Thema 2 Voortplanting basisstof basisstof 3

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Basisstof 3: Veranderingen in de puberteit


puberteit verander je...

Waar gaat deze bassistof over?

• Geslachtskenmerken
• Hormonen
• Menstruatiecyclus

Leerdoelen 

• Je kunt omschrijven wat primaire en secundaire geslachtskenmerken zijn en daarbij voorbeelden noemen.
  
•  Je kunt de processen tijdens de menstruatiecyclus beschrijven.
  

Bij een baby is vaak niet te zien of het een jongen of meisje is (zie afbeelding 1). In de puberteit worden de verschillen duidelijker.

Woordenlijst 

• primaire geslachtskenmerken
• secundaire geslachtskenmerken
• mannelijke geslachtshormonen
• vrouwelijke geslachtshormonen
• ovulatie (eisprong)
• baarmoederslijmvlies
• menstruatie
• menstruatiecyclus

Geslachtskenmerken: primair en secundair

Primaire geslachtskenmerken:

Aanwezig bij de geboorte:

- schaamlippen, vagina

- penis, balzak

Secundaire geslachtskenmerken:

Ontstaan in de puberteit. 

- borsten, ronde vormen

- borsthaar, baardhaar, baard in de keel

Hormonen ...

... worden gemaakt       in hormoonklieren.

...worden vervoerd 

   via het bloed.

...werken langzaam.

Hypofyse

De hypofyse maakt hormonen die de eierstokken en teelballen aansturen.

Geslachtshormonen

De eierstokken maken oestrogeen (vrouwelijke hormonen).

De teelballen maken testosteron  (mannelijke hormonen)

hypofyse --> Hormoon

Hypofyse

eierstokken

teelballen

In de puberteit zorgen hormonen uit de hypofyse ervoor dat

• de teelballen zaadcellen gaan maken

• de teelballen mannelijke geslachtshormonen gaan maken (testosteron)

• in de eierstokken eicellen gaan rijpen

• de eierstokken vrouwelijke geslachtshormonen gaan maken (oestrogenen)

Symptomen

• Ellendig of verdrietig voelen
• Buikpijn, rugpijn, hoofdpijn, spierpijn. 
• Soms is een meisje sneller boos of chagrijnig
• Sommige vrouwen hebben extra zin in lekkere dingen zoals chocola

Menstruatie:

het slijmvlies laat los

• Spieren rondom de baarmoeder trekken samen, vandaar dat je buikpijn en spierpijn kan hebben. 
  
  
• Hormonen spelen een rol bij de menstruatie, waardoor je veranderingen in je humeur kan waarnemen.

Menstruatiecyclus

Huiswerk

• Lezen bs 3
• Maken woordenlijst bs 3
• Maken opdrachten bs 3 digitaal 

Wat gebeurt er tijdens dag
1 t/m 5

1. Ovulatie
2. Innesteling
3. Menstruatie
4. Bevalling

Waarvoor dient de opbouw van het baarmoederslijmvlies?

1. Om bevruchting mogelijk te maken
2. Om innesteling mogelijk te maken
3. Om menstruatie mogelijk te maken

Duur van menstruatie

• De duur is afwisselend. De ene vrouw is 2 tot 3 dagen ongesteld, de andere vrouw wel 7 dagen of langer.
  
• Gemiddeld is een meisje of vrouw 3 tot 4 dagen ongesteld.
  
• Een meisje is ongesteld vanaf de puberteit (ongeveer 13 jaar) tot de overgang (ongeveer 50 jaar).

Menstruatiecyclus

Een cyclus duurt ongeveer 28 dagen..

Menstruatie dus ook om de 28 dagen

Gebeurtenissen tijdens menstruatiecyclus:

1. eicel rijpt

2. baarmoederslijmvlies groeit

3. eisprong (ovulatie)

4. menstruatie

Tijdens de menstruatie wordt het verdikte deel van het baarmoederslijmvlies afgestoten.

Op welke dag vindt meestal de eisprong plaats tijdens de menstruatiecyclus

1. 13
2. 14
3. 15
4. 16

In één plaatje

Hormonen en menstruatiecyclus

Menstruatiecyclus wordt geregeld door hormonen uit de hypofyse 

en de hormonen progesteron en oestrogeen.

• Hypofysehormoon => zorgen dat de follikel gaat groeien

• Oestrogeen => wordt gemaakt door follikel vooral vóór ovulatie (baarmoederslijmvlies wordt daardoor dikker en ovulatie vindt plaats)

• Progesteron => wordt gemaakt door lege follikel na de ovulatie. Zorgt ervoor dat baarmoederslijmvlies dik en goed doorbloed blijft.

Hormonen en menstruatie

• Op dag 14 piekt de hoeveelheid FSH en LH => eisprong.
  
• De eierstok wordt gestimuleerd tot hormoonproductie (oestrogeen). Dit zet aan tot de groei van nieuw baarmoederslijmvlies.
  
• Progesteron stijgt => opbouw baarmoederslijmvlies wordt voortgezet.
  

De menstruatie wordt geregeld door hormonen

1. Juist
2. Onjuist

Wanneer is een vrouw het meest vruchtbaar?

1. Vlak na de menstruatie
2. Vlak voor de menstruatie
3. Vlak na de eisprong
4. Vlak voor de eisprong