Tijdvak 5_Ontdekkers en Hervormers

• Geschiedenis
• MBO
• Studiejaar 2,3

Tijdvak 5_Ontdekkers & Hervormers

• Herhalen Middeleeuwen
• Tijdvak 5
• Formatieve toetsing
• Afsluiten

Planning

Wat heb je geleerd uit college 3 over de Middeleeuwen?

Antwoorden in de TeamsChat!!!

Mogelijke antwoorden:

Deze plaat gaat over de late middeleeuwen (tv4). Dit is te zien aan o.a. de handel die wordt gedreven en het geld dat word uitgewisseld. In de vroege middeleeuwen was dit namelijk verdwenen.

Deze plaat gaat over de late middeleeuwen (tv4). Dit is te zien aan de bouwstijl van de kerk, huizen en de grote dikke bogen in een stad. In de vroege middeleeuwen was dit namelijk verdwenen / in de vroege middeleeuwen was deze bouwstijl nog niet ontwikkeld / in de vroege middeleeuwen waren er nog geen echte steden omdat men moest schuilen bij bijvoorbeeld een landheer/ in de vroege middeleeuwen waren er nog Romeinse uitingen te vinden in de bouwstijl, hier is dat bijna volledig verdwenen (enkel de bogen zijn nog te herkennen, terwijl in de vroege middeleeuwen er nog veel resten waren).

Wat is het hofstelsel?

= een boer die door het hofstelsel gebonden was aan de grond van de landheer. Deze bood bescherming in ruil voor werk op zijn land (herendiensten) en verlies van vrijheid.

Wat is het leenstelsel?

= een politiek stelsel waarbij de koning (leenheer) grond in leen gaf aan een leenman. Deze gaf in ruil militaire dienst, advies en bestuurde het gebied.

Leg uit hoe de steden steeds zelfstandiger en machtiger konden worden ten opzichte van de vorsten en adel.

De steden werden rijker door inkomsten uit de handel en groeiden,

waardoor de bevolking toenam. Een stad kon zich steeds beter verdedigen. De vorsten en adel verkochten rechten aan de steden (stadsrechten). Dit leidde ertoe dat de steden ook juridische macht kregen. Kort samengevat kun je zeggen dat de steden steeds machtiger werden en dat de macht van de vorsten en vooral de adel afnam.

In welk opzicht onderscheid de late middeleeuwen zich in vergelijking met de vroege middeleeuwen, ook wel: wat is het verschil?

Rondom het jaar 1000 komt er een omslagpunt. Vanaf hier spreken we dan ook over de “late” ME:

- Meer rust en veiligheid is ontstaan

- Bevolkingsgroei

- Hernieuwde groei van steden, handel, ambachten en de economie

- Opkomst van de eerste versie van huidige Europese landen

- Toenemende veiligheid in Europa --> verbeteringen in de landbouw (drieslagstelsel) --> overschotten en bevolkingsgroei (zagen we ook in tv 1)--> handel op marktplaatsen/in hanzesteden en daar gaan mensen wonen --> marktplaatsen groeien uit tot steden, vaak aan het water --> er vindt nog meer handel plaats en geld wordt opnieuw ingezet (was immers veilig) --> men gaat zich specialiseren in een ambacht

De investituurstrijd hoeven zij niet te kennen, maar het is wel een interessant verhaal. Mocht je er tijd voor hebben, kan dit worden besproken:

De investituurstrijd is de strijd om wie van de twee (kerk of vorsten) het machtigste is en wie er dus bischoppen mag benoemen (want nu mogen zij het beide). Hierin hebben we te maken met 2 personen. Paus Gregorius de 7e en Keizer Hendrik de 4e. Gregorius meent dat hij de meeste macht heeft, want hij is de paus en staat immers direct in contact met god. Ook vorsten zouden naar hem moeten luisteren. Hendrik is het niet mee eens! De vorsten zijn belangrijker omdat zij alles in goede banen moeten leiden en immers bisschoppen mag benoemen.

1075: Hendrik benoemt de aarsbisschop van Milaan, terwijl de paus al iemand had gekozen.

Paus is boos, hij verbant Hendrik en hij riep op hem niet meer als keizer te zien.

Hendrik staat vervolgens 2 dagen in de sneeuw om vergiffenis te vragen bij de paus.

1122  oplossing: paus benoemt bisschoppen, maar de vorsten mogen bisschoppen wel macht overdragen. = Vanaf nu kerk en staat als het ware gescheiden en proberen ze zo min mogelijk in elkaar vaarwater te komen

Wat vind je ervan dat religies geweld gebruiken om hun macht te verspreiden?

Leerdoelen Ontdekkers en hervormers (tijdvak 5)

• De student kan in eigen woorden uitleggen wat kenmerken zijn van de Renaissance en het hummanisme
• De student kan uitleggen welke motieven er waren om op ontdekkingsreis te gaan en welke gevolgen dit had.
• De student kan in eigen woorden uitleggen hoe de reformatie ontstond en wat de gevolgen waren.
• De student kan ideeën van Luther en Calvijn onderscheiden.

