5.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

5.3 Hofstelsel

Deze les gaan we kijken naar hoe de 'normale' mensen leefden in de tijd van Karel de Grote.

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Lesdoelen

Aan het eind van deze les

- Weet je wat het hofstelsel is

- Weet je hoe de mensen leefden in de vroege middeleeuwen

Karel de Grote wordt gezien als 'de vader van Europa'

1. Juist
2. Niet juist

Karel de Grote was keizer van het Frankische rijk

1. Juist
2. Niet juist

Karel de Grote was een leenman

1. Juist
2. Niet juist

Een leenman bestuurt een stuk land in opdracht van de leenheer

1. Juist
2. Niet juist

Leg uit wat het verschil is tussen een leenheer en een leenman

Hofstelsel (1)

• Een dorp met landbouwgrond heette een domein

• De heer, bijvoorbeeld een ridder, was de baas van een domein: alle grond was van hem.

Hofstelsel (2)

• In het hofstelsel was het domein in twee stukken verdeeld.
  

• Het ene deel van de grond was verpacht (verhuurd) aan horige boeren voor eigen opbrengst. Zij moesten een deel van opbrengst als pacht (belasting) betalen

• De opbrengst van het andere deel was volledig van de heer.

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Veel plichten, weinig rechten

Iedereen op het domein van de heer hoorde bij het domein

De boeren waren horigen van de heer: ze moesten gehoorzaam zijn

Om op de grond van de heer te kunnen wonen, moest je pacht betalen.

De horigen waren ook verplicht om herendiensten, klusjes, te doen.

Een horige moest overal toestemming voor vragen, ook om te trouwen

Waarom dan daar wonen?

Veiligheid

Rovers (vikingen), wilde dieren

Daarom zochten mensen bescherming bij de heer.

Ridders en kastelen

• Ridders waren strijders te paard die vochten voor een heer
• In ruil daarvoor kreeg hij een paard, de wapenuitrusting en een kasteel
• In naam van de heer sprak hij soms ook recht in zijn gebied.
• Ridders woonden in kastelen, maar dat waren in het begin vaak houten boerderijen, die pas later van steen werden.
• De meeste kastelen die er nu nog staan zijn van na het jaar 1000

Leg uit wat het voordeel was van een horige zijn

Leg uit wat het nadeel was van een horige zijn

Leg uit wat het verschil is tussen het hofstelsel en het leenstelsel

Schrijf 3 dingen op die je
deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les
nog niet zo goed hebt begrepen

De standensamenleving

Stand: een groep met een vaste sociale positie.

De standensamenleving

• Eerste stand: de Geestelijken, de mensen die in dienst zijn van de kerk. (bidden)
  

• Tweede stand: Edelen: de koning, leenmannen en sommige ridders. Besturen, rechtspreken en verdedigen van het gebied. (vechten)
  

• Derde stand: de rest van de bevolking: vooral boeren, zij zorgen voor het voedsel. (werken)

De standensamenleving

De indeling in drie standen bleef tot het begin van de 18e eeuw 

(1700-1800) dezelfde. En als je in een stand geboren was, was het bijna onmogelijk om in een andere stand komen. Heel soms gebeurde dat wel.

Bijv. Zoon van een Edelman wordt priester.

2e stand             1e stand

Bijv. Kind van een rijke boer wordt monnik.

3e stand            1e stand