NASK H5.3 Mengsels & zuivere stoffen

• Science
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 2

NASK | Water | Mengsels & zuivere stoffen

Vandaag:

Je gaat thuis een onderzoekje doen

Welk fictief karakter zou jij tot leven willen brengen?

Hoe heten de zes verschillende faseovergangen?

Bij de fase-overgang
rijpen gaat water van ...

rijp

1. vast naar vloeibaar
2. gas naar vast
3. vloeibaar naar vast

Noem twee soorten vloeibaar water (druppeltjes) die in de lucht zweven

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Wat ga je vandaag leren?

• Je leert het verschil tussen een zuivere stof en een mengsel
• Je maakt drie soorten mengsels met water, leert hoe die heten en onderzoekt hun eigenschappen
• Aan het eind van de les weet je wat een oplossing, suspensie en emulsie zijn en wat ze voor eigenschappen hebben

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Stoffen

Alle stoffen zijn onder te verdelen in zuivere stoffen en mengsels.

Zuivere stoffen

Mengsels

Dit is een stof die maar uit 1 soort deeltjes bestaat.

Een mengsel is een stof die bestaat uit twee of meer verschillende zuivere stoffen - dus ook twee of meer verschillende soorten deeltjes.

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Stoffen

Zuivere stoffen

Mengsels

Goud is een voorbeeld van een zuivere stof. Goud bestaat namelijk uit alleen goud. 

In limonade is mengsel er zitten bijvoorbeeld water, suiker, kleurstof en smaakstof. 

Bij de Nederlandsche Bank in Amsterdam ligt veel goud. 15 duizend van deze staven.

Dat is veel waard: zes miljard (6 000 000 000) euro.

Het wordt goed bewaakt :)

Recept Limonade

1 Breng 150 ml water aan de kook met de suiker, de citroenschillen en de takjes citroengras. Laat afkoelen.

2 Giet door een zeef en meng de siroop met het sap van de citroenen en 850 ml koud water (mineraalwater of spuitwater). Bewaar in een afgesloten fles in de koelkast tot gebruik.

Als je ijsblokjes en water bij elkaar doet heb je ...

1. een mengsel
2. limonade
3. een zuivere stof
4. twee zuivere stoffen

Alcohol is een zuivere stof en water is een zuivere stof. Als je ze bij elkaar doet krijg je ...

1. een mengsel
2. NIX18
3. een zuivere stof
4. goud

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Onderzoeksvraag

 We willen weten wat voor soort mengsels er ontstaan en onderzoeken wat hun eigenschappen zijn als we een glas water mengen met:

1. een oplosbare stof (suiker)
2. een niet-oplosbare vaste stof (meel) 
3. een niet-oplosbare vloeistof (olie)
   
   

We gaan deze een-voor-een onderzoeken en aan het einde conclusies trekken

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Onderzoeksvraag

We wilden weten wat voor soort mengsels er zouden ontstaan.

Hypothese

wat denk je straks waar te nemen als je een lepel suiker in een glas koud water doet zonder te roeren?

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Benodigdheden

Veiligheidsvoorschrift:
Werk in de keuken of op een stevige tafel. Zet je laptop niet dichtbij de glazen water. Houd een handdoek bij de hand.

Zet het volgende klaar:

• 3x een glas koud water
• 2x een eetlepel
• meel (bijvoorbeeld bloem, bakmeel of broodmix) 
• suiker
• olie (bijvoorbeeld slaolie of olijfolie)
• afwasmiddel
• pen & papier om je resultaten op te schrijven 
• je telefoon om foto's te maken
• en een handdoek  

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Methode

1. Pak het glas water
2. Doe er een grote schep suiker in zonder te roeren
3. Observeer wat er gebeurt (maak aantekeningen)
4. Roer goed, totdat de suiker opgelost is.
5. Observeer wat je ziet, beschrijf ook of de vloeistof helder of troebel is.
6. Maak hiervan een foto. 
7. Laat het glas gewoon staan - dan kun je straks vergelijken.
8. Zet het kopje "Resultaten" op je papier, en beschrijf daaronder je resultaten.

Foto: suiker + water

Hypothese

wat denk je straks waar te nemen als je een lepel meel in een glas koud water doet zonder te roeren?

