Les 1: Introductie en Veranderingen in Woonbuurten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Woonbuurten:

..een deel van een dorp of stad waar wonen de belangrijkste functie is. 

Woonomgeving:

..de optelsom van de kenmerken van het gebied waarin je woont. 

Hoe kunnen woonbuurten verschillen?

Ga op zoek naar twee verschillende
woonbuurten in jullie omgeving via maps.
Lever ieder één foto in. Noem de verschillen.

Bepaalt waar je bent geboren echt je kansen in het leven?

Ja

Nee

Bepaalt waar je bent geboren echt je kansen in het leven?

Waar in Nederland je wieg staat, kan beslissend zijn voor de hoogte van het inkomen dat je later gaat verdienen, blijkt uit nieuw onderzoek. Hoe groot is de ongelijkheid? En waar lopen de scheidslijnen?

Er was eens een gladiolenkweker uit Vijfhuizen met zes dochters en drie zoons. Geld voor speelgoed was er niet. Als het regende, vroeg hij zijn kinderen om de training van DSOV – Door Sport Ontspanning Vijfhuizen – maar even over te slaan, anders moesten hun bemodderde voetbalkloffies in de wasmachine, en al die wasbeurten liepen aardig in de papieren.

 

Ondanks hun bescheiden komaf kwamen de kinderen van de gladiolenkweker goed terecht. Zijn dochters brachten het tot kok, thuiszorgondernemer, kredietmanager bij ABN Amro, pedagogisch medewerker, verpleegkundige en eigenaar van een schoonmaakbedrijf met twaalf werknemers. Zijn jongste zoon verdient zijn brood als boekhouder, zijn oudste als parkeerexploitant. En zijn middelste zoon, Khalid Boulahrouz, speelde als spijkerharde verdediger 35 keer voor het Nederlands elftal, in een carrière die hem van de E’tjes van DSOV naar José Mourinho’s Chelsea voerde.

Het lot van de familie Boulahrouz is exemplarisch voor Vijfhuizen, het pal langs de Polderbaan van Schiphol gelegen dorp met 4.775 inwoners en één supermarkt, één slager, één bakker, één basisschool, één dancefestival – Mysteryland – en één ruimtevaarder – astronaut André Kuipers. Wie voor een dubbeltje geboren werd, had nergens zo’n goede kans een kwartje te worden als in Vijfhuizen en de kleinere Haarlemmermeerse plaatsen Cruquius, Boesingheliede en Beinsdorp. Vijfhuizense kinderen die tussen 1982 en 1987 werden geboren en opgroeiden in gezinnen met relatief bescheiden inkomens verdienden anno 2018 als dertigers gemiddeld bijna 37 duizend euro bruto per jaar, 9.000 euro meer dan het nationaal gemiddelde.

De beroemde cabaretier Louis Davids zong in 1935:

Je verbeeldt je dat je aan de touwtjes trekt,

Maar och, het leven smijt je heen en weer.

Als je voor een dubbeltje geboren bent,

Bereik je nooit een stuiver meer.

85 jaar later is Nederland volgens premier Rutte een ‘in de kern diep socialistisch’ land, soms ook wel getypeerd als het zuidelijkste deel van Scandinavië, omdat onze volksaard net zo egalitair zou zijn als in de streek van smörgåsbord en smørrebrød. GroenLinks-leider Jesse Klaver stelde donderdag juist het tegenovergestelde in zijn pleidooi om jongeren op hun 18de verjaardag 10 duizend euro startkapitaal te geven, als antiserum tegen de kansenongelijkheid in Nederland. ‘Waar je bent geboren, bepaalt de kansen in je leven’, zei Klaver. Wie heeft gelijk? En in hoeverre kloppen Louis Davids’ fatalistische woorden nog dat een dubbeltje nooit een kwartje wordt en een ‘roggebroodkind’ zich nimmer in kaviaar verslikken zal?

Over deze vraag boog zich een stel jonge onderzoekers van de Erasmus School of Economics, geleid door econoom Bastian Ravesteijn. Zij vlooiden CBS-gegevens door over de inkomens van ruim een miljoen dertigers, geboren tussen 1982 en 1987 en opgegroeid van Aadorp en Achtereind tot Zwingelspaan en Zwolle, en concludeerden: het hangt er zeer van af waar je wortels liggen.

