T14 - Wie noemt er nu zijn kind Pinot gris? - Over naamkunde

• Nederlands
• Secundair onderwijs

T14 - Wie noemt er nu zijn kind Pinot gris?

Over naamkunde

Doelen

1. Je kan de betekenis van voor- en familienamen achterhalen.
2. Je kan de etymologische en associatieve betekenis van voornamen onderscheiden.
3. Je kan motieven om een voornaam te kiezen duiden.
4. Je kan over de connotatie/associatie die met persoons- en straatnamen gepaard kan gaan nadenken.

Onomastiek (naamkunde)

Onomastiek (naamkunde):

• Tak van de taalkunde
• Onderzoekt eigennamen
• Betekenis, herkomst en verspreiding van namen
  
  

Antroponymie (persoonsnaamkunde):

• Onderdeel van de onomastiek
• Bestudeert voornamen en familienamen

Familienamen

Familienamen worden onderverdeeld op basis van hun oorsprong in vier basisgroepen:

• Verwantschapsnamen
• Geografische namen
•  Beroepsnamen
• Eigenschapsnamen

Familienamen: verwantschapsnamen

Vadersnamen en toevoeging van achtervoegsel: -zoon, -zoone, -soen, -sen, -se, -s aan een mannelijke voornaam

Bv. Florizoone, Willems

Zonder achtervoegsel: Gebruik van mannelijke voornaam als familienaam

Bv. David, Claes

Moedersnamen: veel zeldzamer

Bv. Mariën, Cleiren (van Clara)

Familierelaties: afgeleid van familierelaties

Bv. Deneve, Demaeght (maeghe betekende in het Middelnederlands ‘verwant’)

Familienamen: geografische namen

• Namen van steden, dorpen, landschappelijke kenmerken
• Vaak gevormd met van, van de(n), van der of samentrekking ver-, uit-, uyt-
• Voorbeelden: Van Parijs, Vermeersch, Vandenbossche, Uyttendaele
  
  
• Betekenis vaak achterhaald via toponymie (plaatsnaamkunde)

Familienamen: beroepsnamen

• Gemakkelijk te herkennen, behalve bij oude beroepen
  
  
• Voorbeelden: Visser, De Boer, Raemaekers (wielenmaker), Smits

Familienamen: eigenschapsnamen

• Lichamelijk kenmerk, karaktereigenschap of metafoor van dierenwereld
• Voorbeelden:
  De Groote, Magerman, Quaghebeur, Devos (zo sluw, zo rood als een vos)

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

1. Verwantschapsnaam
2. Geografische naam
3. Beroepsnaam
4. Eigenschapsnaam

Voornamen: oorsprong

De oorsprong van bijna al onze voornamen moet je gaan zoeken bij vier basisleveranciers. 

Vanaf de 18de eeuw werden die basisnamen aangepast aan de mode van de tijd.

Vanaf het laatste kwart van de 20ste eeuw doken er evenwel totaal nieuwe voornamen op.

Voornamen: vier basisleveranciers

1. Germaanse oorsprong:

• Bestaan uit twee delen
• Verwijzen naar moed, wapens, strijdlust, overwinning, roem
• Voorbeelden:
  Boudewijn (dappere vriend), Bernard (dapper als een beer)

Voornamen: vier basisleveranciers

2. Keltische oorsprong:

• Populair in de middeleeuwen door ridderverhalen
• Voorbeeld: Arthur (beer in het Keltisch)

Voornamen: vier basisleveranciers

3. Bijbels-christelijke oorsprong:

• Populair vanaf de 10de eeuw
• Voorbeelden:
  Peter (Petrus), Maarten (Martinus), Katrien (Catharina)

Voornamen: vier basisleveranciers

4. Namen uit de klassieke oudheid:

• Populair tijdens de renaissance (15de-17de eeuw)
• Voorbeelden: Alexander, Hektor, Achilles, Oktaaf

Voornamen: modieuze aanpassingen

Vanaf de 18de eeuw:

• Franse vormen van basisnamen populair
• Vernederlandste schrijfwijzen
• Voorbeelden:
  Louis (Lowie), Henriëtte, Jules (Juul), Armand, Jacques (Jaak)

Voornamen: modieuze aanpassingen

Vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw:

• Engelse en Scandinavische vormen populair
• Voorbeelden:
  Kevin, Kelly, Jimmy, Betty, Nancy, Björn, Lars, Ingeborg

Voornamen: vreemde namen

Vanaf het laatste kwart van de 20ste eeuw:

• Meer niet-Europese namen door migratie en contact met andere culturen
• Voorbeelden:
  Mohammed, Sofia, Amir, Nour