V5 Thema 4 DNA B1 De bouw en functie van DNA

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 4 DNA

B1 

Bouw en functie van DNA 

Waarom is het handig om te leren over DNA?

Waarom is DNA belangrijk?

• DNA bevat de instructies voor al het leven.
• De code van het DNA geeft instructies over hoe eiwitten gevormd worden, die een sleutelrol spelen in groei, ontwikkeling en gezondheid.
• DNA bepaalt hoe je eruit ziet (haarkleur), maar ook de erfelijke ziekten die je zou kunnen hebben.

Wat kan je allemaal doen met DNA?

Toepassingen DNA

Forensisch onderzoek: CSI

Verwantschapsonderzoek

Genetische modificatie:

Planten met bepaalde eigenschappen

Dieren met bepaalde eigenschappen

Bacteriën met bepaalde eigenschappen

Onderzoek naar (erfelijke) ziekten

Testen op (erfelijke) ziekten

Productie van eiwitten

Productie van stoffen die m.b.v. enzymen gemaakt kunnen worden

Virusidentificatie

Welk percentage van jouw DNA is precies hetzelfde als ieder ander persoon (met hetzelfde aantal X-chromosomen) op deze aarde?

Hoeveel procent van jouw DNA is hetzelfde als dat van een chimpansee?

Hoeveel procent van jouw DNA komt overeen met dat van een  bananenplant?

Leerdoelen

• Je kunt de bouw en functie van DNA beschrijven
• Je kent verschillende typen DNA 
• Je weet het verschil tussen coderend DNA en niet-coderend DNA

• DNA
  
• genoom
  
• kernDNA
  
• mtDNA
  
• plasmiden
  
• nucleinezuur
  
• nucleotide
  
• desoxyribose
  
• Adenine (A)
  
• Thymine (T)
  
• Cytosine (C)

• Guanine (G)
  
• enkelstrengs DNA
  
• basenparing
  
• basenpaar
  
• dubbelstrengs DNA
  
• helixstructuur
  
• sequentie
  
• gen
  
• niet-coderend DNA
  
• repetitief DNA

Begrippen B1 De bouw en functie van DNA

Genoom - 

al het DNA in de cel

Prokaryoot = cel zonder kern, bijvoorbeeld een bacterie

Bij een prokaryoot ligt het DNA in het cytoplasma als een cirkel (circulair DNA). 

Daarnaast bevat een bacterie vaak ook korte stukjes circulair DNA (plasmide). 

Genoom - al het DNA in de cel (2)

Eukaryoot - cel met een kern bijvoorbeeld plant, dier, schimmel

Genoom dierlijke cel:

- kernDNA

- mitochondriaal DNA (mtDNA)

Genoom plantaardige cel:

- kernDNA

- mitochondriaalDNA (mtDNA)

- DNA in bladgroenkorrels

Endosymbiose theorie

= alle erfelijke informatie in een cel

= alle erfelijke informatie in een cel

DNA - DesoxyriboNucleicAcid - Desoxyribonucleïnezuur

DNA is opgebouwd uit 4 verschillende bouwstenen (nucleotide): A,C,T,G (6.000.000 bp, 

ongeveer 20.000 genen)

Elk nucleotide is opgebouwd uit

drie onderdelen:

1. fosfaatgroep

2. desoxyribose (suiker)

3. stikstofbase 

Nucleotide --> Fosfaatgroep + Desoxyribose + Stikstofbase (A/T/C/G)

bouwsteen van DNA

https:

Bouw van DNA

Purine: 2-ring structuur

Adenine en Guanine

Pyrimidine: 1-ring-structuur:

Cytosine en Thymine

DNA structuur

Watson and Crick, 1953

Vaak ongenoemd Franklin Roosevelt, röntgendiffractie 

37-jarige leeftijd overleden eierstokkanker

DNA-sequentie

• Een DNA-molecuul past in een celkern door de compacte vorm, het is rond histonen gewikkeld. 

• Een aantal histonen met DNA eromheen = nucleosoom. De volgorde waarin nucleotiden in een DNA-molecuul zijn gerangschikt: de sequentie

Niet-coderend DNA

• Mens: ongeveer 98,5% van genoom bestaat uit niet-coderend DNA. 
• Dit DNA heeft een regulerende functie
• een deel bestaat uit repetitief DNA (herhalingen van korte nucleotidesequenties)

Leerdoelen

• Je kunt de bouw en functie van DNA beschrijven
• Je kent verschillende typen DNA 
• Je weet het verschil tussen coderend DNA en niet-coderend DNA

Maak opdracht 1 t/m 5 

van B1

Extra uitlegvideo

Wanneer je nog een andere uitleg wilt over de bouw en de functie van het DNA...

Kies uit YourBiology, NGbiologie of Ruud Lekkerkerk