Hoofdstuk 3: Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

• Recht en deontologie
• Secundair onderwijs

Hoofdstuk 3: Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

5 Gezondheidszorg - Recht en deontologie

Mevrouw van Loon

Lesdoelen

De leerling:

- Geeft de definitie van verantwoordelijkheid.

- Geeft de definitie van verantwoordelijkheidszin.

- Somt de voorwaarden om verantwoordelijk gesteld te worden op.

- Past de voorwaarden van verantwoordelijkheid toe op een gegeven casus.

- Somt de categorieën waarvoor men verantwoordelijk kan gesteld worden op.

- Past de categorieën van verantwoordelijkheid toe op een gegeven casus.

Overzicht hoofdstuk

1. Verantwoordelijkheid

definitie - voorwaarden - onderwerp

2. Aansprakelijkheid

definitie - voorwaarden - soorten - gevolgen

1. Verantwoordelijkheid

1.1. Wat is verantwoordelijkheid? 

1.2. Wanneer ben je verantwoordelijk? 

1.3. Waarvoor ben je verantwoordelijk? 

Verantwoordelijkheid

1.1. Wat is verantwoordelijkheid?

Verantwoordelijkheid

• Moreel begrip
  
• Waarom je iets doet of zegt
  

Verantwoordelijkheidszin

• Dragen van verantwoordelijkheid
  
• Instaan voor je eigen handelen
  

Belangrijke competentie binnen zorgverlening!

1.2. Wanneer ben je verantwoordelijk?

3 voorwaarden:

Uit vrije wil

Met volle verstand

Met kennis

Situatie Wilma

Wilma is 20 jaar en studeert psychologie. Ze doet stage in een psychiatrisch centrum. Op een dag gaat ze wandelen met patiënt D. op het domein. Tijdens de wandeling krijgt D. een epileptische aanval. Wilma roept om hulp.

Tijdens het wachten op hulp is Wilma bang dat D. zichzelf tijdens het schokken zichzelf zou bezeren en probeert ze de krachtige lichaamsbewegingen tegen te houden. Wilma weet echter niet dat je bij een epileptische aanval de lichaamsbewegingen best niet kunt verhinderen om letsels te vermijden. Hierdoor bezeert D. zijn schouderspier, maar komt hij er zonder verdere schade van af.

De verpleegkundige die komt toegelopen reageert tamelijk boos op Wilma omdat ze D. stevig vasthield. Wilma voelt zich schuldig dat ze niet correct heeft gehandeld naar de principes van eerste hulp.

Situatie Wilma

Is Wilma verantwoordelijk voor de bezeerde schouderspier van patiënt D.?

Vrije wil? 

Met volle verstand? 

Met kennis? 

Ja, ze heeft controle over haar eigen daden en beslissingen en wordt niet gedwongen

Ja, ze is meerderjarig en heeft geen mentale beperking

Nee, Wilma beschikt niet over een zorgdiploma en heeft zo goed mogelijk proberen handelen. Ze wist echter niet dat het beter is om iemand tijdens een epilepsie aanval niet in bedwang te houden.

Situatie Lisa

Optie 1: ik probeer de volgende oefening zelf

Optie 2: ik ben niet helemaal zeker maar probeer de volgende oefening samen te maken

Optie 3: ik begrijp het nog niet helemaal en heb opnieuw uitleg nodig van de leerkracht

Situatie Lisa

Lisa (26 jaar) is verpleegkundige in een woonzorgcentrum. Op een drukke ochtend ziet ze dat een van haar patiënten, een oudere man genaamd meneer De Vries, hulp nodig heeft om uit bed te komen en zich klaar te maken voor de dag. Lisa weet dat het belangrijk is om meneer De Vries op tijd uit bed te helpen, omdat hij anders last kan krijgen van doorligwonden en stijfheid.

Echter, op deze ochtend is Lisa overweldigd door de hoeveelheid werk die nog gedaan moet worden. Ze voelt de druk om snel door te gaan naar de volgende patiënt, die ook hulp nodig heeft. Lisa besluit om meneer De Vries nog even te laten liggen en belooft later terug te komen om hem te helpen.

Later die dag wordt meneer De Vries gevonden met doorligwonden, omdat hij te lang in bed heeft gelegen. Lisa wordt hierop aangesproken door haar leidinggevende.

Situatie Lisa

Is Lisa verantwoordelijk voor de doorligwonden van meneer De Vries?

1. Handelt Lisa uit vrije wil?

2. Handelt Lisa met kennis van zaken?

3. Handelt Lisa met volle verstand?

Besluit?

Ja, Lisa heeft de keuze om meneer De Vries te helpen of niet, en ze kiest ervoor om hem uit te stellen vanwege haar werklast.

Ja, Lisa weet dat het belangrijk is om meneer De Vries op tijd uit bed te helpen om doorligwonden te voorkomen, maar ze besluit om het uit te stellen vanwege andere prioriteiten.

Ja, Lisa is 26 jaar oud en wordt beschouwd als volwassen volgens de wet. Ze is zich bewust van haar verantwoordelijkheden als verpleegkundige.

We weten nu dat Lisa verantwoordelijk is, maar waarvoor precies?

ANTWOORD: voor de doorligwonden van meneer De Vries

In dit geval is Lisa dus verantwoordelijk voor haar eigen daden (het niet tijdig helpen van meneer De Vries) en de gevolgen ervan (de doorligwonden van meneer De Vries).

Situatie Jolien

Jolien is leerkracht op een middelbare school. Vandaag gaat ze met alle klassen van het eerste jaar op uitstap naar een museum. Tijdens het bezoek laten enkele leerlingen het brandalarm afgaan.