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Methode

1. Pak het glas water
2. Strooi er een beetje (ongeveer een eetlepel) meel in 
3. Observeer wat er gebeurt (maak aantekeningen)
4. Roer goed, minstens tien tellen 
5. Maak een foto. 
6. Beschrijf wat je ziet, en is de vloeistof helder of troebel?
7. Het glas moet nu blijven staan
8. Beschrijf je resultaten in je schrift
9. Houd een paar regels ruimte over voor later.
   (hint: laat je glas rustig staan. Er verandert dan iets ... kun je raden wat?? ... straks zul je het zien)

Foto: meel + water

Hypothese

wat denk je straks waar te nemen als je een lepel olie in een glas koud water doet zonder te roeren?

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Methode

1. Pak het laatste glas water en een schone lepel.
2. Doe er een scheutje olie in, ongeveer een eetlepel en roer zo goed als je kunt.
3. Maak (snel) een foto.
4. Beschrijf op papier wat je hebt geobserveerd.
5. Doe een paar druppeltjes afwasmiddel erbij, en roer nog een keer
6. Observeer wat je ziet, schrijf weer op. Benoem of de vloeistof helder is of troebel.
7. Maak ook hiervan een foto.
8. Schrijf je resultaten op (op het vel papier).

Foto: olie + water

Foto: olie + water + zeep

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Methode

1. Kijk nog eens naar je tweede mengsel van water en bloem.
2. Beschrijf wat er is veranderd. 
3. Maak ook hiervan een foto

Foto: meel + water (na een tijdje)

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Conclusie

De mengsels heten:

• oplossing (suiker in water)
• suspensie (meel in water) 
• emulsie (olie, zeep, water)

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Oplossing

Kenmerken van een oplossing ... 

• het is een vloeistof met daarin opgelost een vaste stof of een gas of een vloeistof
• is helder, je kunt er door heen kijken
• kan kleur hebben of kleurloos zijn
• het oplosmiddel is altijd een vloeistof

Voorbeelden: 

• Suiker met water
• water met zout (vaste stof), 
• bruisend water (gas, namelijk koolzuurgas opgelost in water) 
• en water met alcohol (vloeistof).

Als een stof oplost, vormt die hele kleine deeltjes (moleculen) in het water. Het zijn zulke kleine deeltjes dat de vloeistof helder blijft.

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Suspensie

Kenmerken van een suspensie

• fijn verdeelde vaste stof, zwevend in het oplosmiddel
• die na een tijdje bezinkt (naar de bodem zakt)
• het oplosmiddel is een vloeistof
• altijd troebel, je kunt er niet door heen kijken

Voorbeelden:

• Meel en water
• Zand en water
• Verf (kleurstof met olie)

De vaste stof van een suspensie blijft in bolletjes bij elkaar zitten, die zijn veel groter dan de minieme deeltjes in een oplossing. Door de relatief grote bolletjes wordt het mengsel troebel. 

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Emulsie

Kenmerken van een emulsie:

• emulsie is een mengsel van fijnverdeelde vloeistoffen, altijd troebel
• een emulgator is nodig om de emulsie (voor eventjes) goed laten mengen

Het afwasmiddel was in het experiment een  emulgator. 

Voorbeelden:

• Olie en water (emulgator: zeep)
• Olie en azijn (emulgator: eigeel) -> dit is mayonaise

Je hebt gezien dat alleen olie niet wil mengen met water. Ook niet na goed roeren, al snel heb je weer een laag olie bovenop en water onderop. Als je zeep of afwasmiddel toevoegt, bindt die zich aan het vet, en die combinatie wil wel mengen met water.

NASK | Water | Mengsels en zuivere stoffen

Test jezelf ...

Je krijgt 6 korte vragen om de les af te ronden.

Troebel of helder? 

Slepen maar ... 

Troebel

Helder

Suspensie

Emulsie

Oplossing

Welke bevat een emulgator?

1. verf
2. Red Bull
3. mayonaise
4. cappuccino

Na een tijdje bezinkt een deel van de vaste stofdeeltjes ... dan heb je

1. een suspensie
2. een emulsie
3. een zuivere stof
4. genoeg geleerd voor deze les

Heb je liever theorieles of practicum en waarom?

Op welke vraag over mengsels wil je de volgende les graag antwoord?

Na deze les, 

wil ik...

de uitleg nog 1 keer horen

meer voorbeelden krijgen

meer oefeningen maken

overgaan naar nieuwe leerstof

nog meer te weten komen over de leerstof

niet meer te weten komen over de leerstof

Les is klaar ... opruimen maar ...