Orthopedagogiek - Les 3+4 (familie opstellingen)

• Orthopedagogiek
• MBO
• Studiejaar 2

Lesplanning week 2.3 en 2.4

Week 2.3

• Terugblik week 2
• Theorie KOPP kinderen en familie opstellingen
• Uitleg en start portfolio opdracht 2 

Week 2.4

• Verwerken portfolio opdracht 2
• Eventueel oefenen KTB

Tekst

De ouders van Yorrick zijn verslaafd aan alcohol en softdrugs. 
Hierdoor zijn beide ouders hun baan verloren. Vorig jaar moest het huis noodgedwongen worden verkocht. Nu woont Yorrick met zijn ouders in een huurhuis waar het erg vochtig is. De schimmel staat op de slaapkamer op de muren. 

De ouders van Laura zijn beiden arbeidsongeschikt geraakt sinds 2019. Hierdoor blijft er weinig geld over voor kleding. Laura loopt sindsdien in afgedragen van haar oudere zus. Sinds een half jaar wordt hierdoor gepest, het zelfbeeld van Laura is wordt steeds lager.

Doordat de ouders van Marissa van de bijstand leven, is er geen financiële ruimte om Marissa mee te laten doen aan schoolreisjes

Achterstands
situatie 

Er is bij sociale problematiek een vergroot risico op allerlei andere problemen

De sociale problematiek van het kind,
is de sociale problematiek van de ouders

Kim heeft door de corona haar baan verloren. Voorheen kon zij haar kinderen iedere dag voorzien van gevarieerde en gezonde maaltijden. Nu moeten ze het i.v.m. de werkloosheid met boterhammen pindakaas doen.

Werkeloosheid door corona is een voorbeeld van:

1. Afwijkende ontwikkeling
2. Sociale problematiek
3. Kwetsbaarheid

KOPP - KOV kinderen

KOPP / KOV kinderen
= Kinderen van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen.

- In Nederland groeien ruim 577.000 kinderen onder de 18 jaar op met een ouder met psychische problemen en/of een verslaving. Dat is 1 op de 6 kinderen. 

KOPP/KOV  kinderen kunnen onder andere te maken krijgen met onderstaande problemen in de thuissituatie:

- Onvoorspelbaar gedrag van de ouder of soms onveilige situaties

- Minder emotionele ondersteuning op leuke én moeilijke momenten

- Veel taken in het huis overnemen die niet passen bij hun leeftijd

- Zich (overmatig) zorgen maken over hun ouder of hun schuldgevoelens

KOPP / KOV kinderen

Gevolgen voor KOPP/KOV kinderen:

- KOPP/KOV lopen twee tot vier keer meer kans dan andere kinderen om zelf ook psychische problemen of een verslaving te ontwikkelen, in hun jeugd of als ze volwassen zijn.
- Naast het risico op het ontwikkelen van psychische problemen, kunnen KOPP/KOV (op de lange termijn) ook andere problemen ervaren, zoals:

* Meer moeite met het aangaan en onderhouden van relaties

* Mantelzorgtaken op zich nemen tot op latere leeftijd

* Minder goede schoolprestaties behalen

* Moeite hebben met het aangeven van de eigen grenzen 

Systemen

- Problemen in de ontwikkeling kunnen o.a. ontstaan door  risicofactoren gelegen op het gebied van ouders, gezin of de omgeving oftewel systemen. 

- Iedereen is onderdeel van een systeem. Binnen een systeem is er sprake van een samenstel van verschillende personen met bepaalde eigenschappen en relaties. 

- Een systeem kan gezond maar ook ongezond zijn. 

Familie opstellingen

Een familie opstelling is een vorm van psychotherapie waarbij er 2 doelen centraal staan:

1. Bewustwording over de invloeden die familieleden kunnen hebben op jouw ontwikkeling en gedrag
2. Bewustwording om onderscheid te maken tussen eigen en overgenomen gevoelens. Overgenomen gevoelens worden ook wel verstrikkingen genoemd. 

Noem een voorbeeld waarover jij een familie opstelling zou kunnen maken? Mag eigen ervaring zijn maar ook een ervaring van een ander.

Familie opstellingen

Waarom familie opstellingen?

- Onderzoeken wat het systeem rond de cliënt is.

- Inzicht en overzicht door het letterlijk te zien

- Nieuwe inzichten

- Als educatie-middel

- Voor een eigen situatie of casus

- Binnen opleidingen en werkbegeleiding

Wat kan je opstellen?
Familie/ gezin, werksituaties, emoties/gevoelens, ziektebeelden/ symptomen, projecten.

Hoe zet je familie opstellingen in?

1. De centrale persoon zet zichzelf (of uit casus) ergens neer
2. De persoon bepaald zelf welk figuur dat is.

3. Zelf of met hulp van begeleider kiest de persoon figuren die van toepassing zijn.
4/ Door de gekozen plekken, redenen en gevoelens hierbij kan hier een gesprek over plaatsvinden.

