M1: 4,1 - de koning en zijn leenmannen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 1

Welkom in de geschiedenisles!

Wat gaan we doen vandaag? (1)

• Lesdoelen
• De koning en zijn leenmannen 
• Opdrachten 
• Afsluiting  
  

Wat gaan we doen vandaag? (2)

• Lesdoelen
• Herhaling 
• Filmpje 
• Opdrachten 
• Afsluiting  
  

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen wie Karel de Grote was.
  

• Kun je uitleggen hoe het Frankische rijk werd bestuurd.
  

• Kun je kenmerken van het leenstelsel herkennen in bronnen.

• Kun je beoordelen welke voor- en nadelen er aan het leenstelsel zaten.

Leg het leenstelsel uit in je eigen woorden

Bekijk de afbeelding. Leg uit wat je ziet gebeuren op de bron. Verwijs hierbij naar een beeldkenmerk uit de bron.

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Benoem een aantal oorzaken voor het einde van het WRR

Welke is niet een oorzaken voor het einde van het WRR

1. Te weinig soldaten aan de grens
2. Zeus werd niet goed geëerd en was boos
3. de volksverhuizingen
4. er was ruzie over wie er de keizer mocht zijn

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Direct en indirect

Directe bron 

• --> is een bron die uit die tijdsperdiode komt

Indirecte bron 

• --> is een bron die later is gemaakt dat die tijdsperiode 

Tekening van Karel de Grote (745-814) gemaakt in 1513.

Het Frankische Rijk

• Het Frankische volk kreeg de macht over een groot deel van Europa.

• De bekendste Frankische koning was Karel de Grote.  (768)
  

• In het jaar 800 werd hij zelfs keizer
  

Een buste van Karel de Grote. In een schatkamer in Wenen kan je zijn kroon nog bewonderen!

Rond 800 was het Frankische Rijk op zijn grootst. Naast dit rijk is er nog het grote Oost-Romeinse Rijk en ontstaan er nieuwe Moslimse Rijken.

Het leenstelsel

• Karel de Grote kon zijn land niet alleen besturen. Daarom kreeg hij hulp van edelen: mannen die met hem meevochten.

• Zijn trouwste edelen kregen als beloning ieder een gebied in leen.
  

• Zij mochten dit namens hem besturen: zij werden zijn leenmannen.

• Karel de grote leende zijn gebied uit en was de leenheer.

• Deze manier van besturen noem je het leenstelsel.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer!

Het leenstelsel

Als leenman had je vier plichten:

1. Je moest trouw zweren aan de koning;

2. Je moest zijn gebied besturen en er rechtspreken;

3. Je moet jaarlijks belasting aan de koning betalen;

4. als er oorlog was in het rijk, moest je met je eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

Welke vier plichten had een leenman van de koning?

De leenmannen lieten hun gebied ook weer besturen door onderleenmannen. De leenmannen van Karel de Grote werden dus leenheren van de onderleenmannen (snap je het nog?)!

Leg in je eigen woorden uit hoe het leenstelsel werkt.

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Het gezag van de koning

• Karel stuurde zendgraven om te controleren of de leenmannen zich aan de gemaakte afspraken hielden en om nieuwe wetten bekend te maken.
• Soms besloot een leenman om niet meer te luisteren naar de koning.
  

Na de dood van Karel de Grote nam  zijn zoon Lodewijk de Vrome het over.

Toen ook deze stierf viel het Frankische rijk uiteen in drie stukken verdeeld over zijn drie zonen.

Afbeelding: verdeling van het verdrag van Verdun, 843.

Video

Histoclips: Karel de Grote

3:11

3:30

8:11

8:38

8:56

10:22

11:08

12:42

Welke twee redenen heeft Karel de Grote om tegen de Saksen te vechten?

Waarom lijkt het Frankische leger onoverwinnelijk?

1. Ze hebben de hulp van God en goede paarden.
2. Ze hebben stijgbeugels en hakken de heilige eik van de Saksen om.
3. Ze hebben stijgbeugels en sterke zwaarden.
4. Ze hebben sterke zwaarden en Karel is een goede legerleider.

Tegen welke drie volken vecht Karel de Grote?

Waarom heeft Karel de Grote leenmannen nodig?

1. Anders wordt hij afgezet als keizer.
2. Zijn rijk is te groot om alleen te besturen.
3. Hij is druk met oorlog voeren en kan niet besturen.

Wat zijn de taken van Karel zijn leenmannen?

1. Het stuk land besturen + Karel advies geven + Karel helpen als hij oorlog voert
2. Het stuk land besturen + Karel geld betalen + Karel helpen als hij oorlog voert
3. Het christendom verspreiden + Karel advies geven + Karel helpen als hij oorlog voert
4. Het stuk land besturen + Karel advies geven + Karel zijn rijk uitbreiden

Wat voor belangrijks gebeurde er in het jaar 800?

Waarom liet Karel overal in zijn rijk Paltsen bouwen?

Welke twee zaken probeert Karel te verbeteren in zijn Rijk?

1. Recht & rijkdom
2. Onderwijs & rijkdom
3. Handel & recht
4. Onderwijs & handel

Opdrachten

Paragraaf 4,1 - de koning en zijn leenmannen
Opdrachten: 2, 6, 7, 8, 9, 12
LB blz. 64 en 65
WB blz. 122 t/m 127

Klaar? geef dit aan bij je docent
Schrijf de opdrachten in je planner!

Afsluiting

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen wie Karel de Grote was.
  

• Kun je uitleggen hoe het Frankische rijk werd bestuurd.
  

• Kun je kenmerken van het leenstelsel herkennen in bronnen.

• Kun je beoordelen welke voor- en nadelen er aan het leenstelsel zaten.

Fijne dag!

Welke voordelen en nadelen zitten er aan het leenstelsel?

Wat hoefde een leenman NIET te doen voor zijn leenheer?

1. Een eed van trouw afleggen.
2. Vechten voor zijn leenheer.
3. Overleggen wat hij met het gebied ging doen
4. Belasting betalen.

Wat kreeg een leenman NIET van zijn leenheer?

1. Land in leen
2. Bescherming bij oorlog.
3. Privileges
4. Een ridder uitrusting

Welk woord hoort er niet bij?

1. Frankische Rijk
2. West-Romeinse Rijk
3. Oost-Romeinse Rijk
4. Moslimse Rijken

Ridders

• Ridders waren de soldaten van de middeleeuwen.

• Een uitrusting (harnas, paard, zwaard, schild) waren erg duur, ridders waren dus altijd rijk!  

• Vaak kregen ridders als beloning een stuk land van de koning.

• Besturen lieten zij doen, ze gingen zelf liever jagen met valken!

De valkenjacht was duur, het trainen van roofvogels was een echt beroep. 
Naast jagen hielden de ridders ervan om op toernooien te vechten (soms om de hand van een mooie jonkvrouw).