Bodemerosie in het Middellandse Zee gebied - Causaal diagram

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Causaal Diagram

Met behulp van een causaal diagram gaan jullie onderzoeken welke (geo)factoren van invloed zijn op de versnelde bodemerosie in het Middellandse Zee gebied

Bodemerosie in het Middellandse Zee gebied - Causaal diagram

Het gebruiken van causale diagrammen helpt je beter te begrijpen hoe zaken in de wereld met elkaar verbonden zijn en niet op zichzelf staan. Het leert je denken in oorzaken en gevolgen en het leggen van relaties. 

Een wat voor diagram? 

Voorbeeldje... 

Tekenen van een causaal diagram

• Door het tekenen van pijlen geef je de relatie tussen de variabelen aan (bijvoorbeeld tussen erosie en neerslag) 
• De tekens bij de pijlen  (plus+ of min-) helpen duidelijk te maken of een toename van variabele A leidt tot een toename of afname van variabele B, of andersom. Dit maakt het eenvoudiger om de aard van de relatie tussen variabelen te begrijpen
• Voorbeeldje

--> Maar hij kan nog uitgebreider!

Bodemerosie

Behalve gesteentes kan ook de bodem eroderen.

Bij bodemerosie wordt de bovenste laag van de bodem weggespoeld of weggeblazen.

Bodemerosie

Bodemerosie komt vaak doordat het kale grond is.

- Landbouw (akkerland)

- Ontbossing

- Overbegrazing

- Regenwater op steile hellingen

- Wind in open gebieden

 Bodemerosie

Door periodes met droogte wordt de grond droog en de bovenste vruchtbare laag dun.

Als het dan toch opeens regent, spoelt dat droge, dunne laagje gemakkelijk weg.

--> Intensiteit van de neerslag (ineens heel veel regen in korte tijd)

De opdracht...

Met behulp van een causaal diagram gaan jullie onderzoeken welke (geo)factoren van invloed zijn op de versnelde bodemerosie in het Middellandse Zee gebied

1. Ieder groepje (4 leerlingen) krijgt twee x twee teksten over paragraaf 8 en 10. Een tweetal leest paragraaf 8, het andere paragraaf 10
2. In stilte: Lees de tekst aandachtig en markeer relaties en begrippen. Hou de vraag "Welke (geo)factoren hebben invloed op versnelde bodemerosie?" in je achterhoofd.
3. Bekijk met je groepje in de Bosatlas pagina's 112 t/m 119
4. Brainstorm in je groepje. Welke relaties hebben jullie gemarkeerd? Welke geofactoren zijn hier van invloed? Welke invloed heeft dit op bodemerosie in het MZ-gebied? Welke atlaskaarten kun je gebruiken in het causaal diagram? 
5. Teken de relaties in op jullie A3 vel. De tekens bij de pijlen (plus+ of min-) helpen duidelijk te maken of een toename van variabele A leidt tot een toename of afname van variabele B, of andersom. Dit maakt het eenvoudiger om de aard van de relatie tussen variabelen te begrijpen
6. Presentaties

HINTS

• Meeste erosie = veel neerslag in korte tijd (neerslagintensiteit) x losliggende bodems x lange en steile helling x kale akker 
• Bosbranden spelen een belangrijke rol (maar welke geofactoren hebben daar invloed op?)
• De soort bodembedekking is ook belangrijk!
• Waarom is er meer bodemerosie als de neerslag valt buiten het groeiseizoen?  

Klimaat

Het Middellandse Zeegebied kent een specifiek klimaat met droge zomers en natte winters. Intense regenval tijdens de wintermaanden kan leiden tot erosie doordat het water de bodem wegspoelt.

Vegetatie

Vegetatie speelt een cruciale rol bij het voorkomen van bodemerosie, omdat plantenwortels de bodem stabiliseren en voorkomen dat deze wegspoelt. Overbegrazing, ontbossing en branden kunnen leiden tot het verlies van vegetatie, waardoor de bodem kwetsbaarder wordt voor erosie.

Reliëf

Het gevarieerde reliëf van het Middellandse Zeegebied, met steile hellingen en bergachtige gebieden, draagt bij aan erosie doordat water gemakkelijk naar beneden stroomt en bodemdeeltjes met zich meeneemt.

Een minder steile helling betekent minder erosie

Bodem

Verschillende bodemtypes hebben verschillende eigenschappen die van invloed zijn op erosie. Bijvoorbeeld, bodems met weinig organisch materiaal en een slechte structuur zijn gevoeliger voor erosie dan bodems die goed gestructureerd en gezond zijn.

Mens

Menselijke activiteiten, zoals landbouwpraktijken, stedelijke ontwikkeling en infrastructuurprojecten, kunnen de natuurlijke vegetatie verstoren en de bodem blootstellen aan erosie. Ook heeft de mens invloed op klimaatverandering, bosbranden en overbegrazing.

Het aanleggen van terrassen op hellingen kan de snelheid van waterafvoer verminderen, waardoor erosie wordt verminderd

Of beplanting kan ook erosie verminderen

Duurzame irrigatie technieken gebruikt verminderd erosie

Water

Intensiteit en frequentie van regenval zijn cruciaal. Hevige regenval, typisch tijdens de wintermaanden in het Middellandse Zeegebied, kan leiden tot erosie doordat het water bodemdeeltjes wegspoelt en geulen vormt.

Welke geofactoren beïnvloeden bodemerosie in het MZ-gebied?

Dier

Overbegrazing door dieren zoals schapen, geiten en runderen kan leiden tot het verwijderen van vegetatie die de bodem beschermt. 

 Dieren kunnen ook bijdragen aan het behoud van de bodem door de bodem te bedekken met hun lichaam of mest, waardoor erosie wordt verminderd