Werkweek HBM: Leer mij Haarlem kennen!

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 2

Leer mij Haarlem kennen!

We starten deze wandeling midden op de Grote Markt.

Dit is punt 3 op de kaart in het begin van de folder. In deze LessonUp wordt verwezen naar artikelen. Deze artikelen hebben betrekking op de stadsrechten van Haarlem in de 13 eeuw.

Om hier meer over te weten te komen, gaan jullie een wandeling maken. Vanaf hier volgen jullie lessonup en gebruiken de folder voor extra informatie.  De vragen maken jullie in de LessonUp

Log in de Haarlemse WIFI netwerk om data te besparen!

De Grote Markt

Lees artikel 27

Je bent hier vaak vast over heen gelopen, maar heb je ook wel eens goed gekeken?

Welke gebouwen herkennen jullie vanaf het punt waar jullie staan?

Midden op de Grote Markt is een windroos te vinden in de bestrating.
Maak een foto met een groepslid midden in deze windroos.

Welke reclameborden zien jullie hangen op de Grote Markt? Welk doel hebben deze dingen volgens jullie?

Lees artikel 68: De Hoofdwacht

Draai je om en loop naar de andere kant van de Grote Markt. Zoek het gebouw uit de folder aan de linkerkant van het plein
Zorg dat jullie goed zicht hebben het gebouw en lees de tekst in de folder.

Lees de bordjes op de gevel van het gebouw. Hoeveel eeuwen bestaat dit gebouw al?

In het verleden werd dit gebouw gebruikt als gevangenis
Welk overblijfsel kunnen jullie vinden. Maak hier een foto van.
TIP: check de zijkant voor het gebouw!

Lees artikel 30:

Stadhuis

Zorg dat goed zicht hebben het gebouw en lees de tekst in de folder.

p.10

Bekijk het Stadhuis eens goed.
Hoeveel schoorstenen tellen jullie?

Op de gevel boven de VVV staat een vrouwelijke figuur afgebeeld.
Wat is de functie van dit beeld?

Maak een foto op het bordes van het Stadhuis als groep!

Standbeeld?

Draai jullie om als groep. Jullie zien dan meteen het standbeeld staan!

Wie is deze man en waarom staat het midden op de Grote Markt?

Op de Grote Markt staan nog meer beelden, maak ervan één een foto.

De Bavo

Loop naar een mooie plek waar jullie de BAVO in volle glorie kunnen zien!

Lees de tekst op de volgende pagina.

De BAVO

Damiaatjes

De Damiaatjes zijn klokken in de Grote Kerk van Haarlem . Ze heten Piet en Hein. en die elke avond tussen negen en half tien (oorspronkelijk tussen negen en tien voor half tien - de tijd dat buitenlui de stad nog konden verlaten voordat de stadspoorten sloten) klingelen ter herinnering aan de verovering van het Egyptische Damiate tijdens de Vijfde Kruistocht in 1218/1219.

Het verhaal gaat dat de Haarlemmers een belangrijke rol hebben gespeeld bij de val van de stad. De toegang tot de stad via de Nijl was afgesloten met een grote, zware ketting. De Haarlemmers zouden de ketting hebben kapot gevaren met een schip met een zaag op de boeg. In het Frans Halsmuseum te Haarlem hangt een groot schilderij met daarop een schip dat daadwerkelijk de ketting breekt. En zeer waarschijnlijk waren dat geen Haarlemmers..sstt

Lied over de klokken van Haarlem zie Klokhuistoren/Joh Enschede

Rijke stinkerds

In de kerk werden de rijke mensen van de stad begraven als ze dood waren. Arme mensen werden buiten de kerk op een kerkhof begraven. Dode mensen gaan net als dode dieren stinken en dat kon je dan dus ook in de kerk ruiken, vandaar de naam rijke stinkers. Later werd het verboden om in een kerk te begraven en ontstonden er grote kerkhoven buiten de stad. o.a begraafplaats Kleverlaan.

