V4_T3_BS4

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

T3 Genetica

BS 4

4V

24-01-2023

Planning

- Herhaling (BS 3)

- Uitleg X-chromosomaal

- X-chromosomaal met een stamboom

- Opdrachten maken

Aa

Aa

aa

aa

aa

aa

Aa

Aa

AA of Aa

A = rood
a = blauw

aa

Aa

Aa

Aa of AA

A a of AA

aa

aa

Aa

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

chromosoom

gen

allel

draad van DNA  met histonen (eiwitten)

deel van een chromosoom met erfelijke info over 1 eigenschap

variatie (verschijningsvorm) van een gen

Hoe noemen we deze
afbeelding
en wat is het geslacht?

1. Dit is een genenbank en het is een man
2. Dit is een karyogram en het is een man
3. Dit is een genenbank en het is een vrouw
4. Dit is een karyogram en het is een vrouw

Stel een "Rus" konijn wordt gekruist
met een "Donker geel" konijn.
Alle nakomelingen zijn "Midden geel".
Hoe noemen we het fenotype
van deze nakomelingen?

1. een dominant fenotype
2. een recessief fenotype
3. een intermediair fenotype
4. een heterozygoot fenotype

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) dat kind(?)
korte vingers zal krijgen?

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) op een meisje met
korte vingers?

Een fruitvlieg met een zwart lichaam wordt gekruist met een fruitvlieg met een grijs lichaam. Alle individuen van de F1 zijn grijs. Deze F1-individuen worden onderling gepaard.
Van de 113 individuen van de F2 zijn er 84 grijs en 29 zwart.

Hoeveel van de 84 grijze individuen van de F2 zullen er, naar verwachting, heterozygoot zijn?

1. 28
2. 42
3. 56
4. Alle 84

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

Doelstellingen

• Je weet hoe geslacht bepaald wordt 
• Je kunt het stappenplan voor kruisingsvraagstukken toepassen bij eigenschappen die op het X-chromosoom liggen
• Je kunt uit een stamboom afleiden of eigenschappen X-chromosomaal kunnen overerven.
  

Een overerving kan:

autosomaal of X-chromosomaal zijn.

Wat is het verschil?

Autosomaal / X-chromosomaal

Open BINAS 70B, dit is een karyogram

Chromosoomparen 1 t/m 22 zijn autosomen

Chromosoompaar 23 kan bestaan uit:

• 2 X-chromosomen (vrouw)
• een X- en een Y-chromosoom (man)
  

B = kleurenziend                b = kleurenblind

Moeder is drager

X-chromosomale overerving

- Zonen krijgen het x-chromosoom altijd van hun moeder

- Dochters krijgen altijd een x-chromosoom van hun vader en van hun moeder

Kruisingsregel x-chromosomale overerving:

'zieke dochters hebben zieke vaders'

Onthouden!

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante vaders altijd dominante
dochters hebben. 

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante zoons altijd een dominante moeder hebben. 

-Is er een zoon die een ander fenotype heeft dan moeder en/ of een dochter die een ander fenotype heeft dan vader: het X allel van de man is recessief.

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Stel nu dat een kleurenblinde man, kinderen krijgt met een vrouw die drager is van het gen voor kleurenblindheid. Dat wil zeggen dat ze heterozygoot is. Ze is niet kleurenblind, maar heeft wel het gen voor kleurenblindheid. Vul de onderstaande kruisingstabel in.

Xa

XA

XAXa

XAY

Y

XAXA

XaXa

XA

XAXY

XaY

Xa

Wat kan je gaan doen?

- Lezen BS 4

Huiswerk: 40 - 47