2.3 Legaliteitsbeginsel

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.3 Legaliteitsbeginsel

V4B donderdag 26 september

Wat gaan we deze les doen?

1. Huiswerk: 2.2 af 1 t/m 13 + lezen 2.3 Legaliteitsbeginsel
2. Leerstof toetsweek 1: H2 Rechtsstaat (par. 1 t/m 8)
3. Nakijken 2.2
4. Uitleg 2.3 Legaliteitsbeginsel
5. Actualiteit: Doxing
6. Aan de slag: met 2.3 of je PO
7. Huiswerk: maken van 2.3: opdrachten 2, 4, 5, 8, 9, 11 en 12 + lezen 2.4 Trias Politica

Nakijken 2.2

-  vragen?

-  uitdelen nakijkblad

Leerdoelen 2.3

In deze paragraaf leer je:

• Waartoe dient het legaliteitsbeginsel?
  
• Je kunt het legaliteitsbeginsel toepassen op de actualiteit
• Je kunt iets zeggen over de kwaliteit van wetten
• Je weet dat na de Tweede Wereldoorlog  taken van de overheid snel toenam en dat dit niet altijd efficiënt was

Inleiding

Je kan alleen gestraft worden voor iets wat volgens de wet strafbaar is. Het klinkt logisch, maar er komt heel wat bij kijken om dit in de praktijk te realiseren. 

Een voorbeeld hiervan staat op blz. 40 in je lesboek. Straatintimidatie is volgens de wet (nog) niet strafbaar. 

blz. 40 in je lesboek

Werkboek: vraag 2 blz. 28

- Maak deze vraag samen met je buurman/buurvrouw

Antwoord vraag 2

Leges  = wetten

Legaal = overeenkomstig de wet

Illegaal = in strijd met de wet

Legaliteitsbeginsel = het uitgangspunt dat alles wat de overheid doet in overeenstemming is met de wet

Het legaliteitsbeginsel en de rechtsstaat

In deze paragraaf gaat het over het legaliteitsbeginsel, een belangrijk fundament van de rechtsstaat.

Willekeur en onbegrensde macht maken plaats voor vertrouwen en rechtszekerheid 

Regels en wetten

Wetten of rechtsnormen zijn gedragsregels of voorschriften die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd. Wetten laten het maatschappelijke leven geordend verlopen en lossen conflicten op.

Kwaliteit van de wetten

Wanneer wetten rechtvaardig zijn, zullen we ons er eerder aan houden

Wetten veranderen mee met onze opvattingen. Om de kwaliteit te waarborgen gelden er eisen voor wetten:

Legaliteitsbeginsel

Het legaliteitsbeginsel bestaat uit twee belangrijke elementen:

1. Al het overheidshandelen berust op wetgeving.
   
2. De wetgeving voldoet aan de (hiervoor) genoemde kwaliteitseisen.
   

Uitbouw rechtsstaat

In de nachtwakersstaat van de 19e eeuw moest de overheid burgers zo vrij mogelijk laten.

Na de Tweede Wereldoorlog namen de taken van de overheid snel toe. 

• Onder andere door de wederopbouw van het land en de groeiende invloed van sociale grondrechten.
  
• Door de ontwikkeling naar een sociale rechtsstaat ontstond er een oerwoud van wetten.
  

Privatisering en marktwerking

De overheid raakte door al die wetten overbelast en was niet meer in staat om efficiënt te besturen. Gevolg: sommige overheidstaken werden gedereguleerd naar provincie of gemeente, verzelfstandigd of geprivatiseerd. (binnen de kaders en wetgeving van de overheid)

• sociale woningbouw.
  
• musea.
  
• openbaar vervoer.
  
• telecommunicatie.
  
• de zorgsector

Actualiteit

• opdracht 8 blz. 29

Vooraf:

• een filmpje ter verduidelijking van de zaak
• Wat is doxing? (zie volgende slide)

werk samen met je buurman/buurvrouw:

• lees het artikel
• maak de vragen a, b, c

nos.nl

Doxing?

• Doxing is een samenvoeging van de Engelse woorden ‘dropping dox’, wat zoveel betekent als ‘documenten publiceren’. 
• Het komt erop neer dat iemand met kwade bedoelingen persoonlijke informatie van jou deelt. Bijvoorbeeld je adres, of je telefoonnummer. 
  
• Vaak is het doel iemand intimideren en gebeurt dat met een vooropgezet plan. Door bijvoorbeeld het privéadres van iemand bekend te maken, wil de dader zijn doelwit angst aanjagen. ‘Ik weet waar je woont, dus pas op je woorden’.
  

Antwoorden vraag 8

a. Het legaliteitsbeginsel houdt onder meer in dat al het overheidshandelen berust op wetgeving. Dat betekent ook dat iets alleen strafbaar bevonden kan worden als daar een wettelijke basis voor is. Omdat doxing in Nederland in 2023 nog niet bij wet verboden was, kon hij daar dus ook niet voor veroordeeld worden. In Nederland is doxing sinds 1 januari 2024 strafbaar

b. Bijvoorbeeld: Vandergunst vond de straffen te laag voor de betrokkenheid bij de dood van de 18-jarige student. Dat kwam blijkbaar niet overeen met zijn gevoel van rechtvaardigheid: hij vond dat ze daar te makkelijk mee wegkwamen. Daarom publiceerde hij de namen en overtrad de wet.

c. Bijvoorbeeld: wanneer op internet wordt gezet waar je woont, kunnen kwaadwillende mensen je opzoeken in je huis of je spullen vernielen. Dat is zeer bedreigend en beangstigend voor het slachtoffer.

 In 2022 stond er bijvoorbeeld iemand met een brandende fakkel bij het huis van voormalig minister Kaag als gevolg van doxing. En bij een kritische journalist in Groningen werd, nadat zijn adres online was gezet, een brandbom tegen de voordeur gegooid.

Afsluiting

De leerdoelen waren:

• Waartoe dient het legaliteitsbeginsel?
  
• Je kunt het legaliteitsbeginsel toepassen op de actualiteit
  
• Je kunt iets zeggen over de kwaliteit van wetten
  
• Je weet dat na de Tweede Wereldoorlog taken van de overheid snel toenam en dat dit niet altijd efficiënt was
• maken van 2.3: opdrachten 2, 4, 5, 8, 9, 11 en 12 + lezen 2.4 (gaan we morgen mee verder, geen huiswerk)
• Je mag ook aan de slag met je PO