Bekijk de klok. Wat valt jullie op aan het aantal wijzers van de klok?

Op de Bavo is een wachthuisje te vinden. Maak hier een duidelijke foto van

Lees de tekst hieronder: Vishal

In de koelte van de schaduwzijde stond de Haarlemse vismarkt. 

De Vishal stond in de schaduw (=de noordkant) van de kerk en zo kon de vis langer fris blijven. Hier verkocht men de zeevis. (riviervis werd aan de andere kant verkocht op de Riviervismarkt) 

De vrouwen kwamen uit Zandvoort lopen en verkochten hier hun vis. 

Tol betalen

In het Zandvoorter veerhuisje , het kleine huisje naast de vleeshal, moesten de visvrouwen de tol betalen aan de stad Haarlem en daarna konden ze weer terug lopen naar Zandvoort.

Ze liepen dan langs de Het wapen van Kennemerland bij Elswout. Daar zetten ze de visemmers buiten en dronken de vrouwen een borreltje voordat ze door liepen naar huis. Vandaar dat ze dat café ook wel de “stinkende emmer” noemen. 

    

Vind de ingang van de Vismarkt. Maak een foto met 1 groepslid erop.

Lees de tekst hieronder; Vleeshal

De Hallen

Tot 1840 was de Vleeshal daadwerkelijk in gebruik als verhandelplaats van vlees. Later werd het gebouw gebruikt als Rijksarchief en Stadsbibliotheek.

De Vleeshal, samen met de Verweijhal staan nu ook wel bekend onder de naam 'De Hallen' en is het een onderdeel van het Frans Hals Museum

Architect

Het oorspronkelijke ontwerp van de Haarlemse steenhouwer en stadsmetselaar Lieven de Key en stadstimmerman Klaas Pieterszoon uit 1601 werd afgekeurd, maar het tweede ontwerp van De Key werd goedgekeurd en tussen 1602 en 1604 werd deze vleeshal gebouwd.

De Vleeshal heeft moest een zo rijk mogelijke indruk maken, met overvloedige ornamentiek en duur bouwmateriaal. Zo werd ervoor gekozen natuursteen af te wisselen met baksteen en de gevels te versieren met allerhande cartouches, rolwerk, siervazen, consoles en obelisken. Een deel van de ornamenten, onder andere die van schapen- en ossenkoppen, verwijzen naar de functie van de hal.

Benoem alle dieren die te vinden zijn op de gevel

Lees Rond de kerk

Loop tussen de Vis- en Vleeshal door naar de andere kant van de kerk.

Straatnamen

De Groen(te) markt waar groente werd verkocht.

en in de Warmoes straat. waar warmoes (tuindersgroente) werd verkocht. Hier werden ook land aan de tuinders verdeeld.

Een “morgen” land was een stuk land dat je in een ochtend kon bewerken. (nu rekenen ze met meters en ares)

en de Spek straat was de plek voor de spekverkoop.

Winkeltjes

De winkeltjes aan de kerk zijn door de kerk aangebracht. Daarmee kon door ze te verhuren geld worden verdiend voor de bouw van de kerk. En weduwvrouwen huurden zo’n winkeltje waarmee zij ook een beetje geld verdienen. De kerk was een grote katholieke kerk en er was veel geld nodig voor de bouw en het onderhoud.

Luiken

De luiken van de Vleeshal gaan heel anders open dan luiken voor een raam:. zo krijg je plankjes en afdakjes om het droog te houden en je waar op uit te stallen en te verkopen. De kleur van de luiken is de originele kleur. Iedere keer als er geschilderd wordt , maken ze weer precies de kleur na.

In het verleden werd hier volop gehandeld in allerlei producten. Bekijk de straatnaam bordjes en noteer zoveel mogelijk producten die aan deze kant van de kerk werden verhandeld

Het momument.

Voor een van de laaste restaurants aan deze kant van de kerk, vinden jullie het monument van Lennart Nijgh.

