Les 4: Omgevingswet en Klimaatrechtvaardigheid

• Watermanagement
• HBO
• Studiejaar 2

Lesopbouw keuzecursus

Les 1 (introductieles): Klimaat staat centraal met de 3 K’s: Klimaatverandering, Klimaatmitigatie en Klimaatadaptatie. 

Les 2 t/m 4: De stad van morgen staat centraal: Stedelijke gebiedsontwikkeling, Waterhuishouding, en Omgevingswet & Klimaatgerechtigheid.  Voor deze lessen zijn gastdocenten uitgenodigd. 

Les 5 t/m 7: Transitiethema’s staan centraal die zowel raakvlakken hebben met Klimaat als met de Stad van morgen. In les 6 bezoeken we BlueCity.

Programma Les 4: Omgevingswet en Klimaatgerechtigheid

1. Introductie
   
2. Relatie met Les 3
   
3. Omgevingswet 
4. PAUZE (5 min.)
5. Klimaatgerechtigheid
6. Relatie met Les 5
   
7. Voorbereiding Les 5: Stelling formuleren
   

Combinatie klimaatadaptatie en klimaatmitigatie niet altijd een goed idee

OMGEVINGSWET

Ruimte is schaars: 

Strijd voor klimaatbelangen = strijd om ruimte 

Zorg om klimaat = Grote ruimtelijke opgave

De energietransitie (als onderdeel van klimaatmitigatie) heeft door de inpassing van zonne- en windenergie, biomassateelt, geothermie, warmtenetten en energieopslagmeren vergaande ruimtelijke gevolgen. Datzelfde geldt voor klimaatadaptatie met bijvoorbeeld ruimte voor de rivier, retentiegebieden en dijkverzwaringen. Nooit eerder stond Nederland voor zo'n integrale, en dus complexe, water-ruimte-natuur-energie-klimaatopgave. Bron: Omarm de chaos (2021)

Schaarse ruimte in Nederland: Streven naar integrale inrichting 

Schaarse ruimte in de stad: Streven naar integrale stedelijke gebiedsontwikkeling

Huidige wetgeving is ongeschikt voor 

integrale stedelijke gebiedsontwikkeling

De huidige wetgeving voor de fysieke leefomgeving bestaat uit 26 wetten die vooral gericht zijn op deelbelangen, zoals Water, Bodem, Milieu en RO. Voor integrale stedelijke gebiedsontwikkeling is een integrale benadering nodig waarin verschillende deelbelangen in samenhang worden meegenomen. Dan kan bijv. klimaatadaptatie samengaan met energietransitie, biodiversiteit, wonen, werken en recreëren

Nieuwe wetgeving: Omgevingswet (per 1-7-2023?) 

In de Omgevingswet worden 26 wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving samengevoegd tot 1 integrale wet met 1 vergunning (Omgevingsvergunning). Daarmee is het de grootste wetswijziging sinds de herziening van de Grondwet in 1848. 

De Omgevingswet markeert de overgang van sectoraal naar integraal beleid met 'water en bodem sturend' en meer ruimte voor transitiethema's, zoals: Energietransitie, Klimaatadaptatie, Duurzame verstedelijking, Gezonde leefomgeving, Digitalisering en Circulaire economie.

De Omgevingswet dwingt de overheid integraal te gaan denken en werken. Dit vraagt een cultuuromslag, omdat veel ambtenaren nog op sectorale afdelingen werken en zo denken. 

Wat betekent 'water als leidend principe' niet?

1. Water is 'sturend' in plaats van 'volgend' bij de ruimtelijke inrichting
2. Water bepaalt de grenzen en randvoorwaarden voor keuzes over de ruimtelijke inrichting
3. Waterberging is de belangrijkste ruimtelijke opgave binnen de ruimtelijke inrichting
4. Belangen vanuit de 3 deltaplannen Zoetwater, Waterveiligheid en Ruimtelijke Adaptatie moeten meegewogen worden bij de ruimtelijke inrichting

Welke voordelen heeft de Omgevingswet volgens dit filmpje?

Afwegingsruimte

Omgevingswet: Van conflicterende belangen naar Win-Win

Van ‘Nee, tenzij’ naar ‘Ja, mits’ 

De Omgevingswet legt het initiatief voor het ruimtelijk inrichten van de fysieke leefomgeving minder bij de overheid zélf en meer bij burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Samen moeten zij tot zoveel mogelijk overeenstemming komen. Daarom zijn overheden verplicht om een participatietraject op te zetten voor belanghebbenden (= stakeholders). Aandacht voor inclusiviteit en klimaatrechtvaardigheid is daarbij belangrijk. 

Wie heeft de meeste invloed in een participatietraject?

Aandacht nodig voor inclusiviteit bij participatie

Veel klimaatproblemen in kwetsbare wijken

In kwetsbare wijken zijn de meeste bewoners niet de eigenaar van de woning. Ze huren een woning van een woningcorporatie of van een particuliere verhuurder. 

Voor de kleine groep woningbezitters zal het aanvragen van een subsidie en het voorfinancieren van de maatregel waarvoor subsidie wordt aangevraagd vaak een grote hindernis vormen.

Onbereikbare subsidies voor klimaatadaptatie

Vergroten van klimaatbewustzijn in kwetsbare wijken

KLIMAATRECHTVAARDIGHEID

Inclusive Climate Action Rotterdam (ICAR): De gemeente Rotterdam streeft naar klimaatgelijkheid en inclusief klimaatbeleid

WRR adviseert kabinet over rechtvaardig klimaatbeleid

Wat weet jij over klimaatongelijkheid?

Klimaatrechtvaardigheid voor vrouwen

Equality (gelijkheid), Equity (rechtvaardigheid), Justice (gerechtigheid)

Wat is geen vorm van Equality (gelijkheid)?

1. Subsidie groene daken
2. Tegelwip-actie
3. Regenton-actie
4. Klimaatcoach voor kwetsbare groepen

Wat is een vorm van Justice (gerechtigheid)?

1. Gemeente focust zich met klimaatadaptieve maatregelen op kwetsbare wijken
2. Woningcorporaties krijgen subsidie om hun wooncomplexen klimaatadaptief te renoveren
3. Wet- en regelgeving voor ontwikkelaars zoals groennorm en waternorm
4. Nieuwe sociale huurwoningen moeten klimaatadaptief gebouwd worden

Podcast: Klimaatrechtvaardigheid

Voorbereiding Les 5: Bouwplan voor betogende essay 

+ voorbeelden van transitiethema's

1. Verdiep je in klimaatverandering en klimaatadaptatie door het bekijken van bijv. presentaties van afgelopen lessen, artikelen, boeken, websites.
2. Zoek of bedenk een interessant onderwerp dat te maken heeft met klimaatadaptatie in relatie tot de stad waar mensen voor of tegen kunnen zijn.
   
3. Onderzoek of dit onderwerp een relatie kan hebben met  klimaatmitigatie dat we in Les 1 besproken hebben. 
4. Vertaal dit onderwerp naar een goede stelling met de kenmerken die we in Les 3 besproken hebben.

BONUS

Inclusiviteit = ieder mens doet mee 

Pas op met vooronderstellingen over ‘groepen’ stakeholders en vertegenwoordigers van die groepen in een participatietraject. Een groep kan heel anders in elkaar zitten dan je in eerste instantie denkt. Stel daarom je oordeel uit en leer stakeholders kennen door met hen in gesprek te gaan en naar hun wensen te vragen. Misschien ontdek je dan een Win-Win situatie.