2H weektaak 51 Grammatica H5

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, havo
• Leerjaar 2

weektaak 51

Deze week behandel ik nog een keer van grammatica de woordsoorten. Voor we verder gaan met ontleden is het belangrijk dat je het verschil weet tussen het benoemen van zinsdelen en het benoemen van woordsoorten. De weektaak splits ik in twee delen: taalkundig ontleden 1 en taalkundig ontleden 2.

taalkundig ontleden 1

Bij taalkundig ontleden kijk je naar de woorden in een zin. Elk woord valt onder een bepaalde groep, de woordsoorten. Jullie hebben ook dit jaar weer van mij een stencil ontvangen waarop de verschillende woordsoorten staan. De behandelen eerst:

zelfstandig naamwoord - lidwoord - bijvoeglijk naamwoord - bijwoord - voorzetsel- voornaamwoorden

woordsoorten

zelfstandig naamwoord en lidwoord

Zelfstandig naamwoorden zijn namen van mensen, dieren en dingen. Ook woorden voor abstracte zaken horen hierbij en eigennamen.

Een lidwoord hoort bij een zelfstandig naamwoord. In het Nederlands kennen wij maar drie lidwoorden, namelijk de, het en een. Een lidwoord kan niet op zichzelf staan; dan heeft het geen betekenis.

bijvoeglijk naamwoord (1)

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over het zelfstandig naamwoord. Het kan er direct vóór staan, maar ook eráchter. Je kunt er een e achter zetten, afhankelijk van het lidwoord dat bij het zelfstandig naamwoord hoort. Bij stoffelijk bijvoeglijk naamwoorden komt er en achter, maar soms ook behoudt het bijvoeglijk naamwoord zijn oorspronkelijke vorm, dus zonder verbuiging: een koperen ketel, het plastic tasje

bijvoeglijk naamwoord (2)

Een bijvoeglijk naamwoord kan ook zelfstandig gebruikt worden. Dat betekent dat je er een lidwoord voor kunt zetten:  'Als ik een nieuwe auto koop, neem ik een blauwe. 

Bovendien kunnen voltooid deelwoorden van werkwoorden als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt:

het schoongemaakte huis

het verwende kind

bijwoord

Een bijwoord zegt iets over een bijvoeglijk naamwoord:  

Zij is een heel goede leerling.

of over een werkwoord:  Die auto rijdt hard. 

Een bijwoord kan ook iets zeggen over een ander bijwoord:

Die auto rijdt heel hard.

Soms zegt een bijwoord iets over een zinsdeel of een hele zin:

Gelukkig is het probleem opgelost.

voorzetsel

Een voorzetsel staat vaak voor een zelfstandig naamwoord en voor een persoonlijk voornaamwoord. Het geeft aan waar of wanneer iets gebeurt. Ze staan altijd aan het begin van een zinsdeel. 

in - op - naast - over - van - tijdens - boven - onder - door - van - bij - met - binnen - achter - voor -vanwege - tussen -  na - via

Dit zijn niet alle voorzetsels; er zijn er nog veel meer.

voornaamwoorden

We hebben veel verschillende voornaamwoorden. Je hebt de volgende voornaamwoorden geleerd: 

persoonlijk voornaamwoord - bezittelijk voornaamwoord

aanwijzend voornaamwoord - betrekkelijk voornaamwoord - vragend voornaamwoord

Een voornaamwoord verwijst naar personen, dieren, dingen en eigennamen.

Overzicht taalkundig ontleden

Woordsoorten

lidwoorden                                                  de, het, een

horen altijd bij een zelfstandig naamwoord dat erachter staat!

 

= bepaald lidwoord
= blw
- de + het

onbepaald lidwoord
= olw
- een
- als je het kunt uitspreken als 'n 

Er kan maar een iemand de winnaar zijn.

Is het een vogel of een vliegtuig?

zelfstandig naamwoord (zn)

Namen van zelfstandigheden

- Je kunt er een lidwoord voor zetten
- Je kunt er meestal enkelvoud of meervoud van maken

- Je kunt er meestal een verkleinwoord van maken
- Eigennamen ( dus mét hoofdletter) zijn ook zelfstandige 

   naamwoorden

bijvoeglijk naamwoord (bn)

Zegt iets over een ZN

- staat direct vóór een zelfstandig naamwoord: het grote huis 

of 
- vormt het naamwoordelijk deel van het (naamwoordelijk)             gezegde:  Hij is altijd erg vervelend.

voorzetsel (vz)

Woordjes die je vóór een lw en een zn kunt zetten.

vz
vanwege
tijdens
voor
door  

over            ...

lw
de
het
een

zn
feest
dokter
kast
vriend
kooi            ...