Wie was Leanert Nijgh

 Joh Enschede en Zonen

Sla linksaf het klokhuis plein.

Woonhuis

In het hoekhuis (het eerste huis) in de Damstraat woonde de familie Enschede. Binnen ziet het er nog een beetje uit als toen. In gang en het trappenhuis ligt het marmer nog op de vloer waarover de kinderen Enschede, ongeveer 100 jaar geleden, reden met een bokkewagentje. In het trappenhuis heb je een grote gedraaide plateautrap. Daar speelden ze balletje op. Op iedere verdieping stond iemand en dan probeerden ze van de begane grond naar het eerste plateautje te gooien en dan doorgooien naar de tweede en weer terug.

 Zouden kinderen dat thuis ook mogen? Binnen met de bal? Of een bokkewagentje rijden?

Hotel

Stempels is genoemd naar de stempels van de boekdrukkunst en de stempel die het complex en dus het hotel/restaurant/brasserie op die plek drukt.

Op de rechter hoek staat het huis van Joh Enschede. Zoek uit wie deze man was.

Deze plek heet het Klokhuisplein.
Maak een foto van het klokhuis.
Lees vervolgens Artikel 24.

Tussen het restaurant ML én Cafe van Beinum vinden jullie een poort. Ga deze poort door. Wat is de functie van het gebouw waar jullie voor staan.

Ga op zoek naar de gevelsteen van Joh. Enschede. Uit welk jaar is de steen?

 Riviervischmarkt

Loopt de poort uit en ga rechtdoor naar de Grote Markt.

Vrij snel aan de rechterkant vinden jullie de Riviervischmarkt.

Hier werd vroeger de riviervis verkocht.

Op nummer 13 zie je de vis en de vissekop als gevelstenen.

Nu kun je er een drankje drinken en heet het De Uiver

De Uiver is een ander woord voor ooievaar. Anthony Fokker heeft een vliegtuig gebouwd en die noemde hij de Uiver. Dat vliegtuig vloog in 1934 helemaal naar Australië.

Anthony Fokker was de eerste die met een vliegtuig rond de Bavo vloog in 1911. Er zijn nog oude beelden van.

Welke riviervissen kennen jullie?

Welke verwijzingen naar Vis vinden jullie op de gevel?

Dit was het rondje om de kerk!
Loop richting het Spaarne via de Damstraat. Maak een groepsfoto langs het water.

Ga de Gravestenenbrug(punt 8) over.
Lees artikel 34.
Via dit punt zie je een beroemd museum. Waar staat dit museum om bekend?

Vind het plakkaat met informatie over de Amsterdamse Poort. Maakt een selfie voor dit plakkaat.

De Amsterdamse poort

Vanaf punt 7 wandelen jullie naar de Amsterdamse Poort. Dit is punt 8 op de kaart.

Lees hier aangekomen artikel 1.

Terug naar het Spaarne.

Vanaf punt 8 wandelen jullie naar de Catharijnebrug. Dit is punt 9 op de kaart.

Lees hier aangekomen artikel 22.

Kijk vanaf het bankje aan het begin van de Catharijnebrug naar het Binnen Spaarne. Vergelijk de bovenste afbeelding met de situatie nu. Wat valt je op?

Maak een foto van de plek waar vroeger de schepen voor de handel werden gemaakt.

Op de terugweg!

Loop terug naar de Grote Markt. Gebruik de kaart om je terug te navigeren. Pak je fiets terug naar school om je af te melden!

TOT ZO!

Winkeltjes
De winkeltjes aan de kerk zijn door de kerk aangebracht. Daarmee kon door ze te verhuren geld worden verdiend voor de bouw van de kerk. En weduwvrouwen huurden zo’n winkeltje waarmee zij ook een beetje geld verdienen. De kerk was een grote katholieke kerk en er was veel geld nodig voor de bouw en het onderhoud.
Welke producten worden er nu in de winkels verkocht?