Grammatica woordsoorten A2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Woordsoorten

Je leert over woordsoorten.

Welke woordsoorten kan je al herkennen in een zin?

Werkwoorden (ww)

Een werkwoord is een woordsoort.

In een zin staat ten minste één werkwoord.

Er zijn ook zinnen met meer dan één werkwoord.

Een werkwoord zegt wat iets of iemand doet, wat iets of iemand overkomt, wat er is gebeurd, wat iemand of iets is.

Soorten werkwoorden

We onderscheiden 3 soorten werkwoorden:

 

Zelfstandige werkwoorden

 Hulpwerkwoorden

Koppelwerkwoorden

Zelfstandig werkwoord (zww)

Zelfstandige werkwoorden zijn werkwoorden die op zichzelf een gezegde kunnen vormen.

Voorbeeld:

Ik wil dansen.

 (dansen kan alleen een werkwoordelijk gezegde vormen: Wij dansen.).

Hulpwerkwoord (hww)

Hulpwerkwoorden helpen een werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde vormen.

Ik zal morgen gaan.

Hij is weggegaan.

Je wordt door hen bedrogen.

Ik wil wel komen.

Je moet hem halen.

Koppelwerkwoord (kww)

Koppelwerkwoorden zijn werkwoorden die een naamwoordelijk gezegde helpen vormen:

zijn / worden /heten

blijven / schijnen /lijken

blijken / (dunken en voorkomen)

Voorbeelden:

Hij wordt leraar.  /  Hij is oud.  /  Hij blijft vervelend.

Wat zijn de drie lidwoorden?

Zelfstandig naamwoord (zn)

Een zelfstandig naamwoord is een dier, mens, plant, ding en gevoel

Voor een zelfstandig naamwoord kan je altijd een lidwoord  zetten.

Eigennamen zijn ook zelfstandig naamwoorden.

Bijvoeglijk naamwoord (bn)

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets van een zelfstandig naamwoord.

voorbeeld: De groene appel. "Groene" zegt iets over "de appel" en is dus een bijvoeglijk naamwoord.

Een bijvoeglijk naamwoord schrijf je zo kort mogelijk!

Een stoffelijk bijvoeglijk naamwoord schrijf je vaak met -en, bijvoorbeeld een gouden pen.

Voorzetsel (vz)

- kastwoorden (plaats)

- feestwoorden (tijd)

VOORNAAMWOORDEN

Een voornaamwoord is een woord dat verwijst naar personen, dieren of dingen (concreet of abstract), zonder die met name te noemen. Voornaamwoorden komen dus in feite ‘in de plaats van’ een zelfstandig naamwoord,

Jan heeft trek. Hij (=Jan) eet een appel.

VOORNAAMWOORDEN

persoonlijk voornaamwoord (psv): ‘Ben ik nou zo slim, of zijn jullie zo dom?’

bezittelijk voornaamwoord (bzv): ‘Onze hond kan allerlei kunstjes.’

aanwijzend voornaamwoord (av): ‘Ik wil die fiets met dat mandje.’

vragend voornaamwoord (vrv): ‘Welke boeken zullen we meenemen?’

voegwoorden (vw)

Voegwoorden zijn woorden die zinnen of (groepen) woorden ‘aan elkaar voegen’. 

Voorbeelden van voegwoorden zijn:

want, omdat, en, als en maar.

voegwoorden (denk aan woordjes die je krijgt bij zinsverbanden - leesbegrip)

Ik vroeg haar of ze haar rijbewijs had gehaald.

Het regende terwijl ik naar school fietste.

U krijgt een lunch aangeboden, tenzij de ochtendles al om 11.00 uur is afgelopen. 

Doordat het ijs op de Zuidpool steeds sneller smelt, veranderen de oceaanstromen.

Joep begon te lachen, omdat hij begreep dat ik het niet serieus meende.

Hij wil niet, maar zij wel.

Wederkerende werkwoorden

Wederkerende werkwoorden zijn werkwoorden zoals zich vergissen en zich wassen: ze hebben een wederkerend voornaamwoord (zoals zich) bij zich.

Ik schaam me.

Hij schaamt zich.

Wederkerend voornaamwoord

Een wederkerend voornaamwoord verwijst bijna altijd terug naar het onderwerp van een zin.

Bij het schillen van de aardappels heb ik me/mezelf gesneden.

Jij past je altijd gemakkelijk aan.

U kunt u/zich hier omkleden.

Iedereen kan leren zich/zichzelf te verdedigen.

Hoe vind je het wederkerend voornaamwoord?

Zet een zin (bijv.) in de hij-vorm (derde persoon). 

Het wederkerend voornaamwoord verandert hierdoor in het woordje ‘zich’. 

voorbeeld:

‘Ik vergiste me in de tijd’ wordt ‘Hij vergiste zich in de tijd’. 

‘Me’ en 'zich' = wederkerend voornaamwoord 

Wederkerig voornaamwoord

elkaar / elkander (formeel) en mekaar (informeel). 

We hebben elkaar gisteren nog gezien.

Laten mekaar nou niet voor de gek houden.

Wanneer zullen wij elkander eindelijk weer eens ontmoeten?

TELWOORDEN

Telwoorden zijn woorden die het aantal of (rang)nummer van iets aangeven. Er zijn twee soorten telwoorden: hoofdtelwoorden en rangtelwoorden. Beide soorten komen in bepaalde en in onbepaalde vorm voor. 

TELWOORDEN

BEPAALD HOOFDTELWOORD: vijf, miljoen, beide (=altijd 2) etc.

ONBEPAALD HOOFDTELWOORD: veel, minste, enkele etc.

BEPAALD RANGTELWOORD: eerste, twintigste etc.

ONBEPAALD RANGTELWOORD: laatste, hoeveelste etc.

VOORNAAMWOORDEN (extra)

onbepaald voornaamwoord: ‘Iedereen kreeg een cadeautje.’

uitroepend voornaamwoord: ‘Wat een mooie foto van de Erasmusbrug!’

betrekkelijk voornaamwoord: ‘Freya, die in groep 5 zit, leest al Harry Potter-boeken.’

wederkerend voornaamwoord: ‘Ik heb me dat niet gerealiseerd.’

wederkerig voornaamwoord: ‘We hebben elkaar net gemist.’