6. Vertering

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 1

Van cel tot organisme

klik 

Organen

Bouwstenen van een organisme

1.  Cellen
2. Weefsels
3. Organen
4. Organenstelsels
5. Organismen

Bouwstenen van een organisme

De kleinste wezens op aarde bestaan uit één cel. Iets dat kleiner is dan een cel kan nooit zelfstandig in leven blijven.

Cellen zijn er in allerlei verschillende soorten: been- en kraakbeencellen, spiercellen, zenuwcellen ... enzovoort.

Meerdere cellen van dezelfde soort vormen een weefsel. Zo kenen we bijvoorbeeld beenweefsel en kraakbeenweefsel.

Van een aantal weefsels kun je organen bouwen. Zo bestaat een bot behalve uit beenweefsel, ook uit kraakbeen, zenuwweefsel en bloedvaatjes.

Aan één bot heeft niemand iets. Alle botten samen vormen een organenstelsel. In dit geval het beenderstelsel of skelet. Het beenderstelsel zorgt voor stevigheid en bescherming en samen met de spieren voor beweging.  Samen met alle andere organenstelsels (spijsvertering, bloedvatenstelsel, huid enz.)

vormen de botten en de spieren een organisme.

In welk antwoord staan alleen maar organenstelsels?

1. Hart, spijsvertering en hersenen
2. Huid, spijsvertering en schedel
3. Spijsvertering, bloedsomloop en zintuigen
4. Bloedsomloop, hersenen en schedel

In welk antwoord staan alleen maar organen?

1. Hart, hersenen en longen
2. Hersenen, huid en lever
3. Grote hersenen, huid en longen
4. Huid, hart en zintuigen

Verteren en verbranden

Spijsvertering

gebit

1

Speekselklieren

2

Slokdarm

3

Lever

5

Galblaas

6

Maag

4

alvleesklier

7

12-vingerige darm

8

Dunne darm

9

Dikke darm

10

Blinde darm

11

Endeldarm + anus

12

1. Het gebit verkleint het voedsel en vermengt het met speeksel
2. De speekselklieren maken speeksel. Hierin zit een enzym dat zetmeel afbreekt.
3. Door de slokdarm gaat het voedsel naar de maag
4. De maag maakt maagsap. Het zuur doodt bacterieën, de enzymen verteren eiwit
5. De lever maakt gal. Gal zorgt ervoor dat water en vet mengen.
6. Gal wordt opgeslagen in de galblaas.
7. De alvleesklier maakt enzymen voor de vertering van koolhydraten, eiwitten en vetten.
8. In de 12 vingerige darm komen gal en alvleessap bij de voedselbrij.
9. Klieren in de dunne darm maken enzymen die de vertering afmaken.
   De verteerde voedingstoffen worden opgenomen in het bloed.
10. De dikke darm haalt zoveel mogelijk water terug uit de brij van onverteerbare voedselbestandelen.
11. De blinde darm heeft bij de mens geen functie meer.
12. De onverteerbare voedselbestanddelen hopen zich op in de endeldarm. Is die vol dan .....

edumedia

quizz

Enzymen

edumedia

Vertering is het afbreken van voedsel tot kleine deeltjes die in het bloed kunnen worden opgenomen.

1. Waar
2. Niet waar

Welk antwoord beschrijft het best de functie van kauwen?

1. Bij het kauwen wordt een begin gemaakt met het kleiner maken van de voedingsstoffen
2. Bij het kauwen wordt het voedsel gemengd met speeksel
3. Bij het kauwen wordt het buitenoppervlak van ons voedsel vergroot
4. Bij het kauwen wordt het buitenoppervlak van ons voedsel vergroot en gemengd met speeksel

De zwaartekracht speelt een belangrijke rol bij het verplaatsen van ons voedsel door het maag-darmkanaal

1. Waar
2. Niet waar

Wat is darmperistaltiek?

Gebit

Bouw van een tand

kroon

1

wortel

2

glazuur

3

tandbeen

4

tandholte met daarin bloedvaatjes en zenuwen

5

wortelvlies en cement

6

tandvlees

7

kaakbeen

8

Bouw van een tand

Het deel van een tand of kies dat in het kaakbeen zit noemen we de wortel, de kroon steekt daarboven uit. Een tand is gemaakt van tandbeen. De kroon is voor extra bescherming bedekt met een laag glazuur, dit is heel erg hard.

In het tanbeen zit de tandholte, hierin zitten bloedvaatjes voor de aan- en afvoer van voedingsstoffen en afvalstoffen. Ook zitten in de tandholte zenuwen.

De tand zit in het kaakbeen vast door middel van een laagje cement en het wortelvlies.

Over het kaakbeen heen zit een laagje tandvlees.

kroon

1

wortel

2

glazuur

3

tandbeen

4

tandholte met daarin bloedvaatjes en zenuwen

5

wortelvlies en cement

6

tandvlees

7

kaakbeen

8

Het gebit

• Gebitselementen

1. Snijtanden
2. Hoektanden
3. Kiezen

5	1	2	2	1	5
5	1	2	2	1	5

Het gebit

Een gebit bestaat uit verschillende gebitselementen. Niet ieder tand of kies heeft dezelfde functie en daarom ook niet dezelfde vorm of bouw. In ons gebit onderscheiden we snijtanden, hoektanden en kiezen.

Snijtanden (ook wel voortanden) staan vooraan in de mond, je hebt er vier in de bovenkaak en vier in de onderkaak. De functie van snijtanden is het afbijten van voedsel.

Hoektanden staan naast de snijtanden (in het plaatje rose). Bij roofdieren zijn deze veel groter en scherper dan bij ons. De functie is het vastgrijpen van een prooi en het afscheuren van voedsel. Je hebt er in totaal vier.