Wie is hier verantwoordelijk?

Wie is hier verantwoordelijk?

  

De leerlingen?

 1) vrije wil (ze zijn niet gedwongen om het brandalarm te laten afgaan), 2) met volle verstand (neen! De leerlingen zijn minderjarig)

--> NEE

 

Jolien?

ANTWOORD: JA, de leerlingen staan onder toezicht van Jolien als begeleidende leerkracht. In dit geval is Jolien niet verantwoordelijk voor haar eigen daden, maar wel voor de daden van anderen die onder haar toezicht staan en de gevolgen daarvan.

Situatie Bea

Wanneer het goed weer is gaat Bea met haar hond Elmo naar het Rivierenhof om wat te spelen. Het is paasvakantie en een erg zonnige dag, waardoor er heel wat kinderen in het Rivierenhof zijn. Zoals gewoonlijk speelt Bea met Elmo door een bal te gooien. Tijdens het spelen loopt Elmo een kindje omver.

Wie is hier verantwoordelijk?

  

Elmo de hond?

ANTWOORD: nee

Bea?

ANTWOORD: ja, want Elmo is haar hond

1.3. Waarvoor ben verantwoordelijk?

3 categorieën: 

Eigen daden en gevolgen ervan (zoals Lisa)

Daden van anderen die onder jouw toezicht staan en de gevolgen ervan (zoals Jolien)

Aan jou toevertrouwde voorwerpen (zoals Bea)

Hoofdstuk 3: Verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid

5 Gezondheidszorg - Recht en deontologie

Mevrouw van Loon

Verantwoordelijkheid is ...

1. Een juridisch begrip
2. Een moreel begrip

Wat zijn de drie voorwaarden van verantwoordelijkheid?

Waarvoor kan je verantwoordelijk gesteld worden?

Lesdoelen

De leerling:

- Geeft de definitie van aansprakelijkheid.

- Somt de voorwaarden om aansprakelijk gesteld te worden op.

- Past de voorwaarden van aansprakelijkheid toe op een casus.

- Legt het verschil tussen burgerlijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid uit.

- Herkent in een gegeven casus om welke soort aansprakelijkheid het gaat.

- Legt de gevolgen van burgerlijke en strafrechtelijke aansprakelijkheid uit.

- Past de gevolgen van aansprakelijkheid toe op een casus.

Overzicht hoofdstuk

1. Verantwoordelijkheid

definitie - voorwaarden - onderwerp

2. Aansprakelijkheid

definitie - voorwaarden - soorten - gevolgen

2. Aansprakelijkheid

2.1. Wat is aansprakelijkheid?

Juridisch begrip 

Opgenomen in het burgerlijk wetboek / strafwetboek

Verplichting om de nadelige gevolgen te dragen van een bepaalde gebeurtenis

2.2. Voorwaarden van aansprakelijkheid

3 voorwaarden:

• Fout
  
• Schade
  
• Oorzakelijk verband

Toepassing

In een ziekenhuis wordt een patiënt met ernstige hartproblemen opgenomen op de cardiologieafdeling. De behandelend arts schrijft een specifieke medicatie voor om de symptomen te verlichten en de patiënt te stabiliseren. Echter, door een vergissing in de administratie wordt de medicatie niet op tijd toegediend aan de patiënt. Als gevolg hiervan ervaart de patiënt een verslechtering van zijn toestand en ontwikkelt hij ernstige complicaties die leiden tot een langere opnameduur en noodzakelijke intensieve behandeling.

Heeft de arts een fout gemaakt? 

Is er schade opgelopen?

Is er een oorzakelijk verband?

Kan de arts aansprakelijk worden gesteld?

2.3. Vormen van aansprakelijkheid

Burgerlijke aansprakelijkheid

Strafrechtelijke aansprakelijkheid  

Burgerlijke aansprakelijkheid

Fout begaan door:

• Daad
  
• Nalatigheid
  
• Onvoorzichtigheid

Strafrechtelijke aansprakelijkheid

Fout begaan door:

• Onwettig uitoefenen van geneeskundige of verpleegkundige handelingen
  
• Een daad te stellen die in strijd is met de wet
  
• Het toedienen van onopzettelijke slagen en verwondingen
  
• Het toedienen van opzettelijke slagen en verwondingen
  
• Het toedienen van schadelijke stoffen
  
• Het verzuimen een handeling te stellen die door de strafwet verplicht is
  

2.4. Gevolgen van aansprakelijkheid 

Burgerlijke aansprakelijkheid

Gevolg: schadevergoeding

Strafrechtelijke aansprakelijkheid

Gevolg:

• Schadevergoeding
  
• Straf (celstraf, geldboete)
  

Toepassing

Een verpleegkundige in een ziekenhuis geeft herhaaldelijk verkeerde doseringen medicatie aan patiënten. Ondanks herhaalde waarschuwingen en training blijft de verpleegkundige nalatig handelen. Uiteindelijk krijgt een patiënt een levensbedreigende overdosis van een medicijn en overlijdt. Na onderzoek wordt de verpleegkundige strafrechtelijk vervolgd voor dood door schuld.

Is de verpleegkundige aansprakelijk?

1. Ja
2. Nee
3. Ik weet het niet

Om welke soort aansprakelijkheid gaat het?

1. Burgerlijke aansprakelijkheid
2. Strafrechtelijke aansprakelijkheid

	Verantwoordelijkheid	Aansprakelijkheid
Wat?
Wanneer?
Waarvoor?