb je gewerkt aan je opdrachten van paragraaf 1.1.

... weet je waar het hoofdstuk over gaat en wat je gaat leren.

H1.1 een nieuwe tijd

• De middeleeuwen lopen af: 500-1500
• De vroegmoderne tijd begint: 1500-1800

Geschiedkundigen laten de vroegmoderne tijd in 1500 beginnen. Wat betekent het als er in de geschiedenis een nieuwe periode aanbreekt?

De middeleeuwen

Hoe heet dit tijdvak?

Tijd van ontdekkers en hervormers

Hoofdstuk 1: Renaissance en Opstand

1.1: Een nieuwe tijd

1.2: De renaissance

1.3: De kerk valt uiteen

1.4: De Nederlandse Opstand

1.5: De wereld van het Wilhelmus

Aan de slag:

• Lees de theorie van paragraaf 1.1
• Maak daarna de opdrachten
• Noteer in je eigen woorden de betekenis van de begrippen.