• De student kan oorzaken en de globale verloop van de Nederlandse Opstand beschrijven. (VOLGENDE LES)

• Kaart van Europa in 1492: Stabiel Europa na een onrustige periode van de pest, honderdjarige oorlog, val van het Oost-Romeinse Rijk etc. Hier is ook de basis van het moderne Europa zichtbaar.
• Vanwege de toenemende handel in de late middeleeuwen ontstaat er weer rijkdom en mensen worden geïnspireerd door de klassieke cultuur, dit leeft weer op (renaissance). Hierdoor veranderd ook het levensmotto naar Carpe diem = pluk de dag.

Welke 2 zinnen zijn correct?

1. De renaissance had erg veel belangstelling en waardering voor kunst en de wetenschap van de oudheid.
2. De renaissance had erg veel belangstelling en waardering voor kunst en de wetenschap van de middeleeuwen.
3. De kunstenaars van de oudheid waren veel knapper dan de kunstenaars van de renaissance.
4. De renaissance betekende het eind van de middeleeuwen.

a + d

Welk begrip past beter bij het plaatje?
Het plaatje is een wereldkaart ontworpen in 1512.

1. Renaissance
2. Humanisme

Welke ontdekkingsreizigers ken je?

Op de kaart zijn verschillende routes te vinden van de verschillende ontdekkingsreizigers. Donkerrood is Mangelhaes. Naar Kaap de Goede Hoop is Dias. Da Gama gaat een stukje verder naar India. 

Waarom gaan mensen op ontdekkingsreis?

Wat zouden gevolgen zijn van deze reizen?

Wie ontdekte nou Amerika? Leg je antwoord uit met een argument!

Reformatie 

• Betekent hervorming

• In dit geval hervorming van de katholieke kerk

• Begint aan het einde van de middeleeuwen, in de 15e eeuw

• Protesteren tegen de macht en rijkdom (o.a. door aflaten) van de katholieke kerk

Reformatie 

• Belangrijkste hervormers: Maarten Luther en Johannes Calvijn

• In 1517 komt Luther met 95 stellingen (vooral tegen aflaten)

• Hij hoopt dat de Paus mee wil denken en de Kerk zal hervormen

• Luther wordt echter door de Paus in de ban gedaan

Calvijn & Luther (hervormers)

Calvijn

Luther

Bespreken wat de studenten zien. 

Achtergrond van de plaat: Op de plaat is luther te zien die voor Karel V in Worms moest verschijnen (1521). Centraal stond de 95 stellingen die Luther op de kerkdeur had getimmerd. Hij moest bekennen en zijn fout toegeven, maar dat deed hij natuurlijk niet. Waardoor hij later geëxcommuniceerd werd = verbannen uit de kerk. Hierna heeft de vorst van Saksen hem ondergebracht in Kasteel de Wartburg waarin Luther zijn leven verder wijdde aan het vertalen van de bijbel in het Duits. Luther is de man in het midden met het zwarte gewaad, Karel V is de man met de witte kleding op de troon.

Studenten kunnen hier even 10 minuten de tijd voor nemen om antwoorden te bedenken.

1. Aflaten handel / celibaat / fouten in Bijbelvertalingen / ontdekking nieuwe wereld gaf geloof een breuk

 

2. Verschil: calvijn geloofd in predestinatie = voorbestemd, luther geloofde door goed de bijbel te bestuderen en berouw te tonen je een plekje in de hemel kon krijen

Calvijn vond dat je in opstand mocht komen als je het niet eens was met het geloof van de vorst, Luther vond dat je niet in opstand mocht komen.

3. Overeenkomst: beide geloof in de bijbel/god (protestants), beide kerk hervormen

4. Katholieken VS protestanten (calvinisme en lutheraanisme). Dit was een onbedoeld gevolg, nooit was het de bedoeling de kerk te splitsen, enkel te hervormen.

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Luther

Calvijn

95 stellingen

Veel aanhang in Nederland

Veel aanhang in Duitsland

Je mag je verzetten tegen een slechte vorst

Je komt in de hemel door oprecht geloof en berouw over je zonden

Je mag je niet verzetten tegen een vorst

Je bent voorbestemd voor de hemel of hel

Afsluiten

Wat ga je doen? 

• Tip en top invullen op de volgende dia!
• Maak een samenvatting/poster/lied/video etc. over dit tijdvak. Zorg dat je een overzicht krijgt van deze periode. Lever dit in op IT!!
• Lezen uit het basisboek geschiedenis: 5.2 + 6.2
• Lezen hoofdstuk opstand uit geschiedenis werkplaats --> aangewezen door de docent

Volgende les:

• De Nederlandse Opstand!!

Tip en Top van deze les.