Kiezen staan achter in de mond. Hun functie is het malen en kauwen van voedsel. In ons melkgebit zitten acht kiezen en in een volledig blijvend gebit van een mens zitten in totaal 20 kiezen.

Melkgebit en blijvend gebit

Zo rond het zesde levensjaar vallen de voorste melktanden bij de mens er een voor een uit, zodat er plaats komt voor de definitieve tanden. Met de melkhoektanden en melkkiezen gebeurt dit tussen het tiende en dertiende jaar. Dit wisselen gebeurt omdat de tanden en kiezen niet kunnen groeien, en omdat er voor het definitieve gebit nog geen plaats is in het hoofd van een klein kind.

Als je zo rond de 18 bent krijg je nog de laatste kiezen; de verstandskiezen.

Tandformule

• Niet alle dieren hebben eenzelfde gebit.
  
• Afhankelijk van wat ze eten ziet hun gebit er anders uit.
  
• Dieren die moeilijk verteerbaar plantaardig voedsel eten hebben grote maal- of plooikiezen. Zulke dieren vangen meestal geen prooi dus ze hebben niet zoals rovers grote scherpe hoektanden. 
  
• Ieder dier eet zoals ie gebekt is. Hoe het gebit eruit ziet geven we weer in een tandformule.
  

klik hier voor tandformules

Klik hier voor nog meer informatie en tandformules

Tandformule

Niet alle dieren hebben eenzelfde gebit.
Afhankelijk van wat ze eten ziet hun gebit er anders uit.
Dieren die moeilijk verteerbaar plantaardig voedsel eten hebben grote maal- of plooikiezen. Zulke dieren vangen meestal geen prooi dus ze hebben niet zoals rovers grote scherpe hoektanden. 
Ieder dier eet zoals ie gebekt is. Hoe het gebit eruit ziet geven we weer in een tandformule.

Klik hier om de gebitten van verschillende dieren te bekijken

Klik hier voor nog meer informatie en tandformules

Wat is de functie van kauwen?

1. Het eten in contact brengen met de tong zodat je het beter proeft
2. Mogelijke ziekteverwekkers dood bijten
3. Het oppervlak van het voedsel vergroten zodat speeksel er beter bij kan
4. Het oppervlak van het voedsel kleiner maken zodat je het makkelijker kunt doorslikken

Het gebit bestaat uit verschillende gebitselementen,
we noemen die...

1. Melktanden en blijvende tanden
2. Voortanden en kiezen
3. Kiezen, snijtanden en voortanden
4. Hoektanden, snijtanden en kiezen

In de afbeelding is te zien wat er gebeurt bij kauwen.
Hoeveel keer is het oppervlak groter geworden?

Spijsvertering

Quizz

Tandformule

• Niet alle dieren hebben eenzelfde gebit.
  
• Afhankelijk van wat ze eten ziet hun gebit er anders uit.
  
• Dieren die moeilijk verteerbaar plantaardig voedsel eten hebben grote maal- of plooikiezen. Zulke dieren vangen meestal geen prooi dus ze hebben niet zoals rovers grote scherpe hoektanden. 
  
• Ieder dier eet zoals ie gebekt is. Hoe het gebit eruit ziet geven we weer in een tandformule.
  

klik hier voor tandformules

Klik hier voor nog meer informatie en tandformules

Verschillende eters

1. Herbivoren, carnivoren, omnivoren
2. Lengte darmkanaal
3. Meerdere magen
4. Grote ontwikkelde  blinde darm
5. Dan eten we het gewoon nog een keer

pens

1

netmaag

2

boekmaag

3

lebmaag

4

darmen

5

pens

1

Verschillende eters

Herbivoren of planteneters hebben het meest ontwikkelde spijsverteringsstelsel. Dit is zo omdat plantaardig voedsel veel moeilijk te verteren is dan dierlijk voedsel. Planteneters hebben een darmkanaal dat wel 20 keer zo lang is als zijzelf

Omnivoren of alleseters hebben een darmkanaal dat 10 keer hun eigen lengte is en bij carnivoren of vleeseters is dit 4 keer.

Herbivoren hebben allerlei oplossiningen voor het verteren van plantaardig voedsel. Runderen en andere herkauwers hebben meerdere magen. Het eten wordt voorverteerd in de pens, vervolgens herkauwt en gaat dan door naar de volgende magen. Paarden hebben een zeer goed ontwikkelde blinde darm. Hierin zitten veel bacteriën die helpen bij de vertering.

Konijnen eten hun eigen keuteltjes gewoon nog een keer, zodat het voedsel meerdere keren door het darmkanaal gaat.

pens

1

netmaag

2

boekmaag

3

lebmaag

4

darmen

5

pens

1

Ook vogels moeten eten

klik hier voor een oefening

Dierlijk voedsel is moeilijker verteerbaar dan plantaardig voedsel

1. waar
2. niet waar

Een lange darm, een grote blinde darm en het hebben van meerdere magen zijn aanpassingen aan het eten van plantaardig voedsel.

1. waar
2. niet waar

Welke bewering is juist?

1. carnivoren zijn vleeseters en omnivoren zijn planteneters
2. omnivoren zijn planteneters en herbivoren zijn alleseters
3. herbivoren zijn planteneters en carnivoren zijn alleseters
4. carnivoren zijn vleeseters en omnivoren zijn alleseters

1. Ja, alle tanden en kiezen zijn goed geteld
2. Nee, het aantal hoektanden klopt niet
3. Nee, het aantal kiezen klopt niet
4. Nee, het aantal snijtanden klopt niet