Bijvoorbeeld: ruzie binnen de familie en met bepaalde personen geen contact meer.

Klassikaal oefenen

Situatie:
- Meisje Kaya van 8 jaar.
- Diagnose ASS, ADHD en problemen in de hechting. Bijkomende gedragsproblemen.

- Groeit op bij moeder en bonusvader. Moeder is moe en zelf psychische problemen, maar strijd ook voor haar kind. De hulpverlening loopt moeizaam. De bonusvader is betrokken en een stabiele factor.

- Het is een samengesteld gezin: stiefvader heeft twee (gezonde) oudere kinderen. 

- De twee oudere kinderen van stiefvader moeten regelmatig op Kaya letten en om zien te gaan met haar bijzondere gedrag. Dit legt druk op de oudere kinderen. De meiden noemen elkaar allemaal zussen.

- Kaya ziet biologische vader 1x in de maand. Het contact is oppervlakkig. Kayawil daar niet slapen.

- De opa en oma van Kaya zijn in beeld. Van moeders kant is er een goede relatie, vanuit haar vaders kant niet.

- Verdere betrokkenen: school, hulpverlening, 1 vriendinnetje uit de buurt

Opdracht:
Klassikaal zetten we bovenstaande situatie uit in een familie opstelling. 

Portfolio opdracht 2
  Invloed van orthopedagogiek op het gezin  

Deze portfolio opdracht bestaat uit drie delen.

Deel 1 Familie opstellingen.
Uitzetten en uitspelen van de casus Tony. Je maakt aan de hand van vragen een verslag

Deel 2 Beschrijf je eigen familieopstelling.
Uitzetten en uitspelen van je eigen familie opstelling.
Je maakt hiervan een foto en beschrijft je ervaring in een verslag

Deel 3 Tekenen levenslijn
 Je maakt een eigen levenslijn aan de hand van een aantal thema's. 

Aan de slag! 

We gaan de portfolio opdracht uitwerken in drie rondes. 
Je werkt hierbij in groepen van 4-5 personen, docent deelt de groepen in. 

Portfolio opdracht 2 - Deel 1 (15 minuten)

1. Lees gezamenlijk casus Tony

2. Neem een zakje fiches om de opstelling te maken

3. Bedenk per betrokken persoon: welke relatie, waar plaatsen en waarom? Bespreek dit met elkaar.
4. Welke invloeden zijn er?

5. Klaar? Roep de docent, deze komt langs met verdiepende vragen. 

Maak een foto van de opstelling!

Portfolio opdracht 2 - Deel 1 (15 minuten)

Verdiepende vragen:

• Wat valt je op aan het systeem van Tony? Beschrijf hier minstens drie dingen en leg het uit.
• Welk gevoel denk je dat Tony heeft tegenover zijn moeder?
• Op welke positie zijn de broertjes en zusjes gezet? En waarom?
• Stel jij bent Maatschappelijk werker op de school waar Tony op zit, hoe zou jij hem dan benaderen?

Portfolio opdracht 2 - Deel 2 (30 minuten)

1. Iedereen van het groepje maakt om de beurt zijn eigen familieopstelling. Je kan zelf bepalen wie er in de opstelling komen en waar ze staan.

2. De persoon waar de opstelling van is krijgt ruimte om iets te vertellen bij de opstelling.
- Wat is er te zien?
- Welke keuzes heb je gemaakt en waarom?
- Je kiest zelf wat je wil delen.

3. Anderen stellen (open) vragen. Iedereen stelt er minstens drie.

Maak een foto van je eigen familieopstelling, deze moet je toevoegen in het portfolio.

Portfolio opdracht 2 - Deel 3 (30 minuten)

Dit is een individuele opdracht.


1. Je gaat je eigen levenslijn uittekenen van geboorte tot heden
2. Je beschrijft welke 'life-events' er waren op deze lijn. Dit doe je aan de hand van kleuren en indelingen (zie volgende sheet). 

Doel maken levenslijn:
- Helpt om verder te kijken naar de toekomst.
- Helpt je beter te verplaatsen in andere mensen.
- Invloed van levensloop in ontwikkeling verhelderen

Portfolio opdracht 2 - Deel 3 (30 minuten)

Stap 1: teken basislijn (links/rechts of boven/beneden)

Stap 2: in periodes verdelen (bv 0-5 / 5-10 etc.)
Stap 3: Elk levensgebied heeft een eigen kleur.

Stap 4: Per gebied aan weerszijden stippen: hoogtepunten en dieptepunten
Stap 5: Deze verbinden met de hoofdlijn.

Bekijk het eens van een afstand. Wat valt je op?

Stap 6: Maak een foto van jouw levenslijn
Stap 7: Maak een verslag waarin jij tekst en uitleg geeft aan jouw levenslijn.

Nodig: A3 vel papier, stiften/potloden.