Een van de slechtste wijken waar de ooievaar je in de jaren tachtig kon bezorgen was De Hoogte, iets benoorden de Groningse binnenstad. Wie daar opgroeide als zoon of dochter van Jan en Truus Modaal, verdiende in 2018 gemiddeld nog geen 19 duizend euro per jaar. Als je destijds iets naar het zuiden was afgeleverd, in de Oranjebuurt of Noorderplantsoenbuurt – in een even welvarend middenklassegezin – zou je nu gemiddeld 10 duizend euro per jaar meer verdienen. In het best scorende Groningse postcodegebied, dat van de Rivierenbuurt en Herenwegbuurt, zelfs 15 duizend euro meer. Nog veel beter was het om op te groeien in het Brabantse dorp Westerhoven of het Zuid-Hollandse Goedereede, waar kinderen uit doorsneegezinnen in 2018 gemiddeld respectievelijk 39- en 41 duizend euro verdienden, meer dan twee keer zo veel als hun generatiegenoten uit De Hoogte.

Reliëfkaarten: Zoals reliëfkaarten in een atlas de pieken en dalen van een landschap tonen, zo vormen de cijfers van Ravesteijn en zijn collega’s sociaal-economische reliëfkaarten. Niet met de heuvels van Zuid-Limburg en de Veluwe als hoogste punten van Nederland, maar dorpen als Zoeterwoude in Zuid-Holland, Hilvarenbeek in Brabant, Middenbeemster in Noord-Holland of Renswoude in Utrecht.

Dat kinderen uit Laren, Nederlands rijkste gemeente, over het algemeen beter terechtkomen dan kinderen uit Groningen-stad, de armste gemeente, is weinig verrassend. Veelzeggender is het om bijvoorbeeld het economische lot van dochters en zonen uit precies dezelfde sociale klasse te vergelijken, of juist kinderen van rijke ouders met kinderen van arme ouders uit dezelfde gemeente.

Dan blijkt dat dertigers die in Laren opgroeiden in een gezin met een relatief bescheiden inkomen op het 25ste percentiel – oftewel: driekwart van alle Nederlandse gezinnen verdiende meer – anno 2018 gemiddeld dik 34 duizend euro verdienden. Dat is 11 duizend euro meer dan kinderen van vergelijkbare komaf uit Groningen-stad.       

Of dat kinderen van bescheiden komaf uit Hilvarenbeek het gemiddeld gezien verder hebben geschopt dan telgen van rijkere gezinnen op het 75ste percentiel – oftewel: slechts een kwart van de ouders verdiende meer – uit omliggende steden als Breda, Eindhoven en Den Bosch. Soms lijkt de woonplaats dus bepalender voor de levenskansen dan de afkomst.

Als je tuurt naar de kaarten, vallen talloze patronen op. Zo blijken de sporten op de sociale ladder in Zuid-Limburg nogal ver uit elkaar te liggen: een ‘dubbeltje’ werd in gemeenten als Vaals, Heerlen en Landgraaf zelden een ‘kwartje’, terwijl kinderen van Zuid-Limburgse grootverdieners zelf als dertigers veelal ook hoge inkomens hadden. Te zien is dat de kans op sociale daling – de kans dat kinderen van relatief rijke ouders een duikeling maken in de nationale inkomenshiërarchie – het grootst was langs de noordelijke rand van Nederland, in plaatsen als Ameland, Gasselternijveen of Middelstum.

Of zie Maaskantje, het Brabantse dorp dat menige Nederlander dankzij de New Kids-films voor eeuwig zal associëren met uitkeringstrekkers – ‘Gratis geld, jonguh’ – Haagse matjes en halve liters Schultenbräu. Maar uit de kaarten blijkt juist dat Richard Batsbak en kornuiten keurig tot de economische middenmoot van Nederland behoren. Zo verdienden Maaskantse kinderen van ouders met bescheiden inkomens als dertigers anno 2018 gemiddeld bijna 28 duizend euro. Dat is bijna modaal, en dik 10 duizend euro meer dan bijvoorbeeld kinderen uit de Almeerse buurten Tussen de Vaarten Noord en de Verzetswijk, een van Nederlands slechtst scorende postcodegebieden.

Om nog maar te zwijgen over het pal naast Maaskantje gelegen Den Dungen, thuishaven van frietkot ’t Pleintje, waar de New Kids-helden hun knoeperts, jos-brinkies en broodjes bakpao haalden. Den Dungense kinderen van bescheiden komaf verdienden anno 2018 als dertiger gemiddeld 36 duizend euro. Daarmee doet ‘Krabberdonk’ het beter dan bijna 98 procent van alle postcodegebieden.