+

+

! Het afgesplitste deel van het ww is géén voorzetsel, maar een bijwoord ! (Ga ik door naar de 2e klas?)  Het woordje 'te' voor een ww is altijd een voorzetsel (Ik heb  niets meer te eten.)

persoonlijk voornaamwoord (psvn)

Duidt iets of iemand aan. Zorgt voor variatie in woorden.

ik

hen

jij

hem

we

zij

wij

ons

je

Het konijn is vandaag doodgegaan, ook al leek het zo gezond.

Hij heeft heel goed zijn best gedaan vandaag.

(Mauro) heeft heel goed zijn best gedaan vandaag. 

mij

hij

jullie

het

u

ze

bezittelijk voornaamwoord (bzvn)

Staat altijd vóór het woord waar het bij hoort, dus het bezit staat erachter.

hun

zijn

jouw

mijn

jullie

haar

uw

onze

je

Heb je tijdens onze vakantie mijn cadeau aan haar vriend gegeven?

aanwijzend voornaamwoord (avnw)

Staat altijd vóór het woord waar het bij hoort (vaak een zn)!
Staat vaak in de plaats van een lw.

dergelijk

dergelijke

die

deze

dat

dit

dezelfde

zulk

zulke

                                     Deze mensen hebben altijd zulke kleren aan.
                                         av        zn                                        av         zn 

zo'n

bijwoord (bw)

Zegt iets over alles behalve over een zn

ww

- Hij rijdt hard.

! Het afgesplitste deel van het ww is géén vz, maar een bw ! (Ga ik door naar de 2e klas?)

bn

- Hij is erg aardig.

ander bw

- Dat is een heel erg rode auto.

tijd

- toen, ooit, gisteren, morgen, ....

plaats

- daar, ...

waarom, waarmee, wanneer, hoe, hoeveel, ....

Tot welke woordsoort behoort het woordje 'het' in onderstaande zin?

Ik geloof niet dat het ooit zo erg heeft gestormd als afgelopen weekend.

1. bepaald lidwoord
2. onbepaald voornaamwoord
3. persoonlijk voornaamwoord
4. geen van deze woordsoorten

Hoeveel voornaamwoorden zitten er in onderstaande zin?

Ene Piet heeft deze morgen gebeld voor jou, omdat hij zijn tas heeft laten liggen in de auto die voor jouw huis staat.

1. 4
2. 5
3. 6
4. 7

Wat denk jij wat ik bedoel met woordsoorten benoemen?

Schrijf een lidwoord op.

Schrijf een zelfstandig naamwoord op.

Een woord dat iets zegt over een zelfstandig naamwoord noemen we

Schrijf iets op in deze volgorde: lidwoord (lw), bijvoeglijk naamwoord (bn) en zelfstandig naamwoord (zn)

Het woordje 'uit' is een:

1. Bijwoord
2. Voorzetsel
3. Wederkerig voornaamwoord
4. Lidwoord

Uit de mooie school. De juiste volgorde is:

1. voorzetsel, bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig naamwoord, lidwoord
2. lidwoord, bijvoeglijk naamwoord, zelfstandig naamwoord
3. voorzetsel, lidwoord, bijvoeglijk naamwoord en zelfstandig naamwoord

Gisteren is een:

1. Zelfstandig naamwoord
2. Bijvoeglijk naamwoord
3. Aanwijzend voornaamwoord
4. Bijwoord

1 Dat is een goed hockeyteam.
2 De spelers kunnen goed hockeyen.

Benoem de woordsoort van 'goed' in beide zinnen.

1. 1 bijvoeglijk naamwoord 2 bijvoeglijk naamwoord
2. 1 bijwoord 2 bijwoord
3. 1 bijvoeglijk naamwoord 2 bijwoord
4. 1 bijwoord 2 bijvoeglijk naamwoord

opdracht

Bestudeer de uitleg in deze weektaak goed en maak de quizvragen. Woensdag 16 december zet ik deel 2 van deze weektaak klaar. Bestudeer ook de theorie van hoofdstuk 5 in je boek nog een keer. Ik controleer dan eerst of jullie deel 1 hebben gemaakt. Zo niet, dan komt er hv bij je naam te staan in Magister. Doe je best! 

Vergeet niet je boek in te leveren en een nieuw boek te nemen.