Verhuizen dan maar? Betekent dit alles dat ouders met jonge kinderen maar beter verhuisdozen kunnen gaan inpakken om naar landelijk Brabant of Noord-Holland te verkassen? Uit een vorig jaar gepubliceerde analyse van onderzoeksbureau SEO bleek immers dat elk jaar dat een kind in een economisch sterke regio woont op latere leeftijd tot een hoger inkomen leidt. Wie bijvoorbeeld als 7-jarige van een achenebbisjbuurt naar een A-locatie verhuist, kan nog 46 procent van het inkomensverschil tussen zijn oude en nieuwe woonplaats goedmaken. Maar werkt het echt zo? ‘Zo simpel is het niet’, denkt Ravesteijn. De enige manier om erachter te komen is door mensen bij wijze van experiment te laten verhuizen van slechte naar goede buurten, zoals in de jaren negentig gebeurde voor het Amerikaanse onderzoek Moving to Opportunity. Ouders uit arme buurten in steden als New York, Los Angeles en Chicago kregen een soort tegoedbonnen om te verhuizen naar betere buurten elders in de stad, en hun kinderen leken daardoor inderdaad beter af te zijn. Eindelijk waren ze verlost van de jeugdbendes en drugsdealers en hoefden ze niet meer urenlang te reizen voor een baan. verklaarden ze in interviews. ‘Nederland zit toch echt anders in elkaar’, zegt Ravesteijn. ‘Maar ik zou het dolgraag uitproberen – alleen met een experiment weet je het zeker.’

Oude wijken veranderen door:

- welvaart

- toegenomen mobiliteit

Gevolgen op de woonomgeving:

- scheiding van wonen en werken.

- Er is te weinig parkeerruimte.

- Minder bewoners per woning.

- Verouderde huizen of nieuwe huizen.

Maak de juiste combinaties

Veel woon-werkverkeer...

1. kleinere gezinnen
2. huizen voldoen niet meer
3. scheiding wonen en werken
4. e-shoppen wordt steeds populairder

Buurtbewoners hebben amper contact me elkaar ...

1. kleinere gezinnen
2. bewoners voelen zich minder betrokken bij buurt
3. scheiding wonen en werken
4. gebrek aan parkeerruimte

Dalende woningbezitting...

1. kleinere gezinnen
2. huizen voldoen niet meer
3. gebrek aan parkeerruimte
4. scheiding wonen en werken

Minder buurtwinkels...

1. gebrek aan parkeerruimte
2. bewoners voelen zich minder betrokken bij buurt
3. huizen voldoen niet meer
4. e-shoppen wordt steeds populairder

Nieuwe woonwensen...

1. kleinere gezinnen
2. huizen voldoen niet meer
3. scheiding wonen en werken
4. e-shoppen wordt steeds populairder

Kies het juiste woord:
..... leidt tot daling van inkomens

1. verpaupering
2. gentrificatie

Het aanpassen van wijken

verpaupering

Gentrificatie

Renovatie 

Restauratie

Sanering/kaalslag

https://youtu.be/hx0XbLk-4TY 

Welke hoort er niet bij?

1. alles plat
2. het aanbrengen van centrale verwarming
3. renovatie

Wat hoort er niet bij?

1. alles plat
2. nieuwbouw
3. de badkamer moderniseren

wat hoort er niet bij?

1. arme mensen verhuizen
2. gentrificatie
3. inkomens in de wijk dalen

Wat hoort er niet bij?

1. herinrichten
2. renovatie
3. saneren

Verpaupering

Restauratie

Renovatie

Gentrificatie

Sanering

Als renovatie geen zin meer heeft dan vindt ............ plaats.

1. Gentrificatie
2. Restauratie
3. Sanering

Wat zie je op de foto?

1. Renovatie
2. Restauratie
3. Opknapbeurt
4. Sanering

______of pendelen is het proces van het heen en weer reizen tussen de woonplaats en de werkplaats.
_______ is een van de grote oorzaken voor het ontstaan van files, vooral in de spits.
Welk woord ontbreekt?

1. Kaalslag
2. Cohesie
3. Forensisme
4. Restauratie

Sociale cohesie, welk plaatje past erbij?

1. 
2. 
3. 
4. 

Sanering

Renovatie

Restauratie

Maken

Hoofdstukopening

Paragraaf 1.1

Box 1: Gentrificatie

Dat was het!

Ga nu voor jezelf na of je alles begrepen hebt.

Rechts zie je de onderwerpen die in deze les behandeld zijn. Ben je klaar voor de toets, of heb je hier nog hulp bij nodig? Sleep de leerdoelen naar de vakjes hieronder.

NEE!

Ik begrijp dit

echt niet

Ik vind dit nog steeds
heel moeilijk

Ik begin het

te snappen!

Volgens mij begrijp

ik dit!

JA!

Kom maar door

met die toets!

Je kent de kenmerken van woonbuurten

Je begrijpt hoe en waarom woonbuurten veranderen.

Je kunt aan de hand van woningsoorten en woningtype uitspraken doen over woonbuurten